Majdan — synonim biełaruskaj Płoščy — hetymi dniami tryvała ŭvajšoŭ u śviadomaść biełarusaŭ. Za što zmahajucca našy suajčyńniki na barykadach u Kijevie? Hościaj «Volnaj studyi» — piśmieńnica ź Miensku Natałka Babina, jakaja piša na biełaruskaj i ŭkrainskaj movach.
— Natałka, padziei ŭ Kijevie adny nazyvajuć hramadzianskaj vajnoj, druhija bačać za imi ruku Maskvy, jakaja takim čynam choča raskałoć Ukrainu… A jakaja vaša acenka taho, što adbyvajecca va ŭkrainskaj stalicy?
— U mianie takoje ŭražańnie i taki nastroj, što ciažka navat padabrać słovy. Ciažka być adpaviednym tamu, što ciapier adbyvajecca ŭ Kijevie. Mnie zdajecca, što heta nastolki vieličnaja, dramatyčnaja, a ciapier užo i trahičnaja padzieja, što, moža być, lepš nie davać nijakich acenak, a prosta pamaŭčać.
Viedajecie, jość taki zvyčaj, i raniej jon byŭ vielmi raspaŭsiudžany.
Kali, naprykład, u domie naradžaje žančyna, to astatnija damačadcy robiać vyhlad, što jany pra heta ničoha nia viedajuć, jany maŭčać, nie havorać, kab nie suročyć. Toje, što adbyvajecca siońnia va Ŭkrainie, ja mahu paraŭnać z hetaj sytuacyjaj. «U kryvavych mukach my narodzim žyćcio Respubliki svajoj».
Ukraina naradžaje novuju formu svajoj Respubliki, novuju formu žyćcia. Toje, što ciapier adbyvajecca, heta pieršaja sproba pazbycca achlakratyi, pazbycca horšaj ułady. Adnak, treba być vielmi akuratnymi, kali my havorym pra padziei ŭ susiedniaj krainie.
— U Kijevie hinuć ludzi… Siarod zahinułych pratestoŭcaŭ — biełarus Michał Žyźnieŭski, što ŭžo aficyjna paćvierdžana. Ja viedaju, što šmat našych suačyńnikaŭ za apošnija dva miesiacy pabyvała na Majdanie. Ciažka pra heta havaryć… ale — za što zmahajucca našy suačyńniki na barykadach u Kijevie?
— Heta sapraŭdy ciažkaje pytańnie. Moža być, samaje ciažkaje z usich, jakija mohuć uźnikać u hetaj sytuacyi. Učora ja hladzieła ŭkrainskija kanały, i šmat na jakich kanałach raskazvałasia pra zahinułych. Žurnalisty pryjechali ŭ rodnuju viosku Siarhieja Nihajana na Dnieprapiatroŭščynie i raspytvali, jakim jon byŭ čałaviekam. Usie adnaviaskoŭcy i byłyja nastaŭniki ŭ adzin hołas havaryli: heta byŭ vielmi dobry čałaviek z abvostranym pačućciom spraviadlivaści… Ja mała viedaju pra Michała Žyźnieŭskaha, ale siońnia pračytała słovy jahonaj mamy, jakaja skazała: «Jon dumaŭ nie pra mianie, jon dumaŭ pra Ŭkrainu». Heta žyćcio…
My naradžajem našych dziaciej nie dla taho, kab jany hinuli, ale, na žal, u žyćci jość dabro i zło. I kali čałaviek vybiraje šlach zmahańnia sa złom, to akramia pavahi heta ničoha nie vyklikaje, jakoj by nacyjanalnaści jon ni byŭ.
U mianie na radzimie, u Bieraści, prajšła akcyja ŭ padtrymku Majdanu. Na pomniku Tarasu Šaŭčenku źjaviŭsia plakat z nadpisam: «Za našu i vašu svabodu. Majdan, my z taboj!».
— Vasyl Stus, ukrainski paet i palitviazień, jaki zahinuŭ u savieckaj turmie ŭ 1985 hodzie, niezadoŭha da śmierci pisaŭ u adnym sa svaich vieršaŭ: «Bo vžie nie ja — lišie živa žarina / horiť v mieni. Liš nieju ja živu. / To propikaje dušu Ukrajina — / ta, za kotroju pohlad marno rvu». Za dva dziesiacihod́dzi niezaležnaści ci paśpieła paŭstać druhaja Ŭkraina, za jakoju «marna pohlad rvać nia treba»?
— Tak, paŭstała. Jana jość, i jana nikudy nia dzieniecca.
Na Majdanie staić jakraz novaja, nacyjanalna śviedamaja, demakratyčnaja Ukraina, jakaja sprabuje ŭtrymacca, sprabuje pazbavicca ŭłady horšych.
Jana jość. Mianie bolš za ŭsio ŭražvaje mocnaje nacyjanalnaje pačućcio ludziej. Tam nia prosta pavaha da movy, va ŭkraincaŭ niama takoha pytańnia, jak šmat u kaho ŭ Biełarusi, na jakoj movie havaryć… Jość ukrainskaja mova, jość ukrainskaja dziaržava, heta dadzienaść, jakaja nie abmiarkoŭvajecca.
— Tam pa-ukrainsku razmaŭlaje i ŭłada. I toj ža Janukovič, i navat Azaraŭ zahavaryŭ.
— Tam druhaja stupień kanfliktaŭ.
Tam nie supraćstajańnie pamiž ukrainskamoŭnymi i rasiejskamoŭnymi. Tam supraćstajańnie pamiž hramadzianskaj supolnaściu i karumpavanaj uładaj. Prytym taja karumpavanaja ŭłada sama havoryć pa-ukrainsku, prynamsi publična.
Praŭda, ja nia dumaju, što Azaraŭ zaŭsiody havoryć pa-ukrainsku, abo toj samy Janukovič. Ale publična jany heta rabić vymušanyja.
— Niejak hościem «Volnaj studyi» byŭ viadomy ŭkrainski paet i hramadzki dziejač Dmytro Paŭłyčka. Ad jaho pieršaha ja pačuŭ pra hatovaść uziać u ruki zbroju. Natałka, ale Ŭkraina vielmi roznaja: paraŭnajma Lvoŭščynu i Danieččynu. Strašna navat padumać, što pačniecca, kali — kryj Boža — budzie ŭžytaja zbroja z abodvuch bakoŭ. Ci razumiejuć heta tyja, chto i siońnia praciahvaje zaklikać da radykalnych dziejańniaŭ?
— Mnie ciažka adkazvać na heta pytańnie. My ŭsio ž znachodzimsia ŭ Biełarusi. Dmytro Paŭłyčka jak hienijalny paet adčuvaje, što tam nosicca ŭ pavietry. Vidać, jość surjoznyja padstavy dla taho, kab jon tak skazaŭ. Ukraincy tak prosta nie zdaducca, nakolki ja ich viedaju. Ale nia daj Boh, kab padziei pačali raźvivacca pa horšym scenary, pa scenary ŭzbrojenaha supraćstajańnia. Vy zhadali Vasyla Stusa, a ja chaču pracytavać Linu Kastenku, jakaja taksama jak tonki paet adkliknułasia na padziei, jakija adbyvajucca va Ŭkrainie: «Na istoričnich pieriekatach / v čadu čijejiś majačni / ludi zavždi na barikadach, / znajuť pro cie či ni. / Barikadi ciehli — / proti biezdomnosti. / Barikadi pojeziji — / proti biezdumnosti. / Barikadi sovisti — / proti bierij. / Na barrikadach / nie do fanabierij».
Ja dumaju, što ŭkraincy — nacyja adkaznaja, i spadziajusia, što svaich metaŭ jany dasiahnuć mirnym šlacham. U XXI stahodździ ŭ Eŭropie hramadzianskaja vajna nie pavinna adbycca, jość mižnarodnaja supolnaść. Praŭda, jana ciapier nia vielmi aktyŭna siabie prajaŭlaje, ale kali sprava budzie dachodzić da radykalnych scenaroŭ…
— «Ukraina — nie Biełoruśsija» — nieadnojčy hučała z Majdanu. Vam jak hramadziancy Biełarusi takoje nia kryŭdna čuć?
— Nie, nia kryŭdna. Ukraina — sapraŭdy nie Biełaruś. Ale heta nie aznačaje, što Biełaruś horšaja za Ukrainu. Biełaruś prachodzić svoj šlach, Ukraina — svoj.
Viedajecie, pamiž naradžeńniem praroka ŭkrainskaj nacyii i dziaržaŭnaści Tarasa Šaŭčenki i naradžeńniem praroka biełaruskaj nacyii i dziaržaŭnaści Janki Kupały — časavy adrezak 60 hadoŭ. I ź piacidziesiacihadovym spaźnieńniem u nas adbyvałasia toje samaje, što adbyvałasia va Ŭkrainie — źjaŭlalisia pieršaja hazeta, nacyjanalnaja intelihiencyja, razumieńnie taho, što Biełaruś taksama maje prava na svaju dziaržaŭnaść. Potym hetyja padziei pajšli chutčej, i my pačali imkliva zbližacca.
Niezaležnaść my atrymali praktyčna adnačasova. Biełarusy i ŭkraincy roznyja, ale heta niakiepska.
Svoj šlach my prachodzim, i nia treba «kacić bočki» na biełarusaŭ. Biełarusy iduć pa svaim šlachu i pryjduć tudy, kudy treba.
— Jakim vam bačycca dalejšaje raźvićcio padziejaŭ, jakich navinaŭ vy čakajecie z Kijeva?
— My pamylajemsia, kali ličym, što va Ŭkrainie jość karumpavanaja ŭłada z adnaho boku i paŭstały narod — z druhoha. Heta nia tak. Pavodle sacyjalahičnych apytańniaŭ, jakim možna daviarać, 50% hramadzianaŭ Ukrainy padtrymlivajuć Majdan, ale 43% vystupajuć suprać. Heta taksama treba ŭličvać. Hetyja 43% pa niejkaj pryčynie zhodnyja z tym, što ich prymušajuć hałasavać jak treba, zhodnyja z tym, što ŭłada źvierchu da nizu karumpavanaja. Tamu tut ciažka niešta prahnazavać. Ale
jak histaryčny aptymist ja chaču skazać, što jak by ni skončylisia padziei ŭ Kijevie, urešcie jany skončacca pieramohaj narodu. Što b ni adbyłosia nieŭzabavie — na hetym nia skončycca ni historyja Ŭkrainy, ni historyja Biełarusi. Ukraincy prosta tak nie zdaducca. «Ja nie zdamsia biez boju…» — jak śpiavaje Vakarčuk. Toje samaje možna skazać i pra biełarusaŭ.
Ja ŭpeŭnienaja, što i biełarusy biaz boju nie zdaducca.
