Staršynia Biełaruskaha dobraachvotnaha tavarystva achovy pomnikaŭ historyi i kultury Anton Astapovič rychtuje zvarot u dziaržaŭnyja orhany z nahody pravavych i metadalahičnych parušeńniaŭ, jakija pryviali da falsyfikacyi historyka-kulturnaj kaštoŭnaści «Lubčanski zamak», dzie na praciahu apošnich hadoŭ prachodziać restaŭracyjnyja pracy.
Pytańnie pra raspracoŭku kancepcyi restaŭracyi paŭstała hod tamu, vykanała jaje pradpryjemstva «Biełrestaŭracyja», hałoŭnym architektaram prajektu źjaŭlajecca Andrej Karpuk, a zamoŭnikam vystupiŭ dabračynny fond «Lubčanski zamak» pad kiraŭnictvam Ivana Piačynskaha. Srodki na restaŭracyju achviaravaŭ «Priorbank», paviedamlaje radyjo «Svaboda».
Jak kaža Anton Astapovič, prajekt, pavodle jakoha adbyvajecca restaŭracyja, histaryčna nie abhruntavany — niama ikanahrafičnych materyjałaŭ, jakija b dazvolili rabić restaŭracyju, tamu samaje razumnaje, što možna i treba zrabić, — heta kanservavać zamak.
Mnohich aburyli plany restaŭrataraŭ pastavić na siaredniaviečny zamak dva kupały-cybuliny, nieŭłaścivyja hetamu pomniku.
«Sprava nie ŭ kupałach i nie ŭ «cybulinach». Sprava ŭ tym, što, pa-pieršaje, nie vykananyja ŭ patrebnym abjomie navukovyja pošuki, jakija b dazvolili prymać prajektnyja rašeńni.
Pa-druhoje, nie vykananaja pracedura raspracoŭki navukova-prajektnaj dakumentacyi, jaje ŭzhadnieńnia i atrymańnia dazvołu na praviadzieńnie rabot na historyka-kulturnaj kaštoŭnaści»,— kaža Anton Astapovič.
Prajekt restaŭracyi Lubčanskaha zamku abmiarkoŭvaŭsia i byŭ zaćvierdžany navukova-metadyčnaj radaj pry Ministerstvie kultury.
Adnak, pavodle Antona Astapoviča, na toj vid rabot, jaki adbyvajecca na historyka-kulturnaj kaštoŭnaści, niama dazvołu Inspekcyi Departamentu kantrolu i nahladu za budaŭnictvam, a taksama prajektnaja dakumentacyja nie prajšła dziaržaŭnuju ekspertyzu.
«Toje, što pradstaŭlajecca na navukova-metadyčnuju radu,— heta kanceptualnaje rašeńnie Ministerstva kultury, a nie prajektnaja dakumentacyja.
U vyniku parušeńni pryviali da taho, što dyrektar fondu «Lubčanski zamak» Ivan Piačynski staŭ falsyfikavać historyka-kulturnuju kaštoŭnaść u miežach dadzienaha landšaftu.
Jon stvaraje štučny antrapahienny landšaft, zusim novuju nieŭłaścivuju architekturu mienavita tak, jak jon ličyć, a nia tak, jak navukova abhruntavana»,— raspaviadaje Anton Astapovič.
«Niama źviestak, jakija dazvolili b zrabić rekanstrukcyju zamka, kab adnaŭleńnie było navukova i histaryčna abhruntavanym. My majem niekalki inventaroŭ z apisańniem zamka i hraviuru 17-ha stahodździa.
Ale hetych krynic niedastatkova, kab zrabić dakładnyja vysnovy pra źniešni vyhlad pałacu. I pakul ich niama, nam treba było kanservavać hetyja viežy i zajmacca navakolnym landšaftam, flihielami, budynkam byłoha pałacu.
Nam treba zachavać i rehieneravać kulturny landšaft, jaki byŭ u kancy XIX — pačatku XX stahodździa. Tamu što heta toj kulturny landšaft, pra jaki jość źviestki,— dakładny ikanahrafičny materyjał. Toje, što zaraz adbyvajecca ŭ Lubčanskim zamku,— heta fantazija.
Usie mižnarodnyja metadyčnyja dakumenty śćviardžajuć, što tam, dzie pačynajecca zahadka, zakančvajecca restaŭracyja, tamu tam, dzie niama źviestak, my nia majem prava fantaziravać i prymać hipatetyčnyja rašeńni.
Na žal, tam usio fantazija — fachverkavaja prybudova kutniaj viežy, abarončaja ściana z fachverkavaja bajavoj halerejaj, kupał, jaki budzie stavicca nad kutniaj viežaj»,— pierakanany Astapovič.
Ivan Piačynski, jaki ŭžo 15 hadoŭ zajmajecca vyvučeńniem Lubčanskaha zamku i zaraz źjaŭlajecca dyrektaram dabračynnaha fondu «Lubčanski zamak», u interviju Radyjo Svaboda admoviŭsia kamentavać pazycyju Antona Astapoviča, spasłaŭšysia na toje, što Lubčanski zamak restaŭrujecca pavodle prajektu «Biełrestaŭracyi»:
«Kali ŭ kaho-niebudź jość pretenzii da prajektu adnaŭleńnia, to niachaj jon u piśmovym vyhladzie nakiruje ich u «Biełrestaŭracyju» i raźbirajecca tam ź biełaruskimi metrami restaŭracyi. A tak atrymlivajecca, što jon prosta navodzić paklop.
My prosta zamovili prajekt, specyjalisty jaho vykanali. A toje, što siońnia ŭ nas słabyja architektary chacieli b kanservavać zamak, śviedčyć pra toje, što jany nia dumajuć pra toje, jak dalej zamak budzie žyć. Heta słabyja architektary.
Ja Lubčanskim zamkam zajmajusia jak minimum 15 hadoŭ, my tam vyvučyli kožny metar terytoryi i miežy abarončych terytoryj. Tamu my dakładna viedajem, jak zamak vyhladaŭ. A toje, što Astapovič hlanuŭ na hraviury i zaraz piša aby-što,— heta jaho prablemy».
Restaŭratar Źmicier Savieljeŭ braŭ udzieł u adnaŭleńni Lubčanskaha zamku ź 2003 hodu, kali jano tolki pačałosia. Prajšoŭ šlach ad zvyčajnaha valantera da architektara.
Adnak paŭhady tamu admysłoŭca syšoŭ z prajektu praź nieparazumieńni z kiraŭnictvam fondu z-za inšaha bačańnia restaŭracyi abjektu.
«Kancepcyja nia moža być pryniataj u tym vyhladzie, u jakim jana isnuje ciapier. Pieršaja dla hetaha pryčyna — toje, što nie adbyłosia hramadzkaj dyskusii nakont restaŭracyjnaha padychodu Lubčanskaha zamku. Druhaja pryčyna — toje, što zusim nie razhladalisia alternatyŭnyja prajekty.
Sprava ŭ tym, što jašče ŭ 1986 hodzie byŭ stvorany prajekt adnaŭleńnia hetaha zamku, jaki byŭ pryniaty, ale tam i nie ŭvasobiŭsia ŭ spravu.
Ja liču, što kali i restaŭravać Lubču, to heta varta rabić pavodle prajektu 1986 hodu, bo toj prajekt mieŭ na ŭvazie zachavańnie histaryčnaj historyka-kulturnaj sytuacyi, jakaja skłałasia na pačatku XX stahodździa — restaŭracyju dźviuch viežaŭ i flihielu, a taksama adnaŭleńnie pałacu da taho vyhladu, jaki jon mieŭ da Pieršaj suśvietnaj vajny, kali jon byŭ zrujnavany.
Toj prajekt jakraz vykanany vielmi dalikatna i aściarožna, nia ŭtrymlivaje nijakich supiarečnaściaŭ, jakija b mahli vyklikać admoŭnuju reakcyju».
