«Jon nienavidzieŭ biełaruski narod»: Hihin i Šymaŭ «raźviančali mif ab Kalinoŭskim» 154

«Muraŭjoŭ raspracavaŭ sistemu mieraŭ, jakija ŭ sukupnaści možna vyznačyć jak prahramu sacyjalna-ekanamičnaj, kulturnaj i etničnaj madernizacyi biełaruskaha sialanstva»,

— u hetkim styli pramaŭlaŭ 20 studzienia z kafiedry filijała Rasijskaha dziaržaŭnaha sacyjalnaha ŭniviersiteta Alaksandr Biendzin, dacent Instytuta teałohii BDU.

Jaho vystup byŭ pieršym, zapłanavanym na kanfierencyi «Polskaje šlachieckaje paŭstańnie 1863 hoda. Pohlad na padziei praz 150 hadoŭ».

Złaviesny termin «etničnaja madernizacyja» susiedničaŭ ź nie mienš vajaŭničymi vyrazami «prymityŭny etnacentryzm» i «psieŭdanavukovaja piena».

Jany enierhična prahavorvalisia Kiryłam Šaŭčenkam — kiraŭnikom «Centra jeŭrazijskich daśledavańniaŭ» — padčas pryvitalnaha słova da ŭdzielnikaŭ i słuchačoŭ kanfierencyi. Ich było niašmat — kala 15 čałaviek na ŭsiu vialikuju i šykoŭnuju zału. Arhanizatary saramliva tłumačyli heta tajamničaj «pavalnaj epidemijaj». Tamu z zapłanavanych 10 navukovych dakładaŭ prahučała tolki šeść. Ale i ich było dastatkova, kab raźbić na drobnyja kavałki lehiendu ab Kalinoŭskim jak nacyjanalnym hieroi Biełarusi.

Asabliva kankretna pra Kastusia Kalinoŭskaha vykazaŭsia hałoŭny redaktar časopisa «Biełaruskaja dumka» Vadzim Hihin. Jon źniščaje mif adnym pytańniem, kinutym u pusteču zały.

«Jakim ža čynam Kalinoŭski, čałaviek, jaki ŭ svaich manifiestach i zahadach nazyvaŭ biełarusaŭ durnymi aviečkami, paraŭnoŭvaŭ ich ź Iudaj Iskaryjotam i Kainam, jakim čynam voś hety čałaviek, jaki hłyboka nienavidzieŭ biełaruski narod,

jaki razharnuŭ šyroki teror na terytoryi Biełarusi i čyju fihuru pa jaje žachlivym vodblisku možna paraŭnać sa znakamitym Niačajevym i niačajeŭščynaj, viadomymi sa znakamitych «Djabłaŭ» Dastajeŭskaha, — jakim ža čynam hety čałaviek raptam zrabiŭsia nacyjanalnym hierojem Biełarusi?»

Pavodle Vadzima Hihina, lehiendu stvaryli balšaviki, jakim byŭ patrebny sialanski biełaruski hieroj (adsiul i imia Kastuś, darečy), a zamacavali jaje ŭžo ŭ 90-ja biełaruskija apazicyjaniery i nacyjanalisty, jakich novaja ŭłada zmahła vycisnuć z palityčnaha pola ŭ kulturnaje. A jany tam paśpiachova raskvitnieli i pamnožylisia. Tamu zaraz prabicca da ludziej histaryčnaj praŭdzie nadzvyčaj składana.

Redaktar «Biełaruskaj dumki» pryznaje, što «pazbavicca ad kalinoŭščyny» budzie niaprosta.

Ale razam z tym nie biez zadavalnieńnia raspaviadaje ab adsutnaści ŭ biełaruskich uładaŭ namieru śviatkavać 150-hodździe paŭstańnia. U adroźnieńnie ad Polščy i Litvy. Drobiaź, nakštałt vypusku «Biełpoštaj» pamiatnaj paštoŭki i marki z vyjavaj Kalinoŭskaha, Hihin nazvaŭ «ciemrašalstvam čynoŭnikaŭ».

Dalej było ŭžo nie tak ekspresiŭna. Ale ŭsio ž nie biez vartych cytavańnia zajavaŭ. Kandydat histaryčnych navuk i dacent Bresckaha dziaržaŭnaha ŭniviersiteta Alaksandr Zahornaŭ raspaviadaje pra dziejnaść paŭstancaŭ na terytoryi Biełarusi, asabliva zasiarodziŭšysia na ich padabienstvie z terarystami.

«Voś hetaja ideja teroru, u jakoj unušeńnie žachu i strachu źjaŭlajecca vielmi važnym momantam, voś jana stała važnym elemientam taktyki paŭstancaŭ», — raskazvaje jon.

Adździaleńnie «nasielnictva Paŭnočna-Zachodniaha kraju» ad paŭstancaŭ uvohule było trendam kanfierencyi. U adnym z dakładaŭ navat prahučała mierkavańnie, što carskija rasijskija vojski byli siam-tam vymušanyja baranić paŭstancaŭ ad raźjušanych sialan, jakija žadali adpomścić sieparatystam za namier adździalić ich staronku ad «adzinaj i nieparušnaj Rusi».

A voś Kalinoŭski, pavodle dacenta kafiedry palitałohii BDU Usievałada Šymava, tolki i chacieŭ, što adnavić Reč Paspalituju.

A ŭ dadatak podła padmanvaŭ biełarusaŭ, źviartajučysia da ich na «biełaruskim dyjalekcie».

«Jon piša: „Vy — mužyki ziamli polskaj“. A značyć, bačyŭ narod mienavita jak hramadzian voś hetaj adnoŭlenaj polska-litoŭskaj Ajčyny i hetak dalej. Mifałohija ŭ „Mužyckaj praŭdzie“ — jana absalutna polskaja pavodle svajho charaktaru. I vykarystańnie biełaruskaha dyjalektu ŭ dadzienym vypadku absalutna nie pavinna nas uvodzić u zman».

Hetaha «biełaruskaha dyjalektu», darečy, na samoj kanfierencyi nie hučała ani kryšačku. Napeŭna, kab nie ŭvodzić u zman niešmatlikich słuchačoŭ. Jany zbolšaha ŭvažliva słuchali vystupy, čas ad času zaklikajučy navukoŭcaŭ da bolš i mienš rašučych dziejańniaŭ u vyhladzie suda z «Biełpoštaj», jakaja tak niepradbačliva ŭsłaviła Kalinoŭskaha. Albo vialikich rekłamnych ščytoŭ u centry stalicy z vyjavami sapraŭdnych hierojaŭ.

U zaklučnym vystupie adzin z arhanizataraŭ kanfierencyi, kiraŭnik prajektu «Zachodniaja Ruś» Ihar Zielankoŭski adznačaje pierajemnaść Respubliki Biełaruś z… Kijeŭskaj Ruśsiu.

«Respublika Biełaruś siońnia, jak nijakaja inšaja kraina postsavieckaj prastory, šmat u čym źjaŭlajecca spadkajemnicaj ruskaj dziaržaŭnaj tradycyi, jakaja idzie ad Kijeŭskaj Rusi i Rasijskaj impieryi, u stvareńnie jakoj prodki biełarusaŭ unieśli vielizarny ŭkład», — paviedamlaje jon.

I zaklikaje pačać zbor padpisaŭ za viartańnie ŭ Minsk pomnika Alaksandru II. Bo heta jon źjaŭlajecca sapraŭdnym hierojem dla biełaruskaha naroda, a nijaki nie Kalinoŭski.

Adhuknuŭsia na prośbu pradstaŭnik hramadskaj arhanizacyi «Horad biez narkotykaŭ».

Razychodzilisia navukoŭcy pad abiacańni vyviesić teksty svaich dakładaŭ na sajcie «Zachodniaj Rusi» dy apublikavać u «Biełaruskaj dumcy», nazvaŭšy časopis adzinym drukavanym orhanam Biełarusi, volnym ad zachodnich upłyvaŭ.

Aleś Pilecki, Jeŭraradyjo

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru «Našaj Nivy» ŭ TH