Fota svaboda.org.
Pobač z hałoŭnakamandujučym. Mastak Mikałaj Apijok.
Baćkoŭskaja chata.
Dom u Drazdach. Fota Siarhieja Hudzilina.
«Čuli, što Leanid Malcaŭ staŭ hałoŭnym pamiežnikam?» — pytajemsia ŭ stryječnaha brata ŭpłyvovaha hienierał-pałkoŭnika. «Lonia? Dy nie, jon ža sakratar u Radzie biaśpieki», — nie vieryć toj. «Užo nie sakratar. Ciapier pamiežnik… Ja čytała», — pierabivaje jaho žonka.
Zabłytacca ŭ kiraŭničych pasadach 64-hadovaha Leanida Malcava prosta: ministr abarony — adstaŭka — namieśnik staršyni Rady biaśpieki — znoŭ ministr abarony — staršynia Rady biaśpieki — vykanaŭca abaviazkaŭ staršyni KDB — staršynia Dziaržaŭnaha pamiežnaha kamiteta…
Pustaja radzima
Adzin ź niešmatlikich siłavikoŭ biełaruskaha pachodžańnia nara-dziŭsia na Słonimščynie, zusim blizka ad słavutych Žyrovičaŭ, «pravasłaŭnaj Mieki Biełarusi», jak nazyvajuć miastečka ŭ turystyčnych daviednikach.
Nazvu vioski Viacienieŭka, małoj radzimy Malcava, skłaniajuć na rozny ład. U niekatorych krynicach jana nazyvajecca jak «Vicinieŭka», na niepiśmiennym darožnym ukazalniku zafiksavanaja «Viacieniaŭka», a ŭ rasijskamoŭnym navihatary fihuruje vyčurnaja «Viecieniuvka».
Ale ŭžo praź niekalki hadoŭ moŭnaje pytańnie moža źniknuć. Kali vymre i sama vioska… Ciapier u Viacienieŭcy žyvuć tolki ŭ troch chatach, choć stahodździe tamu tut naličvałasia ažno 330 čałaviek!
750-staronkavy tom słonimskaj «Pamiaci» nie pakidaje śviedčańniaŭ ni pra adnaho «davajennaha» Malcava ŭ tych krajach. Zatoje jość dziasiatki ludziej z proźviščam Malec. Ci nie źmianiłasia proźvišča pad rasijskuju tradycyju, hadajuć u internecie? Razhadka akazvajecca prostaj. Baćka ministra, Siamion Daniłavič Malcaŭ, naradziŭsia ŭ Arłoŭskaj vobłaści Rasii.
Znajści kahości z Malcavych u napaŭvymierłaj Viacienieŭcy nie ŭdajecca. Tubylcy rajać pašukać svajakoŭ ministra ŭ susiednich Sučkach i Plaškach. Savieckaja kampanija pa pierajmienavańni nasielenych punktaŭ na bolš miłahučnyja adpaviedniki zrabiła ich Kołasavym i Partyzanaŭkaj.
50 hadoŭ u vajskovych botach
U Partyzanaŭcy my i znajomimsia z Vasilom, stryječnym bratam kolišniaha ministra abarony. «My ž ź Leanid Siamionavičam u adnoj chacie vyraśli! — pačynaje raspovied jon. — U majoj siamji siamiora čałaviek, i ich tady było čaćviora».
«Ja ŭsio śmiajusia ź jaho: jak u 14 hadoŭ u vajskovyja boty abuŭsia, dyk dahetul u ich i chodziš, — uśmichajecca Vasil i praličvaje: — Heta ž užo 50 hadoŭ prajšło, jak jon pastupiŭ na słužbu».
U minskuju Suvoraŭskuju vučelniu Leanid źjazdžaŭ užo ź inšaj vioski, z Čamiaroŭ. Ciapier heta pryharad Słonima. Tudy baćki pierajechali, kali Leanid byŭ zusim małym.
Chata, u jakoj vyras budučy ministr abarony, staić dahetul. Ciapier jana pustaja: bryhadzir Siamion Daniłavič pamior dva hady tamu. Jahonaja žonka, palavodka Hanna, — značna raniej.
Vajskoviec-vydatnik
U Čamiary Leanid tak i nie viarnuŭsia. Paśla Minska jaho čakała Kijeŭskaja vyšejšaja vajennaja ahulnavajskovaja kamandnaja vučelnia, jakuju biełarus skončyŭ z załatym miedalom, słužba ŭ Hiermanii i na Dalokim Uschodzie ź pierapynkam na vučobu ŭ maskoŭskaj Vajennaj akademii imia Frunzie. Jaje Malcaŭ taksama skončyŭ na vydatna, jak paśla i Vajskovuju akademiju rasijskaha Hienieralnaha štaba.
Čamu pajšoŭ u vajskoŭcy? Treba było dapamahać hadavać mienšych bratoŭ i siaścior, tłumačać svajaki. Zrešty, vajskovaja budučynia čakała i bratoŭ, i plamieńnikaŭ Leanida Malcava.
Brat ministra Mikoła, naprykład, dasłužyŭsia da zvańnia padpałkoŭnika. Jon prajšoŭ Afhanistan, atrymaŭ dva ranieńni. Ciapier na piensii. Pabudavaŭ katedž pobač z baćkoŭskaj chataj.
Druhi brat, Uładzimir, byŭ čynoŭnikam na Barysaŭščynie. Sioleta jon pamior, raskazvajuć svajaki.
«U našaj siamji ŭsie vajennyja, adzin ja, jak havorycca, kałhaśnik», — śmiajecca Vasil. Jon pracuje traktarystam u kałhasie, vyhadavaŭ dvaich dziaciej, a ciapier razam z žonkaj stali pryjomnymi baćkami — u dahledžanaj chacie biehaje čaćviora małych.
Pracoŭnyja pośpiechi
«Jon ža viedaje 15 zamiežnych movaŭ! Prajšoŭ i Amieryku, i Afhanistan, i Kitaj», — chvalicca stryječnym bratam Vasil. Hučyć sumnieŭna, adnak dla biełaruskich čynoŭnikaŭ i vajskoŭcaŭ navat adna zamiežnaja — dasiahnieńnie.
A Malcaŭ nie abminuŭ jašče i navukovuju karjeru. U kancy 1990-ch jon staŭ kandydatam sacyjałahičnych navuk z daśledavańniem «Dziejnaść orhanaŭ vajskovaha kiravańnia pa padtrymcy i ŭmacavańni vajskovaj dyscypliny».
A ŭ siaredzinie 2000-ch napisaŭ doktarskuju rabotu pa palitałohii «Stratehija vajskovaha budaŭnictva ŭ Biełarusi ŭ sučasnych umovach». Darečy, abodva razy hienierał-pałkoŭnik abaraniaŭsia ŭ Maskvie.
Viančaje śpis jahonych zasłuh hordaje zvańnie adzinaha ŭ Biełarusi kavalera ordena Vajskovaj Słavy.
Narkotyki ŭ kielichu?
Adnak daloka nie zaŭsiody karjera vajskoŭca raźvivałasia biaschmarna. Niadaŭniaja adstaŭka minskaha hubiernatara Barysa Batury ŭ žyvym efiry — drobiazi ŭ paraŭnańni z tym, jak z pasady ministra abarony vyhaniali Malcava.
Alaksandru Łukašenku padałosia, što Malcaŭ vystupaje pierad studentami-miedykami niećviarozy. Kiraŭnik dziaržavy abazvaŭ ministra pjanym i zvolniŭ jaho. Što ž adbyłosia nasamreč?
«Jamu niechta padsypaŭ narkatu ŭ šampanskaje, — pierakanany stryječny brat. — I Łukašenka źniaŭ jaho… Dobra, što paśla razabralisia i ŭhavaryli Leanida Siamionaviča viarnucca». — «Moža, vyśvietliłasia, chto padsypaŭ?» — «Dy nie, zasakrecili hetuju spravu».
Zakładnik stanovišča ŭ krainie
Były deputat, vajskoviec Valer Frałoŭ słužyŭ razam z Malcavym jašče na Dalokim Uschodzie.
«Majo mierkavańnie pra jaho tahačasnaha — heta vielmi adukavany, razumny čałaviek, jaki zdolny prymać važnyja, stratehičnyja rašeńni. Što adbyłosia ź im paźniej? Napeŭna, źmianilisia mnohija padychody… Mnohija daśviedčanyja kiraŭniki — nie tolki Malcaŭ — stali pavodzić siabie niečakana.
Pryjazdžaje Łukašenka, jany pahadžajucca: tut ja nie dahladzieŭ, tut ja nie razabraŭsia… Paśla ŭ ich pytaješsia: jak tak? Jany sumna adkazvajuć: nu, voś nie zmoh adkazać, nie vyjšła… — uzhadvaje hienierał Frałoŭ. — Choć razumieli, što ŭ intaresach spravy pavinny adstajać svajo mierkavańnie. A jany hatovyja pahadžacca z čym zaŭhodna. Heta i ich biada, i Łukašenki».
«Praz takoje «pieraradžeńnie» viertykali ŭłady źmianiŭsia i Leanid Malcaŭ, jaki kaliści byŭ metanakiravanym padrychtavanym vajskoŭcam, — miarkuje Frałoŭ. — Choć jak ministr abarony jon hladzieŭ napierad i sprabavaŭ pryŭnieści mnohija novyja rečy».
Časam Malcaŭ byvaje vielmi žorstkim, zaŭvažajuć ludzi, jakija sutykalisia ź ministram.
Nie vojska, a kamiercyja
Siamja ŭ Malcavych nievialikaja — dvoje synoŭ. Žonka Nina atrymała miedycynskuju adukacyju, a paśla jeździła za mužam pa ŭsim śviecie.
Alaksiej i Dźmitryj nie pajšli šlacham baćki. «Vybrali kamiercyju», — kaža ich dziadźka.
Da vybaraŭ 2006 Malcavy dabudavali dvuchpaviarchovy katedž u Drazdach pobač z paplečnikam Łukašenki Uładzimiram Kanaplovym.
Za paru hadoŭ da taho siamji ŭdałosia pryvatyzavać troch-pakajoŭku ŭ «ministerskim» domie ŭ namienkłaturnym rajonie na vulicy Azhura. Darečy, susiedniuju kvateru ŭ hetym domie zajmieŭ Viktar Šejman.
***
Leanid Malcaŭ
Naradziŭsia ŭ 1949 u vioscy Viacienieŭka Słonimskaha rajona. Skončyŭ Minskuju suvoraŭskuju vučelniu (1967), Kijeŭskaje vyšejšuju ahulnavajskovuju kamandnuju vučelniu (1971), Vajskovuju akademiju imia Frunzie (1979), Vajennuju akademiju Hienieralnaha štaba (1992).
Słužyŭ u hrupie savieckich vojskaŭ u Hiermanii, u Dalokaŭschodniaj vajskovaj akruzie. Z 1992 — pieršy namieśnik kamandzira 28-j armijaj. U 1994 — načalnik Hałoŭnaha štaba Uzbrojenych Sił Biełarusi. U 1995-1996 — ministr abarony Biełarusi. U 1997-2000 — pieršy namieśnik načalnika Štaba pa kaardynacyi vajskovaha supracoŭnictva SND. U 2000-2001 — namieśnik sakratara Rady biaśpieki. U 2001-2009 — ministr abarony, u 2009-2013 — sakratar Rady biaśpieki, ciapier staršynia Pamiežnaha kamiteta. U 2012 — v.a. staršyni KDB.
