Jaćviah uvaskros u Kalininhradzie 86

Starejšaje pakaleńnie pamiataje Mikołu Šalahoviča. Hety linhvist, rodam ź vioski Ahdemier Drahičynskaha rajona, na pačatku 1990-chprydumaŭ narod. Jon nazvaŭ jaho «jaćviahami» i źmiaściŭ na terytoryi Bieraściejščyny, Vałyni i Paŭdniovaha Padlašša.

Na toj čas žychary Bieraściejščyny i Pinščyny havaryli na dyjalektach ukrainskaj movy, ale mieli biełaruskuju nacyjanalnuju samaśviadomaść. U hetym Šalahovič i pabačyŭ padstavy dla farmavańnia asobnaj nacyi. A nazvaŭ jaje imieniem letapisnaha bałckaha plemieni, jakoje, pavodle kłasičnych historykaŭ, žyło, adnak, na poŭnač ad Bieraściejšyny — miž Buham, Narvaj i Niomanam.

Častka bieraściejskaj i pinskaj intelihiencyi Šalahoviča padtrymała ŭ častcy publikacyi tvoraŭ na dyjalektach, bo šukała šlachoŭ uratavańnia miascovaj movy i tradycyj, ale da «jaćviažskich idej» navat i jany stavilisia skieptyčna.

Šalahoviča, zatoje, dzivosnym čynam patrochu padtrymlivaŭ dziaržaparat, i dziejnaść jaho skončyłasia na 1994 hodzie, kali jon padtrymaŭ na vybarach Alaksandra Łukašenki.

Paśla hetaha Šalahovič zaniaŭsia biznesam. Siarod inšaha, źviazanaja ź im kampanija «Hirstva» budavała šmatpaviarchovik na vulicy Zacharava, zamoŭcam jakoha vystupała kontrraźviedka KDB. (Nazva kampanii pachodzić ad słova «hir», što značyć «pan, spadar» — navatvor z «jaćviažskaj movy», jakuju stvaraŭ Šalahovič.) Paśla Šalahovič pierajechaŭ u Kalininhrad.

Dyk voś, jaćviahi viartajucca! «Naša Niva» atrymała rassyłku ad Kalininhradskaha rehijanalnaha abjadnańnia «Jetviaź».

U hetym prahramnym tekście pravodzicca dumka, što Jetviaź raspraścirałasia nie tolki na Brest, Pinsk i Biełuju Padlasku, a da Bałtyjskaha mora. Što jatviahi nasamreč uvachodzili ŭ «4-ju słavianskuju hrupu — bałtasłavianskuju (varažskuju), centrami jakoj byli vostraŭ Ruhien (Rujan, Bujan), Brest, Połack, Turaŭ i Tvanhiest (Kalininhrad)».

Rassyłka tak i nazyvajecca: «Jatviažskaja Ruś. ICH-CHIII vieka». Aŭtar — a ŭ tekście prahladajecca ćviordaja ruka Mikoła Šalahoviča — śćviardžaje, što jaćviahi i prusy — heta było adno i toje samaje plemia, tolki nazva prusy ŭžyvałasia dla jaho zachodnimi chranistami, a jaćviahami jaho nazyvali ŭ ruskich krynicach. Dla aŭtara dakumienta, teoryju pra niesłavianskaje — bałckaje — pachodžańnie prusaŭ, litoŭcaŭ i łatyšoŭ prydumali niemcy ŭ XIX st., kab pasiejać rozń miž hetymi narodami i rasiejcami.

«Paŭdniovaja i Centralnaja Jetviaź», piša aŭtar, viarnulisia ŭ «Ruski śviet» u vyniku padziełaŭ Rečy Paspalitaj. I «Paŭnočnaja Jetviaź» — h.zn. Uschodniaja Prusija z Karalaŭcom-Kionihśbierham-Kalininhradam «uźjadnałasia» z Ruskim śvietam u 1945 hodzie.

Vidać, u idej Šalahoviča i ŭ Kalininhradzie niašmat prychilnikaŭ, bo sajt abjadnańnia mizerny, a zroblenaja ŭ hetym duchu staronka Vikipiedyi vydalenaja «za vidavočnaje parušeńnie aŭtarskich pravoŭ».

Pryviadu zaklučnyja skazy 33-staronkavaha dakumienta: «U płanach KRA «Jetviaź» abjadnać jaćviažskija namahańni žycharoŭ Kalininhradskaj vobłaści ź jaćviažskimi namahańniami žycharoŭ Bresckaj i Homielskaj abłaściej Biełarusi, ź jaćviažskimi namahańniami žycharoŭ polskich — Chołmščyny, Bielščyny, Biełastoččyny, Suvalščyny i Varminii, ź jaćviažskimi namahańniami žycharoŭ Vałynskaj i Rovienskaj abłaściej Ukrainy. I takoje abjadnańnie jaćviažskich namahańniaŭ bačycca aktyvistam KRA «Jetviaź» nakiravanym na słavu tryumfu Ruskaj cyvilizacyi, paklikanaj być zachavalnicaj asnavatvornych ludskich kaštoŭnaściej».

Da hetych słovaŭ niama čaho dadać.

0

0

0

0

0

0

Mikoła Buhaj

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru «Našaj Nivy» ŭ TH