Nacyjanalnaja i moładzievaja zbornyja Biełarusi pa futbole skančajuć adboračny cykł da čempijanata śvietu 2014 hoda na apošnich pazicyjach u hrupie. Usie ajčynnyja kłuby chutka vylacieli ź jeŭrakubkaŭ. A naviedvalnaść respublikanskaha čempijanatu nadzvyčaj nizkaja. Chto i jakim čynam moža vyratavać ajčynny futboł? Čamu hety vid sportu ŭ Biełarusi znachodzicca ŭ praciahłym kryzisie?
Śpiecyjalisty prapanujuć šmat adkazaŭ. Pierš za ŭsio, rasčaroŭvaje padrychtoŭka reziervu. Brakuje kvalifikavanych dziciačych trenieraŭ (u paraŭnańni z «darosłym» sportam jany atrymlivajuć nievialikija zarpłaty, tamu achvotnych pracavać u siekcyjach i spartyŭnych škołach niašmat). Isnujuć drennyja ŭmovy padrychtoŭki (kłasičnym staŭ prykład: junyja dynamaŭcy ŭ stalicy dziesiacihodździami treniravalisia na asfalcie). Adsutničajuć i finansavyja ŭkładańni, kab zaprasić kłasnych ihrakoŭ i ŭźniać uzrovień miascovaha čempijanata.
Ale kožny hod u Biełarusi źjaŭlajucca maładyja talenty, jakija, zdavałasia b, demanstrujuć niadrenny futboł. Tolki BATE pradaŭ za apošnija hady ŭ zamiežnyja kłuby bolš za dziesiatak ihrakoŭ (u tym liku, Paŭła Niachajčyka, Arcioma Radźkova, Siarhieja Sasnoŭskaha, Ihara Šytava).
Čamu zorki bolšaści ź ich chutka sychodziać ź niebaschiłu? Čamu tak drenna ihraje naša zbornaja, ŭkamplektavanaja pieravažna lehijanierami? Adna z pryčyn -- u tym, što ihraki vybirajuć pieravažna ŭschodni nakirunak dla dalejšaha raźvićcia karjery.
Pieralik biełaruskich futbalistaŭ, jakija za apošnija dziesiać hadoŭ vystupali ŭ vyšejšych dyvizijonach surjoznych zachodnich čempijanataŭ, budzie nadzvyčaj ścisły. Heta Alaksandr Hleb (Hiermanija, Anhlija, Ispanija), Vital Kutuzaŭ (Italija i Partuhalija) i Maksim Ramaščanka (Turcyja, što taksama ŭvachodzić u zonu UEFA), jakija zrabili niadrennuju pa biełaruskich mierkach mižnarodnuju karjeru, a taksama Viačasłaŭ Hleb (Hiermanija, Šviejcaryja, Hrecyja), čyje dasiahnieńni bolš ścipłyja.
U kłubach nižejšych dyvizijonaŭ hulali Siarhiej Štaniuk (Anhlija), Siarhiej Jaskovič (Francyja), Viktar Sokał (Šviecyja), Vital Radzivonaŭ i Hienadź Bliźniuk (Hiermanija), ale dla ich zamiežnyja vajažy stali tolki epizodam u bijahrafii. Nieviadoma, jak składziecca los Alaksieja Kučuka, jaki sioleta pierajšoŭ u adzin partuhalskich kłubaŭ. Kali zhadać čempijanaty bolš ścipłaha ŭzroŭniu, dyk biełarusy hulali abo hulajuć u Polščy, Rumynii i Čechii.
Bolšaść futbalistaŭ, jakija žadajuć syści z ajčynnych kłubaŭ, tradycyjna vybirajuć uschodni nakirunak.
U Kazachstan abo Azierbajdžan jeduć, kali karjera idzie na spad abo chočacca biez nadta vialikich namahańniaŭ zarabić prystojnyja hrošy. Futbalist, jaki vybraŭ kłuby hetych krain, pa sutnaści, stračany dla vialikaha sportu. A voś z Rasijaj i Ukrainaj źviazany nadziei nie tolki na hodnuju zarpłatu, ale i na karjeru.
Dy tolki ŭ realnaści ŭsio jašče składaniej. Za apošni čas šerah ambitnych kłubaŭ Ukrainy i Rasii nabyli aliharchi (naprykład, Rynat Achmietaŭ -- daniecki «Šachtar», Leanid Fiadun – maskoŭski «Spartak»). Jany zrabili vialikija finansavyja ŭkładańni ŭ kalektyvy i zaprašajuć suśvietnych zorak (naprykład, Sulejman Kierymaŭ zavabiŭ ŭ «Anžy» Samuela Eta'o). Adpaviedna, uzrovień čempijanataŭ vielmi vyras.
Kali ŭ 1990-ja hady biełarusy vychodzili ŭ asnovie bolšaści kłubaŭ tahačasnaj rasijskaj (a paźniej i ŭkrainskaj) vyšejšaj lihi, dyk ciapier im amal nie znachodzicca tam miesca.
Što rabić? Isnuje dva varyjanty.
Možna pierajści ŭ viadomy kłub (kali zaprašajuć) i pasprabavać tam zamacavacca. Ale čaściej naš ihrok abo siadzić na łaŭcy zapasnych (što apryjory nie spryjaje dobraj hulni i rostu majsterstva), abo adpraŭlajecca ŭ arendu ŭ słaby kłub, dzie ihraje stała. Ale paśla viartańnia miesca ŭ asnoŭnym składzie čaściej za ŭsio jon nie atrymlivaje.
Druhi varyjant – adrazu pierajści ŭ kłub bieź vialikich ambicyj i ihrać tam u asnovie. U čym zahana takoha rašeńnia?
Ajčynnych futbalistaŭ, jakija ihrajuć u Rasii mienavita za takija kłuby, vučać nie napadać, a abaraniacca, nie hulać, a adbivacca. Tamu nie dziŭna, što ŭ zbornaj, dzie ad ich patrabujuć pieramoh, u ich nie zaŭsiody atrymlivajecca hulnia. Ale samaja vialikaja zahana ŭ vybary ŭschodniaha nakirunku – niama mahčymaściej dla raźvićcia karjery. Inakš kažučy, tupik.
Jeŭrapiejskija čempijanaty isnujuć u ahulnaj sistemie kaardynat (mahčyma, za vyklučeńniem Anhlii, čyje vizavyja patrabavańni nie spryjajuć pierachodu słabych ihrakoŭ, jakija nie ihrajuć za nacyjanalnyja zbornyja svaich krain). Isnujuć top-čempijanaty (Anhlija, Hiermanija, Ispanija, Italija, Francyja), spabornictvy druhoha i treciaha ešałonu. Futbalisty mohuć pierachodzić z čempijanatu ŭ čempijanat jak na pavyšeńnie, tak i na panižeńnie (naprykład, nie ŭdałosia ŭ Hiermanii – a raptam pojduć u Aŭstryi ci Šviejcaryi). A značycca, realna znajści toje, što adpaviadaje ich ŭzroŭniu i majsterstvu.
Čempijanat Rasii (u mienšaj stupieni Ukrainy) absalutna samadastatkovy. Adzinki karennych ihrakoŭ pierachodziać ź jaho ŭ bolš mocnyja čempijanaty.
Častkova heta źviazana z drennaj psichałahičnaj aklimatyzacyi rasijskich ihrakoŭ, jakija da taho ž słaba vałodajuć anhlijskaj movaj. Častkova -- z nadzvyčaj vysokimi, suadnosna da jakaści hulni, zarpłatami.
Pryviedzienyja razvažańni niepasredna tyčycca biełarusaŭ. Chtości ź ich ihraje za słabyja kłuby, dzie nie raźvivajecca psichałohija pieramožcy. Inšyja siadziać na łaŭcy zapasnych, potym robiacca nikomu nie patrebnyja. Ich raźvićcio spyniajecca, i jany viartajucca ŭ Biełaruś, dzie (u lepšym vypadku) ihrajuć da kanca karjery ŭ statusie miascovych zorak.
Varyjantaŭ dla vypraŭleńnia situacyja dva. Pieršy ź ich vyniesieny ŭ zahałovak materyjała. Sapraŭdy,
kali b Biełaruś stała častkaj Jeŭrasajuza i ŭvajšła ŭ šenhienskuju zonu, zachodni nakirunak u praciahu karjery moh by zrabicca asnoŭnym.
Hety šlach praduhledžvaje, što rašeńnie prymie dziaržava, a spartsmieny prystasujucca da novych umovaŭ.
Druhi varyjant možna źviazać z samastojnym vybaram futbalistaŭ, što niemahčyma biez rostu ich samaśviadomaści. Pa-ludsku lohka zrazumieć tych, chto nakiroŭvajecca na ŭschod. Biełaruś, Rasija i Ukraina znachodziacca ŭ adzinaj rasiejskamoŭnaj infarmacyjnaj prastory. I ŭ nas, i ŭ ich (akramia Zachodniaj Ukrainy) u paŭsiadzionnym žyćci hučyć ruskaj mova. Tamu ajčynnym futbalistam pry pierachodzie ŭ kłuby hetych krain nie patrabujecca asablivaja adaptacyja. Dy ci lohka vytrymać vyprabavańnie surjoznymi hrašyma?
Tolki asensavańnie svajoj admietnaści ad rasijan i prynaležnaści da Jeŭropy moža padšturchnuć spartoŭcaŭ da vybaru zachodniaha nakirunku.
Pamiataju vypadak, kali pierakanaŭsia: ukrainskuju movu va Ukrainie niemahčyma pieramahčy. U adnym ź intervju futbalist Anatol Cimaščuk pryznaŭsia, što razmaŭlaje na joj u siamji. Padobnych prykładaŭ u Biełarusi pakul niama. Ale prychilnaje staŭleńnie da nacyjanalnaj simvoliki, jakoje demanstrujuć asobnyja spartsmieny (naprykład, płyŭčycha Alaksandra Hierasimienia i lohkaatletka Alina Tałaj), usprymajecca jak pieradumova budučych źmienaŭ.
