Ale nasamreč heta zusim nie tak!
Kali vy staicie na aŭtobusnym prypynku pa vulicy Haharyna, jakraz nasuprać byłoha francyskanskaha klaštara, heta značyć, što vy znachodziciesia na miescy staroha rynku, možna skazać, u samym sercy byłoha levabiarežnaha Pasada. Heta značyć, imavierna, što niedzie pobač amal piaćsot hadoŭ tamu ŭzvyšałasia rezidencyja Jana Zabiarezinskaha. Heta adsiul u fatalnuju noč 1508 hoda vyjšli zabojcy, kab, uźniaŭšy na piki adsiečanuju hałavu adnaho z samych upłyvovych da hetaha momantu arystakrataŭ Vialikaha Kniastva Litoŭskaha, abviaścić ab pačatku smuty, jakaja źmianiła chod historyi.
Ale pra ŭsio pa paradku. U hrodzienskaha starasty i vialikaha maršałka litoŭskaha Jana Jurjeviča Zabiarezinskaha byŭ zaklaty vorah — kniaź Michaił Hlinski. Što pasłužyła pryčynaj ich varožaści, ciapier składana skazać. Zhodna z adnym chranistam, kanflikt pačaŭsia praz pretenzii Hlinskaha na ŭładańni svajakoŭ Zabiarezinskaha, inšyja historyki pryčynaj svarki nazyvali toje, što ŭ čas znachodžańnia na pasadzie trokskaha vajavody Zabiarezinski zahadaŭ źbić słuhu kniazia, jaki byŭ pasłany pa avios dla karaleŭskich koniej.
Ale byli i inšyja, našmat bolš važkija pryčyny.
Reč u tym, što Zabiarezinski pradstaŭlaŭ staruju litoŭskuju arystakratyju i vystupaŭ prychilnikam unii Vialikaha Kniastva z Polščaj, a Hlinski, pazbaŭleny rodnasnych suviaziaŭ siarod kiroŭnaj elity, mieŭ ułasnyja vidy na ŭładu ŭ krainie i byŭ suprać takoha sajuza.
Možna ŭspomnić jašče epizod znakamitaj bitvy z krymskimi tatarami pad Kleckam. Nasupierak zahadu Zabiarezinski atakavaŭ voraha, a kali jaho atrad byŭ faktyčna źniščany, Hlinski skarystaŭsia momantam i nanios sapierniku poŭnaje paražeńnie, zdabyŭšy, samo saboj, usie łaŭry pieramožcy!
Niekalki hadoŭ jany robiać adzin suprać adnaho padkopy, platuć zmovy. Dajšło da taho, što Jan Zabiarezinski amal adkryta abvinavaciŭ słavalubivaha Hlinskaha, jaki mieŭ siarod inšaha dypłom lekara, u datyčnaści da śmierci vialikaha kniazia i karala Alaksandra, jakoha toj nibyta atruciŭ. Razhnievany kniaź damahaŭsia sudu, kab ačyścić svajo imia ad paklopu. Kali heta nie atrymałasia, Hlinski, jaki nie pryvyk prajhravać, uziaŭsia za zbroju.
Pavodle adnoj ź viersij, jon navažyŭsia zachapić Kijeŭ i abviaścić siabie kiraŭnikom Vialikaha Kniastva Ruskaha, dla čaho źbiraŭsia zaručycca padtrymkaj krymskaha chana. Na čale atrada ŭ siamsot vieršnikaŭ Hlinski tajemna vypraŭlajecca ŭ Troki, kab schapić byłoha chana Załatoj Ardy, što tam chavaŭsia, i vydać jaho potym svajmu budučamu sajuźniku Mienhli-Hireju. Pavodle inšaj viersii, pryčynaj buntu stała viestka ab tym, što na najbližejšym siejmie ŭsich na Rusi źbirajucca chryścić ŭ «lachskuju» vieru! Treba ž tak zdarycca, što zmoŭščykam sustrełasia paluboŭnica Zabiarezinskaha, jakaja jakraz viartałasia sa spatkańnia. Upuścić taki šaniec było nielha. Miarkujučy pa ŭsim, płan pomsty naradziŭsia raptoŭna. Zładziiŭšy prosta na darozie «dopyt», Michaił Hlinski vyśvietliŭ, što jaho luty vorah znachodzicca ŭ Hrodnie, i tut ža zahadaŭ paviarnuć koniej.
Pierapraviŭšysia cieraź Nioman, atrad atačyŭ dvor Zabiarezinskaha.
Šturmam kamandavaŭ najbližejšy paplečnik kniazia, niemiec Šlejnic. Pavodle Stryjkoŭskaha, Zabiarezinski byŭ schopleny prosta ŭ łožku i tut ža abiezhałoŭleny. «Byŭ našym miačom zabity za toje, što jon sa svaimi saŭdzielnikami chacieŭ nad nami učynić» — apraŭdvaŭsia paźniej kniaź.
Miž tym, z apisańnia padziej vynikaje, što sam Hlinski ŭ dom nie ŭryvaŭsia. Bolš za toje, Zabiarezinskaha zabiŭ i nie jaho siabar Šlejnic, a turak Mustafa.
Mabyć, zabojcy brali ŭ raźlik, što za śmierć adnaviercy daviadziecca doraha zapłacić, a tamu zaviaršyć pačataje było davierana niechryścijaninu. Kali tak, to heta značyć, što navat u zapale pomsty Hlinskim ruchaŭ chałodny raźlik, prymušajučy dumać na krok napierad.
Načapiŭšy trafiej na končyk šabli, zmoŭščyki vynieśli jaho na dvor. Ubačyŭšy adsiečanuju hałavu svajho voraha, kniaź zusim nie zasmuciŭsia, a naadvarot, zahadaŭ utorknuć jaje na piku, paśla čaho atrad praskakaŭ amal čatyry mili, pakul jaje nie kinuli ŭ prydarožnaje voziera. Možna tolki zdahadvacca, kali ŭ Hrodnie daviedalisia pra toje, što adbyvałasia na procilehłym bierazie.
Dalejšyja padziei pa-svojmu paŭpłyvali na historyju ŭsioj Uschodniaj Jeŭropy: niaŭdałaje paŭstańnie, čarhovy vitok ruska-litoŭskich vojnaŭ, šturm ruskimi vojskami Smalenska, bitva pad Oršaj i narešcie źjaŭleńnie na śviet syna plamieńnicy Michaiła Hlinskaha, jaki ŭvajšoŭ u historyju pad imiem cara Ivana Hroznaha.
