Kareja — Paŭdniovaja, a nie Paŭnočnaja, viadoma — adzin ź lidaraŭ u suśvietnych rejtynhach pa siaredniaj adukacyi. U Jeŭropie najlepšyja škoły — u Finlandyi. A ŭ Azii — u Karei. My pahutaryli z druhim sakratarom pasolstva Karei ŭ Minsku spadarom Ku Bon Ilem ab sakrecie pośpiechu karejskaj adukacyi.
«Naša Niva»: Jakija reformy i kali pravodzilisia ŭ karejskaj sistemie adukacyi?
Ku Bon Il: Z adkryćciom karejskich partoŭ u kancy XIX st. pačałasia palityka «adčynienych dźviarej», heta adbiłasia i na sistemie adukacyi. Składajučy ź inšymi krainami śvietu damovy ab handli, karejski ŭrad sudakranaŭsia z raźvitoj cyvilizacyjaj Zachadu, što dało kiraŭnikam krainy i pieršaprachodcam impuls da pačatku ruchu pa ŭkaranieńni sučasnaj adukacyi.
Da 1910 hoda ahulnaja kolkaść pryvatnych navučalnych ustanoŭ pa ŭsioj krainie, u tym liku 796 chryścijanskich škoł, dasiahnuła amal 3-ch tysiač.
Paśla vyzvaleńnia ad japonskaha kałanijalnaha panavańnia 15 žniŭnia 1945 namahańni karejskaha instytuta adukacyi išli na toje, kab znajści taki kurs u nacyjanalnym navučańni, jaki b nie prosta ślepa pierajmaŭ idei z Zachadu, a słužyŭ farmiravańniu novaha hramadskaha paradku šlacham pierabudovy isnujučaj sistemy z ulikam navatarskich zachodnich kancepcyj.
Z pačatkam Piataj Respubliki šlacham realizacyi reformy ŭ sistemie adukacyi 30 lipienia 1980 byŭ pryniaty šerah važnych mier, takich, jak skasavańnie indyvidualnych zaniatkaŭ z repietytarami, źmiena sistemy adznak u vyšejšaj škole, ukaranieńnie sistemy pastupleńnia va ŭniviersitety na asnovie vynikaŭ dziaržaŭnych ekzamienaŭ, uviadzieńnie sistemy 4-hadovaha navučańnia ŭ piedahahičnych navučalnych ustanovach.
Z momantu atrymańnia niezaležnaści i da ciapierašniaha času śfieraj, na jakuju ŭrad zrabiŭ najbolšy akcent, źjaŭlajecca pačatkovaja adukacyja: była ŭviedzienaja prahrama abaviazkovaha šaścihadovaha navučańnia, takim čynam za pačatkovaj adukacyjaj zamacavaŭsia pryncyp abaviazkovaści i biaspłatnaści.
«Asnoŭny zakon ab adukacyi» 1998 hoda abviaščaje: «Kožny hramadzianin maje prava na atrymańnie abaviazkovaj adukacyi, jakoje ŭjaŭlaje saboj 6 hadoŭ navučańnia ŭ pačatkovaj škole i 3 hady — u siaredniaj. U zaležnaści ad finansavaj situacyi ŭ krainie abaviazkovaje 3-hadovaje navučańnie ŭ siaredniaj škole ažyćciaŭlajecca ŭ adpaviednaści z ukazam Prezidenta».
«NN»: Jakaja sistema pastupleńnia ŭ karejskija ŭniviersitety?
KBI: Ciapier u Karei navučańnie ŭ pačatkovaj škole doŭžycca 6 hadoŭ, u siaredniaj — 3 hady, u vyšejšaj —3, va ŭniviersitecie —4, to bok pa sistemie 6-3-3-4.
U Biełarusi da pastupleńnia va ŭniviersitet praces navučańnia prachodzić u adnym miescy, u Karei ž pačatkovaja, siaredniaja i vyšejšaja škoły funkcyjanujuć asobna, sa svaimi ŭstupnymi i vypusknymi ekzamienami.
Sučasnaja karejskaja sistema pastupleńnia va ŭniviersitet praduhledžvaje, što navučeniec vyšejšaj škoły dla pastupleńnia va ŭniviersitet u pieršuju čarhu zdaje ekzamien na zdolnaść da navučańnia ŭ vyšejšaj navučalnaj ustanovie (składajecca najpierš z zadańniaŭ pa karejskaj i anhlijskaj movie, matematycy, a taksama pradmietach na vybar abituryjenta, zdavać možna raz na hod). Da hetaha ekzamiena vučni rychtujucca ceły hod.
Taksama pad uvahu biarucca i takija važnyja faktary, jak vysokija adznaki ŭ rehistry školnaha žyćcia.
Rehistr školnaha žyćcia, ci, jak jaho jašče nazyvajuć, vučnioŭskaja viedamaść, spravazdača ab paśpiachovaści, ujaŭlaje saboj žurnał, u jakim fiksujecca raznastajnaja infarmacyja pra školnaje žyćcio vučnia. Spravazdača ab paśpiachovaści dzielicca na «dyscyplinarnuju» i «niedyscyplinarnuju». «Dyscyplinarnaja spravazdača» składajecca na padstavie rejtynhavaj sistemy acenki viedaŭ, a ŭ asnovie «niedyscyplinarnaj spravazdačy » lažyć infarmacyja ab hramadskim žyćci, atestat, siertyfikacyi vałodańnia anhlijskaj movaj, uznaharody i dasiahnieńni.
Płanavy nabor u VNU ažyćciaŭlajecca paśla abviaščeńnia vynikaŭ «ekzamienu na zdolnaść da navučańnia ŭ VNU». Płanavy nabor praduhledžvaje kłasifikacyju navučalnych ustanoŭ pa hrupach (ka-hun, na-hun, ta-hun), takim čynam, ahułam možna zdavać ustupnyja ekzamieny ŭ try VNU. Kožny ŭniviersitet adbiraje studentaŭ na padstavie sumarnych vynikaŭ «ekzamiena na zdolnaść da navučańnia ŭ VNU», dadzienych z «rehistra školnaha žyćcia», a taksama ŭłasnych ustupnych ekzamienaŭ.
«NN»: Ci vialikija zarobki ŭ nastaŭnikaŭ i vykładčykaŭ univiersitetaŭ?
KBI: Nastaŭniki pačatkovaj, siaredniaj i starejšaj škoły ŭ Karei atrymlivajuć zarobak, jaki adpaviadaje zarobku karejskaha čynoŭnika, u zaležnaści ad stažu pracy jon moža pavialičvacca. Tak, pa nieaficyjnych dadzienych, hadavy akład mužčyny, jaki vykładaje karejskuju movu, anhlijskuju movu abo matematyku sa stažam pracy 5—6 hadoŭ z ulikam roznych nadbavak składaje kala 40 tysiač dalaraŭ u hod.
Hadavy akład prafiesara ŭniviersiteta ŭ zaležnaści ad uzroŭniu jaho dasiahnieńniaŭ i asabistych zdolnaściaŭ, a taksama zychodziačy z taho, pryvatny ci dziaržaŭny ŭniviersitet źjaŭlajecca miescam jaho pracy, što istotna ŭpłyvaje na pamier akładu, składaje kala 70 tysiač dalaraŭ.
«NN»: Jakija pradmiety vyvučajucca ŭ škołach?
KBI: U pačatkovaj škole vyvučajecca karejskaja mova, anhlijskaja mova, etyka, hramadaznaŭstva, matematyka, pryrodaznaŭstva, fizkultura, mastactva.
U siaredniaj škole — karejskaja mova, anhlijskaja mova, etyka, hramadaznaŭstva, matematyka, pryrodaznaŭstva, pracoŭnaje navučańnie, fizkultura, muzyka, vyjaŭlenčaje mastactva.
U starejšaj škole da pradmietaŭ dadajecca vyvučeńnie historyi.
Akramia vyšejzhadanych abaviazkovych dyscyplin jość i fakultatyŭnyja: kitajskaja ijerohlifika, infarmatyka, achova navakolnaha asiarodździa, miedycyna, druhaja zamiežnaja mova, a taksama roznaha rodu praktyčnyja zaniatki i hramadskaja dziejnaść.
«NN»: Ci šmat uvahi nadajecca vyvučeńniu anhlijskaj movy?
KBI: U našaj krainie anhlijskaja mova ŭ pačatkovaj škole ŭ asnoŭnym pačynaje vykładacca z 3 kłasa. U hod ahulnaja kolkaść abaviazkovych hadzin anhlijskaj movy dla 3—4 kłasaŭ pačatkovaj škoły składaje 45 hadzin za hod, dla 5—6 kłasaŭ — 68 hadzin, dla siaredniaj škoły — 85 hadzin.
Akramia taho, z-za pavalnaha žadańnia baćkoŭ u Karei navučajuć dzicia anhlijskaj movie z samaha dziacinstva, aktyŭna ŭvodzicca praktyka vykładańnia takich pradmietaŭ, jak hramadaznaŭstva i pryrodaznaŭstva, na anhlijskaj movie ŭ dadatak da rehularnych zaniatkaŭ.
Ahulnaja kolkaść hadzin dla zaniatkaŭ anhlijskaj movaj u 40 pryvatnych pačatkovych škołach Sieuła ŭ 2013 hodzie skłała 1341 hadzin, a ŭ dziaržaŭnych pačatkovych škołach —340 hadzin, i śviedčyć ab isnavańni značnych adroźnieńniaŭ pamiž dziaržaŭnymi i pryvatnymi škołami. Hetyja adroźnieńni, zrazumieła, pryvodziać da praźmiernaha raspaŭsiudžvańnia pryvatnaha repietytarstva ŭ dadatak da rehularnych i fakultatyŭnych zaniatkaŭ, što via-dzie da rostu sacyjalnych prablem.
U jakaści druhoj zamiežnaj movy ŭ siaredniaj i starejšaj škole najbolšaj papularnaściu karystajucca niamieckaja, francuzskaja, ispanskaja, japonskaja, ruskaja i arabskaja movy.
«NN»: Kolki hadzin u dzień zajmajucca karejskija školniki?
KBI: U Karei kolkaść aficyjnych navučalnych dzion u hodzie składaje 190 dzion, što, vyklučajučy niekalki krain-udzielnic Arhanizacyi ekanamičnaha supracoŭnictva i raźvićcia ź mienšaj kolkaściu dzion (ZŠA — 180, Japonija — 175, Francyja — 175-180, Biełaruś — 175), źjaŭlajecca siarednim pakazčykam siarod bolšaści krain.
1) Pačatkovaja škoła — 1, 2 kłasy: 560 hadzin za hod;
3—4 kłasy: 657 hadzin;
5—6 kłasy: 725 hadzin.
2) Siaredniaja škoła: 841 hadzin.
3) Starejšaja škoła: 963 hadziny.
«NN»: Ci šmat adličvajuć ludziej z univiersitetaŭ?
KBI: U karejskich univiersitetach uviedziena sistema papiaredžańniaŭ. U Sieulskim nacyjanalnym univiersitecie ŭ vypadku atrymańnia studentam mienš čym 1,7 kredyta (adznaka 4) ci najaŭnaści bolš čym pa troch dyscyplinach adznaki F (najnižejšaja), jon atrymlivaje papiaredžańnie. Kali nazapašvajecca 4 takija papiaredžańni, student vyklučajecca z navučalnaj ustanovy i paŭtorna pastupić va ŭniviersitet maje prava tolki praz hod. Paśla paŭtornaha pastupleńnia va ŭniviersitet i atrymańnia jašče 2 papiaredžańniaŭ, pastupić znoŭ student užo nie moža. U dadatak da drennaj paśpiachovaści jość i inšyja pryčyny, pa jakich student moža pakinuć navučalnuju ŭstanovu. Jość vypadki, kali student, pačaŭšy ŭ pieryjad navučańnia pracavać, vyrašaje, što vučoba jamu nie patrebna i kidaje jaje. U 2012 hodzie ŭ Sieulskim nacyjanalnym univiersitecie kolkaść studentaŭ, jakija pakinuli ŭniviersitet pa pryčynie adličeńnia abo pa ŭłasnym žadańni, dasiahnuła ličby 141 čałaviek. Uličvajučy toj fakt, što ŭ 2012 hodzie kolkaść ludziej, jakija pastupili va ŭniviersitet, skłała 3596 čałaviek, pracent tych, chto pakinuŭ vučobu, skłaŭ 3,59 %.
* * *
Navučalny hod
dzielicca na dva siemiestry. Pieršy — ad sakavika da siaredziny lipienia. Druhi — z kanca žniŭnia da siaredziny lutaha.
Płata za navučańnie
Pačatkovaja i siaredniaja škoły biaspłatnyja, a voś vyšejšaja — płatnaja. Tym nie mienš, u jaje idzie vučycca bolš za 90% školnikaŭ. Navučańnie va ŭniviersitetach taksama viadziecca tolki za hrošy. Ale jość sistema hrantaŭ dla paśpiachovych vučniaŭ.
