U Biełarusi 26 listapada byŭ vyniesieny čarhovy śmiarotny prysud, užo čaćviorty za 2013 hod. Pra spravu 53-hadovaha Eduarda Łykava, jakomu inkryminujecca piać zabojstvaŭ, hramadskaść daviedałasia ŭžo paśla rašeńnia suda. Tolki paśla taho, jak pra akaličnaści spravy paviedamili pravaabaroncy, Śledčy kamitet pradastaviŭ infarmacyju ŚMI.
Pryznańnie śledčych było šakujučym. Jak vyjaviłasia, za dva zabojstvy, ździejśnienyja Łykavym, u turmu trapiŭ nievinavaty čałaviek.
Jaho asudzili za toje, što jon nibyta spjana zabiŭ svajho 38-hadovaha brata. «Sam siabie pierakanaŭ u tym, što zabiŭ brata za toje, što toj zahubiŭ maci. Adbyŭ pakarańnie i ščyra ździviŭsia, kali daviedaŭsia, što tut ni pry čym», — iranizuje «Sovietskaja Biełoruśsija». Choć što tut iranizavać? Tut płakać treba, tut hnieŭ zakipaje.
«Sam siabie pierakanaŭ» — voś pačytajcie, jak i chto jaho zmušaŭ «pierakanać siabie».
«Raskazvaj, jak ciabie bili»
«Naša Niva» znajšła taho samaha čałavieka, jaki byŭ ni za što pakarany, a paśla nibyta «ščyra ździviŭsia» hetamu.
Achviaraj pamyłki pravaachoŭnych orhanaŭ i suda staŭ Michaił Hładki. Paśla adbyćcia pakarańnia jon viarnuŭsia ŭ rodnuju viosku Kiršy pad Zasłaŭjem.
Ci hatovy Hładki ŭzhadać akaličnaści toj spravy?
«Raskazvaj, jak ciabie bili, jak prymusili padpisać dakumienty, jak ciabie da batarei pryviazvali, jak u tualet nie puskali!» — kaža Maryja, ź jakoj jany žyvuć u adnoj chacie.
Michaił doŭha maŭčyć i tolki paśla pieranosicca ŭ dumkach u toj trahičny dzień u 2002-m, jaki razłamaŭ jaho žyćcio na «da» i «paśla».
Chvalba canoj u žyćcio
Jahony brat Viktar siadzieŭ u kałonii razam z Eduardam Łykavym. Raskazvaŭ pra svajo bahataje žyćcio na voli: maŭlaŭ, jość i katedž, i matacykł. Ale kali Łykaŭ pryjechaŭ da sukamiernika ŭ hości, pabačyŭ tolki niahiehłuju chatku. Akazałasia, Viktar chvaliŭsia majomaściu brata Michaiła, jaki žyŭ asobna.
Znajomyja vypili, i pačalisia razborki. Maci pasprabavała abaranić syna, ale marna. Łykaŭ nanios staroj vosiem udaraŭ nažom, a paśla siakieraj zabiŭ i byłoha sukamiernika.
Zabojca syšoŭ nie adrazu. Jon pieranačavaŭ u chacie i tolki ranicaj ciškom pakinuŭ miesca złačynstva.
Na nastupny dzień paśla žorstkaha zabojstva ŭ matčynu chatu zajšoŭ starejšy syn Michaił. «Za dzień da taho jana atrymała piensiju, ja chacieŭ častku hrošaj zabrać, kab kupić joj ježu. Zachodžu — heta było niedzie try hadziny dnia, — maci lažyć u kryvi popierak łožka. A pobač brat…» — uzhadvaje jon.
Havaryć jamu ciažka. Kali ŭzhadvaje pra maci, hołas pačynaje dryžać, vočy nalivajucca ślaźmi.
Michaił padumaŭ, što heta Viktar zabiŭ maci, — pra isnavańnie Łykava jon i nie zdahadvaŭsia.
Kryminalnaje minułaje brata
Maci nie raz prychodziła da starejšaha syna ź siniakami — Viktar jaje biŭ, zabiraŭ hrošy i prapivaŭ ich. Sam jon paśla vyzvaleńnia nidzie nie pracavaŭ.
Upieršyniu mužčyna trapiŭ za kraty za toje, što skraŭ hrošy i ŭpryhožańni ŭ… Michaiła. «Tam byŭ piarścionak, jaki baćka majoj žoncy padaryŭ. Ja tydzień chadziŭ da brata, prasiŭ: «Viarni. Ci chacia b skažy, kamu zdaŭ, kab ja ich vykupiŭ». A jon mianie pasłaŭ na try litary… Tady maja žonka napisała na jaho zajavu», — uzhadvaje jon.
Viktaru prysudzili dva hady źniavoleńnia.
Žonka Viktara nie dačakałasia jaho z turmy, adrazu paśla aryštu padała na razvod. Razam ź dziećmi jana zastałasia ŭ zasłaŭskaj kvatery, a jon paśla vyzvaleńnia pajšoŭ žyć da maci.
Praihnaravanaje alibi
Pabačyŭšy niežyvuju maci, Michaił zhubiŭ kantrol nad saboj: «Ja stuknuŭ brata dva razy ad adčaju, ale ŭžo pa miortvym ciele». — «Rukoj?» — «Siakieraj…» Paźniej, kaža jon, ekśpiertyza paćvierdziła, što zabojstva brata adbyłosia za dzień da taho.
Michaił sam vyklikaŭ «chutkuju» i milicyju. Jaho ž adrazu i zrabili padazravanym, nie zvažajučy na alibi i inšyja supiarečnaści.
«Kroŭ była až na stoli — a na mnie ni kropli…» — paŭtaraje Michaił raz za razam važki arhumient.
Asnoŭnaj śviedkaj na sudzie nad Michaiłam była Maryja, taja samaja, ź jakoj jon ciapier žyvie. U dzień, kali byli znojdzienyja trupy, jon uciaplaŭ joj chleŭ. Adyšoŭ da maci i adrazu ž prybieh, raskazaŭ, što ŭbačyŭ.
«Jon ceły dzień byŭ u mianie. I nijak nie moh ich zabić!» — tłumačyła Maryja, ale ni śledčyja, ni prakuror, ni sudździa nie ŭličyli jaje pakazańni.
Byli i inšyja śviedki. Adzin z susiedziaŭ, Vasil, raskazvaŭ, što bačyŭ, jak Viktar išoŭ dadomu ź nieznajomym čałaviekam. Ale jaho nie tolki nie paklikali na sud, a navat nie dapytali śledčyja.
Abarona biez advakata
Paśla zatrymańnia Michaiła advieźli na psichijatryčnuju ekśpiertyzu ŭ Navinki. «Zrabili tam zdymak hrudnoj kletki, bo milicyjanty mnie prykładami nastukali».
Pierapytvajem: «Vas u milicyi bili, kali zabrali?» — «Tak». — «Za što?» — «Nie viedaju».
Hładki niekalki razoŭ uzhadvaje ekśpiertyzu. «Usio, što z Navinak, ja pamiataju — jak siadžu pierad talerkaj z makaronaj. Moža, mnie tam niešta padmiešvali? Ale kali mianie adtul pryvieźli, mnie było ŭžo ŭsio adno, što sa mnoj budzie dalej», — kaža Michaił.
Paŭhoda jon pravioŭ u izalatary na Vaładarcy.
«Nie «durny» ž ja!»
Niadziva, što sud byŭ karotkim.
— Vy całkam pryznali svaju vinu?
— Paśla Navinak ja byŭ hatovy ŭsio pryznać… Ja bačyŭ, jak tam varjaty siadziać, bajaŭsia, kab mianie nie pryznali «durniem».
— Tamu i pryznali vinu?
— Tamu i pryznaŭ…
Michaił trojčy pačynaje frazu, ale nie moža jaje praciahnuć — pierabivaje dychańnie:
— Ale nie «durny» ž ja!
Minski rajonny sud prysudziŭ Hładkaha da vaśmi hadoŭ źniavoleńnia. Prakuror patrabavaŭ dać na hod bolš. Za dobryja pavodziny termin byŭ źmienieny — Michaił adsiedzieŭ za kratami piać hadoŭ, jašče bolš za paŭtara hoda adbyŭ na vypraŭlenčych pracach — adličvaŭ dziaržavie čverć zarobku.
Žonka dačakałasia i pamierła
Pra čas adsiedki Hładki ŭzhadvaje niašmat: «Byŭ krepkim mužykom. Nie takim, jak hetyja, što palcy kruciać… Chadziŭ na pracu, zakončyŭ try vučyliščy».
Jon pačynaŭ adbyvać svoj termin va ŭmovach strohaha režymu ŭ Ivacevičach, paśla apynuŭsia na ŭzmocnienym u Babrujsku.
Pakul Michaił siadzieŭ u turmie, jahonaja žonka žyła ŭ Maryi. U žonki byli prablemy z sercam, i zdaroŭje nie vytrymała ŭžo ŭ 35 hadoŭ. Infarkt, paśla insult… Praz try miesiacy paśla vyzvaleńnia muža jana pamierła. Jon pradaŭ svoj vialiki dom i pierajechaŭ da susiedki: «Što mnie było rabić adnamu na tych sta mietrach?»
«Kali jahonaja žonka pamirała, jana ŭ mianie paprasiła: nie kidaj majho muža. Maŭlaŭ, ja za jaho bajusia, što jon moža zasilicca. Ja jaho i nie kidaju. Dy my i siabravali zaŭsiody», — uzhadvaje Maryja.
Novaje žyćcio
Jašče da armii Michaił zakončyŭ u Minsku vučelniu jak śpiecyjalist pa ramoncie aśviatlalna-siłavych sietak i abstalavańnia, paśla 20 hadoŭ pracavaŭ elektrykam na drabilna-sarcirovačnym zavodzie ŭ Zasłaŭi. Sudzimaściaŭ da 2003-ha ŭ jaho nie było.
Jak vyjšaŭ z turmy, viarnuŭsia da pracy.
Praz dva hady paśla vyzvaleńnia Michaiłu paviedamili pra jahonuju nievinavataść u sudzie nad Eduardam Łykavym. Na pracesie toj siadzieŭ z apuščanaj hałavoj, amal ničoha nie pramaŭlaŭ.
— 26 listapada sud vynies Łykavu śmiarotny prysud, — raskazvajem Michaiłu, jaki nie pajechaŭ na apošniaje pasiadžeńnie.
— Jak śmiarotny? U Biełarusi ž jaho niama, — ździŭlena pierapytvaje jon.
Michaił byŭ pierakanany, što Łykavu prysudzili pažyćciovaje źniavoleńnie.
Pavodle zakanadaŭstva, Hładki maje prava atrymać kampiensacyju — za maralnyja i fizičnyja pakuty, za zhubleny za čas źniavoleńnia zarobak, a taksama adnaŭleńnie pracoŭnaha stažu. Jaho dyrektar padličyŭ: adnaho tolki zarobku za čas adsiedki nabiehła bolš za 310 miljonaŭ rubloŭ.
Jak atrymać kampiensacyju
Pa słovach jurysta Paŭła Sapiełki, ahulnaha praviła, kolki pavinna skłaści maralnaja kampiensacyja, niama — sud padychodzić da vyrašeńnia hetaha pytańnia indyvidualna. Kab da adkaznaści pryciahnuli supracoŭnikaŭ pravaachoŭnych orhanaŭ ci suda, pa čyjoj vinie Michaił Hładki apynuŭsia za kratami, jon sam pavinien źviarnucca ŭ Śledčy kamitet.
Pavieł Sapiełka adznačaje, što daloka nie kožny niezakonna asudžany hramadzianin u Biełarusi dachodzić da suda, kab adstajać parušanyja pravy. «Chtości baicca, što z-za hetaha moža być pierahledžana sprava nie na jaho karyść, a chtości prosta nie hatovy jašče raz prajści chaj sabie i hramadzianski, ale sudovy praces», — kaža jon.
Ci budzie Michaił Hładki źviartacca ŭ sud nakont kampiensacyi?
— Abaviazkova. Bo heta było niespraviadlivaje pakarańnie, — adkazvaje toj.
* * *
Piać zabojstvaŭ Eduarda Łykava
2002 — u vioscy Kiršy Minskaha rajona zabiŭ nažom maci sukamiernika, a paśla zasiek jaho siakieraj.
2004 — u vioscy Novaja Hoža Hrodzienskaha rajona zabiŭ siakieraj znajomaha svajoj sužycielnicy, a jahony trup zakapaŭ u lesie.
2011 — u vioscy Novaja Hoža Hrodzienskaha rajona zabiŭ sužycielnicu mietaličnaj hantellu, a paśla zadušyŭ jaje.
2011 — u pasiołku Ždanovičy Minskaha rajona zabiŭ mietaličnaj trubkaj svajho sabutelnika.
Usie zabojstvy ździejśnienyja ŭ stanie ałkaholnaha apjanieńnia.
Aproč taho, Łykaŭ byŭ nieadnarazova asudžany za kradziež, rabaŭnictva, chulihanstva, niaspłatu alimientaŭ. Miž pieršym zabojstvam i kančatkovym uziaćciem pad vartu prajšło 9 hadoŭ, za hety čas jon nieadnarazova adbyvaŭ pakarańnie za kratami.
