Tekst možna razłomvać na kavałki, jak chleb. Piša Anka Upała.
Fraza pa-za tekstam tolki akruhlajecca, poŭnicca źmiestam. A kali razłamić jaje na asobnyja słovy, naahuł vyjaŭlajecca biezdań.
Mnie padajecca važnym uśviadomić, što litaratura moža być nie tolki składziena sa słoŭ, ale i raskładziena ź ich.
U adnym z maich nienapisanych tekstaŭ piersanaž Katałahizatar raźbiraje ŭsie knihi, što traplajuć jamu ŭ ruki, na asobnyja słovy i zachoŭvaje ich u abłokavych schoviščach. Tak jon maje abłoki sa słovami «ja»,«pryjšła», vobłaka sa słoŭ «ty»… Heta aŭtar, jaki daje litaratury spraŭdzicca ŭ poŭnym abjomie.
Na siońniašni dzień tekstaŭ składziena tak šmat, što raskładać ich možna praktyčna biaskonca. Jak masavaja źjava – jano niepatrebna. Ale ŭśviedamlać hety bok litaratury karysna hetak ža, jak u mastactvie razumieć, što vizualnaje moža być, jak navałka, vyviernuta praz «Čorny kvadrat». Razumieć, što tekst moža być raskładzieny na słovy i takim čynam stvorany nanoŭ – značyć narešcie ŭbačyć litaraturu jak źjavu cełaj, a nie pałavinčataj.
U raskładańni dobra toje, što navat kiepska napisany tekst pry hetym nabyvaje hłybiniu, kali nie na ŭzroŭni frazy, to ŭžo harantavana na ŭzroŭni słova. Bo słova sapsavać niemahčyma. Adnolkava paśpiachova možna raskłaści papsovuju piesieńku i kłasičny raman. Roźnica tolki ŭ tym, na kolkich uzroŭniach my budziem adčuvać sensoŭnaść.
Jość aŭtary, jakim nie dadziena składać, i ŭsio ž jany imknucca zajmacca litaraturaj. Ja b paraiła im zajmacca raskładańniem, svaich i čužych tekstaŭ. Adzinaje, što nielha zamacavać za saboj aŭtarstva na słova, kali ty nie sam jaho prydumaŭ. Raskładańnie tekstaŭ - vielmi bieskaryślivy i pry hetym hłyboki sposab zajmacca litaraturnaj tvorčaściu.
Ja prapanuju raskłaści biełaruskuju litaraturu, kłasičnuju i sučasnuju. Kožny moža rabić heta dla siabie, uziać luby tekst luboha biełaruskaha aŭtara, dzialić jaho na frazy, kali dazvalaje majstravitaść stvaralnika pačatkovaha tekstu, i słovy i raskryvać sensy, jakija na ŭzroŭni słova maksimalna poŭnyja i daskanałyja.
Zrešty, majoj prapanovy ŭžo dastatkova, kab ličyć biełaruskuju litaraturu raskładzienaj na słovy, bo tut dastatkova idei. Takim čynam biełaruskaja litaratura pieršaja ŭ śviecie, jakaja była raskładziena i dasiahnuła daskanałaści.
* * *
Anka Upała -- litaratarka. Naradziłasia ŭ 1981 u Mahilovie. Žyvie ŭ Minsku. Aŭtarka knihi «Dreva Entalipt».
