Siarod «demakratyčnaha» abyvaciela ŭ Minsku adčuvajecca lohki piarepałach. U Rasii na vybarach pieramoh Žyrynoŭski
[majucca na ŭvazie vybary 1993 u Dziaržaŭnuju dumu RF. - Red.]. Što budzie rabić BNF? Jak adkarektuje svaju palityku? Jak padziei ŭ Rasii adabjucca na Biełarusi? Jakija kroki zrobić apazicyja BNF? I h.d. Hetyja pytańni napieraboj zadajuć niekatoryja razhublenyja žurnalisty, jakija staranna hadami palivajuć brudam toj ža BNF.
Trochi dziŭna, adnak palityčnyja «zaŭziatary», ci bačycie, chvalujucca — čamu maŭčyć BNF? Abyvaciel pałochajecca. Čaho?
I što, ułasna, adbyłosia? — chaciełasia b spytać. Moža, ich napałochała toje, što Žyrynoŭski papularna kaža toje, što robiać Jelcyn, Kozyraŭ, Hajdar, Čarnamyrdzin i inšyja ruskija hospoda?
Dyk treba było dryžać raniej. Niaŭžo, kali prymalnyja spravy, raptam stali tak strašnyja słovy?
Ci, moža, ščyraść jurodzivaha raskryła narešcie vočy biełaruskamu abyvacielu na toje, što jon va ŭpor admaŭlaŭsia bačyć? Tady Žyrynoŭskamu varta pry žyćci pastavić pomnik, choć by z hipsu.
Narodny front, viadoma, zrabiŭ paviedamleńnie ab vynikach vybaraŭ u Rasii i razasłaŭ va ŭsie haziety tym ža, darečy, žurnalistam, jakija, darečy, jak zvyčajna, jaho nie nadrukavali i h.d. Ale sprava nie ŭ hetym. Narodnamu frontu niama čaho «karektavać». Jaho palityka ŭ dačynieńni da Rasiei i ŭsiaho taho, što tam adbyvajecca, skarektavanaja dakładna i daŭno, i pakul što naša karekcyja nas nie padvodziła. Tym nie mienš, vidać, jość sens paŭtaryć niekatoryja acenki. Zahadzia, adnak, prašu prabačeńnia ŭ čytačoŭ, što pryjdziecca šmat cytavać, u tym liku i siabie.
11 śniežnia 1991 hazieta «Źviazda» źmiaściła moj artykuł «Śniežań. Palityčnaje stanovišča na Biełarusi». Ja śpiašaŭsia dać acenku padziejam u Viskulach, sutnaść jakich dla BNF była zusim jasnaj. «Poźniaj nočču 8 śniežnia, — skazana ŭ artykule, — stała viadoma pra palityčnuju Zhodu dvuch paŭnamocnych prezidentaŭ i staršyni Viarchoŭnaha Savieta Biełarusi ab «sadružnaści» Ukrainy, Biełarusi i RSFSR…
Centram zapłanavanaj sadružnaści chočuć zrabić Minsk. (Kab macniej trymać Biełaruś.) Zrazumieła, što takoje pahadnieńnie vyhadnaje najbolš Rasiei».
I dalej pahadnieńnie aceńvajecca jak «manipulacyja» z kančatkovaj metaj «znoŭ zahnać naš narod u impieryju».
Nijakich «sadružnaściaŭ» z Rasiejaj nie pavinna było być. Heta pahibiel biełaruskaj ekanomiki i biełaruskaha niezaležnaj dziaržavy. Naš šlach — heta šlach Bałtyi, šlach viartańnia ŭ Jeŭropu.
Prajšło dva hady. Ciapier pahladzicie na krainy Bałtyi i na Biełaruś. Moža, «u matrosaŭ jość pytańni»? Niama pytańniaŭ. A byli. I vielmi vialikija. 13 listapada 1991 h ( jašče pierad Viskulami) «Sovietskaja Biełoruśsija» apublikavała majo intervju. Supracoŭnica redakcyi Iryna Hurynovič pytałasia: «Dźvie vašy palityčnyja pazicyi vyklikajuć u mnohich ludziej aściarohi. Pierš za ŭsio całkam adnaznačnaje, vielmi niehatyŭnaje staŭleńnie da Rasii. Jość łohika ŭ vašych razvažańniach pra impierskuju palityku caryzmu, pra žorstkuju rusifikacyju biełaruskaha naroda ŭ pieryjad tak zvanaha sacyjalistyčnaha budaŭnictva, pra niebiaśpieku siońnia nie zachavać raŭnavahu va ŭzajemaadnosinach dźviuch suvierennych respublik. Ale kali palityk biezapielacyjna zajaŭlaje: «biełarusaŭ vyratuje tolki viartańnie ŭ Jeŭropu,… aryjentacyja na kulturny Zachad, a nie na razbeščany, razburalny, impierski ŭschod» abo «spravu ruskich caroŭ pradoŭžyła ruskaja čerń — leninskija balšaviki. Akupavaŭšy Biełaruskuju Narodnuju Respubliku, jany prynieśli z saboj nie tolki zabojstvy i «črezvyčajki», nie tolki antyčałaviečuju leninskuju ideju, ale i antykulturu, chamstva, raspustu i pjanstva, rasiejskaje brydkasłoŭje, lanotu, nianaviść i chłuśniu». Niaŭžo Rasieja nie dała biełaruskamu narodu ničoha inšaha?..
Z.Paźniak: Vašy razvahi pra Rasieju anałahičnyja pa struktury piarečańniaŭ razvaham ab abaronie kamunizmu i KPSS, jakija pramaŭlajucca dva-try hady tamu usimi, chto žadaŭ. Ciapier jany zabylisia na svaje piarečańni i kažuć inšaje. Tak i pra palityku Rasiei. Vy možacie abaraniać hetuju varožuju Biełarusi impierskuju palityku pierakanaŭča i horača. Ničoha, ja pačakaju, pakul vy staniecie kazać inakš. I, paviercie, čakać zastałosia niašmat. Niekatorym nie spadabałasia maja pramova ŭ Viarchoŭnym Saviecie 25 žniŭnia (1991 h.) pra impieryjalizacyju palityki Rasiei, pra avanturyzm pamknieńniaŭ Jelcyna. Čakać znoŭ ža pryjšłosia zusim niadoŭha — dva dni. I prahučała ŭ kancy žniŭnia z boku Rasiei, vy viedajecie, zajava ab miežach. Ci toje jašče budzie». («Sovietskaja Biełoruśsija», 1991/11/13 ).
«Ci toje» ŭžo adbyłosia, pavažanyja apanienty, až da stralby adzin u adnoha. Ale i heta jašče nie ŭsio, čaho varta čakać.
Byli zajavy pa Sievastopali, pa Čarnamorskim fłocie, była hrubaja, jakaja pierapałochała ŭsiu Jeŭropu, zajava pra pavołžskich niemcaŭ, jakaja admaŭlała ich nacyjanalnyja i čałaviečyja pravy, byli kryvavyja pravakacyi, byli raźviazanyja z udziełam ruskich vojskaŭ brudnyja impierskija vojny
ŭ Małdovie, Tadžykistanie, Asiecii, Hruzii, Abchazii, Čačni, padrychtavany praimpierski prarasiejski pieravarot u Azierbajdžanie, razadranaja, raskramsanaja, patoplenaja ŭ kryvi Hruzija i siłaj zahnanaja ŭ SND. Pry hetym novyja rasiejskija kiraŭniki ŭžyvali staruju impierskuju palityku — padzialać narody i hrupy nasielnictva, nackoŭvać ich adny na druhich, źniščać adnych, vyjazdžajučy na śpinach inšych (jak u Abchazii), zachoplivać terytoryi, uładu, majomaść i panavać praz zaležnych i padstaŭnych.
Ideałohija hetaj tradycyjnaj palityki nieskładanaja, zapazyčanaja ŭ Hitlera: abaraniać u sumiežnych dziaržavach stratehičnyja intaresy Rasii i pravy rasiejcaŭ
(zhadajcie «pravy niemcaŭ», hitleraŭskija «anšlusy» i da t.p. źjavy, asudžanyja suśvietnaj supolnaściu).
Bolš za toje, jany źbirajucca «abaraniać» pravy navat nie rasiejcaŭ, a «rasiejskamoŭnych», heta značyć savieckaj papulacyi ŭ inšych krainach. Heta aznačaje, što nie buduć pryznanyja nijakaje nacyjanalna -kulturnaje adradžeńnie i demakratyja ŭ hetych krainach
(bo nacyjanalna - kulturnaje adradžeńnie, vychad ź impieryi – jość pracesy demakratyčnyja). Heta značyć, što budzie cisk i ŭmiašańnie va ŭnutranyja spravy sumiežnych krain. Hetuju cyničnuju brudnuju palityku ažyćciaŭlali i prychilniki Chasbułatava-Ruckoha, i ŭ jašče bolšaj stupieni pravodzili i pravodziać ludzi Jelcyna. My majem mahčymaść słuchać i čytać ich vykazvańni. Voś, naprykład, namieśnik ministra zamiežnych spraŭ Rasii A.Adamašyn vykazvajecca karespandentu « Komsomolskoj pravdy « ( 12 žniŭnia 1993 h.):
«U Tadžykistanie ŭ nas surjoznyja intaresy hetak ža, jak i ŭ cełym u Siaredniaj Azii… U tym ža Tadžykistanie u nas vielmi surjoznyja ekanamičnyja intaresy. My ŭkładvali srodki ŭ hetyja krai. Tam redkaziamielnyja mietały, uran, bavoŭna, značny ekanamičny patencyjał, u jakim my zacikaŭlenyja. Ź jakoj nahody kidacca hetym?»
I dalej demahahična hidka i falšyva: « Ahulnaść našych narodaŭ, zacikaŭlenaść adzin u adnym — heta adna z hałoŭnych pryčyn našych stratehičnych intaresaŭ u rehijonie. Akramia taho, nielha pakidać sotni tysiač rasiejskamoŭnaha nasielnictva».
Jak vam takoje?
A heta, miž inšym, nie 1938-y, a 1993-i, nie hitleraŭskaja Hiermanija, a «demakratyčnaja» Rasieja
i kaža nie supracoŭnik rejchskancylaryi, a namieśnik ministra zamiežnych spraŭ Rasijskaj Fiederacyi. A što ž spadar ministr Kozyraŭ? Moža, jon dumaje inakš?
Analiz «nacyjanalna-dziaržaŭnych intaresaŭ Rasii ŭ Tadžykistanie» p. Kozyraŭ daŭ 4 žniŭni 1993 u haziecie «Vieści». Jon dypłamatyčna nie staŭ adrazu tłumačyć pra bavoŭnu, uran i redkaziamielnyja mietały. «Pieršaje i hałoŭnaje ŭ šerahu hetych intaresaŭ, — kaža p. Kozyraŭ, — salidarnaść z šmatnacyjanalnym narodam hetaj krainy (aj-jaj-jaj), źviazanaj z Rasijaj viekavymi poviaziami historyi, kultury, tradycyj. Tut ža — zabieśpiačeńnie biaśpieki i zakonnych pravoŭ 200-tysiačnaj rasijskaj hramady… Rasiju i Tadžykistan źviazvaje Damova ab družbie, supracoŭnictvie i ŭzajemnaj dapamozie, padpisanaja 25 maja 1993 hoda». Voś takaja, akazvajecca, «siabroŭstva».
«Viarchoŭny Saviet (toj, stary. — ZP), — narakaje dalej p. Kozyraŭ, — «litaralna z bojem» «daje zhodu zapyty vykanaŭčaj ułady ab vydzialeńni dadatkovych kantynhientaŭ pamiežnych i miratvorčych siłaŭ ci ab ratyfikacyi Damovy ab kalektyŭnaj biaśpiecy». Cikava, praŭda?
Što ž prapanuje jelcynski ministr dla realizacyi «intaresaŭ Rasii ŭ Tadžykistanie»? - «Pieršaje. Mabilizujem našych partnioraŭ pa SND…» i h.d.
Prajšoŭ čas. Rasijskija namienkłaturnyja «demakraty» adnaasobna va ŭładzie. 18 śniežnia 1993 hoda hazieta «Viesti» paviedamlaje, što p. Kozyraŭ hatovy «sam pastavić pytańnie ab prypynieńni vyvadu vojskaŭ z Łatvii i Estonii». «Urady troch bałtyjskich respublik pavinny b nie patrabavać ad Rasiei niejkich sastupak, a razam z Rasijaj zaniacca palapšeńniem stanovišča rasiejskamoŭnaha nasielnictva i takim šlacham pazbavić Žyrynoŭskaha sacyjalnaj bazy. — Kali hetaha nie adbudziecca, pazicyja Maskvy stanie bolš žorstkaj». Nu, jak vam hetaja «palityka», spadarstva, znajomaja? Anałahičnyja pohlady i vykazvańni ŭ rasijskich aficyjnych asob — norma. Ja ŭžo nie kažu pra hienierałaŭ.
Zaraz davajcie pahladzim, jak pavodzić siabie rasiejski «demakratyčny» intelekt, nie toj, što suprać Jelcyna (tam usio jasna), a toj, jaki za, jaki z panami Kozyravym, Hajdaram, Čarnamyrdzinym, Šumiejkam, Łobavym, Sabčakom i inšymi. Spynimsia na całkam demakratyčnym i całkam prafiesijnym palityčnym časopisie « Novy čas». U No. 47 za 1992 h., s. 22, adzin z aŭtaraŭ, vykładajučy nacyjanalnyja intaresy Rasii, piša:
«Biełaruś pavinna razhladacca Rasiejaj jak adna z asnoŭnych apornych kanstrukcyj SND;
kaardynacyjny centr SND pavinien utvarycca mienavita tut, jak heta i praduhledžvałasia pieršapačatkova». U 16- m numary za 1993 (s. 14-15) dadzieny šyroki ahlad varyjantaŭ rasiejskaj palityki ŭ «blizkim zamiežžy». Tut i intaresy Rasii ŭ Abchazii, i «ruskamoŭnaje nasielnictva», i ŭvieś nabor.
«Možna pasprabavać ažyćciaŭlać i palityku «padzialaj i ŭładar», jakaja ŭ stanie nabyvać samyja daskanałyja formy, —
paviedamlajecca ŭ ahladzie. — Jakija jaje mahčymyja składniki? Pakaznaja miratvorčaść, spałučanaja z tajemnaj padtrymkaj adnoj z supraćlehłych sił. Nahladny prykład — Prydniastroŭje, dzie Rasija (budziem ščyryja) nie zusim biesstarońniaja, abo Abchazija. Dalej — pieradača vajskovaj techniki sumiežnym krainam (skažam, Azierbajdžanu i Armienii), uciahnutym u razburalnaje prociborstva.
Treci składnik hetaha staroha impierskaha praviła — stvareńnie asablivych pieravah dla dziaržaŭ, jakija iduć na najbolš ciesnyja suviazi z Rasiejaj (skažam, dla Biełarusi ci Kazachstana),
i, naadvarot, žorstkaje staŭleńnie da tych, što nie całkam upisvajucca ŭ takija ramki…,
raździmańnie pieršapačatkova isnujučych supiarečnaściaŭ pamiž sumiežnymi z Rasijaj krainami (skažam, pahraničnych sprečak pamiž Litvoj i Biełaruśsiu )…
straŭlivańnie susiednich dziaržaŭ dazvoliła b pieraškodzić stvareńniu na našych rubiažach sajuzaŭ krain ź jasna vyjaŭlenaj antyrasiejskaj skiravanaściu.
Takim čynam,
lubyja palityki, jakija siadziać u Kramli, niezaležna ad ich asabistych pohladaŭ, buduć adčuvać — chaj u roznaj miery — ciahu da takoha rodu dziejańniaŭ».
Dalej razhladajucca novyja varyjanty palityki Rasiei, «pastajannaje padsiłkoŭvańnie prarasiejskich sił u palityčnych i vajskovych kołach sumiežnych krain…, metaskiravany ekanamičny cisk.
Usie hetyja dziejańni ŭžo ažyćciaŭlajucca… (! )
Ekanamičny ryčah puskajecca u spravu razam z palityčnymi patrabavańniami…. Kančatkovaja meta takoj palityki — stvareńnie pojasa zaležnych ad Rasiei dziaržaŭ, a pry ŭdałym źbiehu abstavinaŭ i ŭźjadnańnie ich ź jaje «matčynym ciełam».
Kamientary, miarkuju, naŭrad ci patrebny. Tym bolš što vidać, jak hetaja palityka realizujecca na spravie. Ale kali na ekranie televizara źjaŭlajecca chto-niebudź ź jelcynskich «demakratyčnych» pravadyroŭ hetaj impierskaj palityki, skažam, spadar Kozyraŭ, i, całkam pustym abyjakavym pozirkam hledziačy na surazmoŭcu, pačynaje hetak cicha- cicha, mlava-mlava, što zdajecca, zaraz zaśnie prosta na ekranie, cadzić u hadzinu pa čajnaj łyžcy ŭsio toje, što vyšej pracytavana, dy jašče i pierasypajučy nudnuju havorka ciažkimi dla naroda słoŭcami typu «hieastratehii», «definicyi» i da t.p., — zrazumieć jaho składana, ale ŭsim zdajecca: jaki hołub, jaki demakrat, nijakaj ahresiŭnaści, choć da rany prykładzi, i — ničoha nie zrazumieła.
Ale voś źjaŭlajecca p. Žyrynoŭski. Kaža toje ž samaje, navat miakčej pa sutnaści, ale inšym movaj i ŭ inšaj formie: hruba, koratka i prymityŭna. Zamiest mudrahielistaj «hieastratehii» — «vierniem Finlandyju i Polšču», zamiest «definicyi» — «zakatać pad asfalt» i h.d.
Zrazumieła i šavinistu-akademiku, i apošniamu rasiejskamu bamžu.
Nijakaj pryncypovaj roźnicy pamiž spadarom Žyrynoŭskim i panami Kozyravym, Hajdaram, Čarnamyrdzinym, Šumiejkam, Sabčakom, Jaŭlinskim i inšymi ŭ palityčnym sensie, ja liču, niama. Jość adroźnieńnie tolki ŭ tempieramiencie, uzroŭni kultury i ŭ pavodzinach. Žyrynoŭski ŭ jurodzivaj formie kaža toje ž samaje, što kažuć i robiać jaho namienkłaturna-demakratyčnyja apanienty.
U Rasii jurodstva zaŭsiody było svajho rodu mistykaj, śviatadziejstvam, tam prysłuchoŭvalisia da takich ludziej. Maje racyju žurnalist P.Vasileŭski, adznačajučy, što pośpiech Žyrynoŭskaha na vybarach u Rasiei — «śviedčańnie hłybokaha maralnaha padzieńnia rasijskaha hramadstva». Ale ŭ Rasii tak było zaŭsiody.
Karani hetaj siervilnaści ciahnucca jašče z Załatoj Ardy i manholskaha pryhniotu. Ź ideałohii i vučeńnia ciezarapapizmu (padparadkavanaść carkoŭnaj ułady dziaržavie), pieraniataha ŭ Vizantyi
razam z uschodnim chryścijanstvam, što jak najlepiej adpaviadaje despatyčnamu ładu myśleńnia. U kancy XV stahodździa praz dynastyčny šlub Rasija zapazyčyła nie tolki vizantyjskija simvały, ale i asnoŭnyja pryncypy vizantyjskaj impierskaj palityki. (U adroźnieńnie ad rymskaj, jana rabiłasia «čužymi rukami» — straŭlivańniem susiedziaŭ, raskołam ich hramadstva i h.d., hladzi vyšejpryviedzienyja cytaty « sučasnaści».) U histaryčnym raźvićci złučeńnie hetych pryncypaŭ z žorstkaściu manhoła-ardynskich tradycyj dało samyja žachlivyja vyniki: apryčnina, piatroŭščyna, arakčejeŭščyna, muraŭjoŭščyna, stalinščyna, leninizm, nieźličonyja vojny, ale hałoŭnaje nie ŭ hetym. Utvaryŭsia admysłovy rod žorstkaha impierskaha hramadstva ź nieabmiežavanaj siervilnaj śviadomaściu, dzie asoba ničym nie abaronienaja ni pierad kim i ni pierad čym. Asoba — ništo pierad dziaržavaj. Dziaržava, jaje intaresy, impieryja — usio. Prynižeńnie čałaviečaj asoby stała sposabam samaśćviardžeńnia ŭ hetym hramadstvie, pryniało ahidnyja, pierakručanyja formy.
Impierskaja dziaržava ź impierskaj hramadskaj śviadomaściu, impierskaj ekstensiŭnaj palitykaj, z šmatnacyjanalnaj strukturaj nie moža być demakratyčnaj.
Heta aksijoma, pra jakuju davodzicca nahadvać. Nie budzie demakratyčnaj Rasiei, pakul budzie hetaja staraja Rasija. Demakratyja i impieryjalizm niesumiaščalnyja. Heta antypody.
Isnavańnie hetaj dziaržavy dramatyčnaje dla samoha ž rasijskaha hramadstva pierš za ŭsio tym, što ŭ im u siłu jaho impierskaha źmiestu nie sfarmavalisia paŭnavartasnaja jeŭrapiejskaja ruskaja nacyja i paŭnavartasnaja jeŭrapiejskaja nacyjanalnaja śviadomaść.
Heta łapikavy narod biez akreślenaj nacyjanalnaj terytoryi, pieramiašany ź fina-vuhorskimi, ciurkskimi, manholskimi i inšymi ankłavami, raspyleny ŭ sibirskich i azijackich kałonijach. Daminujučaja jaho śviadomaść nie nacyjanalnaja, a impierskaja pa sutnaści. Na impierskaj śviadomaści pabudavana ideałohija i zasnavanaja mientalnaść pieravažnaj bolšaści rasiejcaŭ.
Kali nacyjanalnaja śviadomaść i dziejnaść nacyi nakiravanyja na ŭnutranaje tvorčaje samaraźvićcio hramadstva, na vyčlanieńnie i adździaleńnie ad čužoha, dyk impierskaja śviadomaść i dziejnaść skiravanyja na ekstensiŭnaje raźvićcio, na źniešniaje pašyreńnie, na pahłynańnie i razbureńnie čužoha.
Heta śviadomaść destruktyŭnaja. Jana, viadoma ž, i staić ubaku (u adchileńni) ad bieśpierapynnaha mahistralnaha i evalucyjnaha šlachu raźvićcia kultury. Impieryja, parazitujučy na nacyjanalnych (narodnych, etničnych) kulturach, rujnuje ich, sparadžajučy chimiery. Impieryja jość suśvietnym złom.
Impierskaje hramadstva antydemakratyčnaje, u im niama ciarpimaści.
Nie dziŭna, što na tolki praminułych rasijskich vybarach nie pradstaŭlena było ni adnoj demakratyčnaj partyi. Usie jany stajali na impierskich pazicyjach. Prahnoz vynikaŭ vybaraŭ u takoj situacyi byŭ jasny i prosty. U Rasii idzie čarhovaja palityčnaja i ekanamičnaja pierabudova impierskaj ułady. Spačatku raskałołasia KPSS pa linii Harbačoŭ — Jelcyn. Pieramahła jelcynskaja častka, jakaja ŭziała na ŭzbrajeńnie antykamunizm, asobnyja pryncypy demakratyi i ekanamičnyja reformy libieralnaha kapitalizmu. Pieramoha Jelcyna ŭ 1991 h. pryviała da poŭnaha źniščeńnia maładoj palityčna jašče niaśpiełaj svabodnaj ruskaj demakratyi. Usie tolki što ŭźnikłyja rasiejskija demakratyčnyja arhanizacyi, jakija całkam apraŭdana padtrymali Jelcyna, pajšli, adnak, na poŭnaje supracoŭnictva ź jelcynskaj «demakratyčnaj namienkłaturaj» i rasčynilisia ŭ joj. Na miesca svabodnych demakrataŭ całkam zakanamierna pryjšła čyrvona-karyčnievaja apazicyja.
U kancy 1991 h. stała jasna, što prymityŭnaja impierskaja palityka Harbačova moža pryvieści da vybuchu. Impieryja mahła abrynucca z hrukatam i pachavańniem. U hety čas va ŭrad Rasiei pryjšli Hajdar i inšyja paśladoŭniki čykahskaj škoły ekanamičnaha libieralizmu.
Źjaviŭsia płan vyratavańnia impieryi praz stvareńnie SND i praviadzieńnie apieradžalnaj libieralnaj palityki ekanamičnaha cisku na sumiežnyja krainy z boku Rasiei šlacham vykarystańnia rublovaj zony, palityki cen, inflacyi, hazava-naftavaj manapolii, paliŭna-enierhietyčnaha šantažu i palityčnaj pracy rasijskich śpiecsłužbaŭ.
U cełym płan hety ažyćciaŭlajecca davoli paśpiachova. Na poŭdni i ŭschodzie šuhajuć vajny. Ukraina i Biełaruś za dva hady abrabavanyja i vydajenyja da kryvi, rynkavyja ekanamičnyja reformy tut zatarmožanaja, finansava-kredytnaja sistema razładžanaja, uviadzieńnie nacyjanalnaj valuty nie dapuščana. Jašče vysiłak, i, kali naša kraina budzie kančatkova ekanamična razburanaja, zastaniecca tolki «dobraachvotna» zahnać jaje znoŭ u rasiejskuju impieryju.
Za hety čas asabliva ŭ Biełarusi ŭmacavalisia rasijskija śpiecsłužby, stvorany ich struktury va ŭradzie, u vojsku, u biznesie, łobi a Viarchoŭnym Saviecie; na bazie kamunistyčnych arhanizacyj stvorany prarasiejski interfront («Narodnoje dvižienije Biełarusi»), arhanizavana i zarehistravana mnostva arhanizacyj-fantomaŭ (typu roznych «saboraŭ») i inšych struktur, jakija zajmajucca antydziaržaŭnaj antybiełaruskaj dziejnaściu.
Hetaja sistema aformiłasia letam 1992 hoda. Mienavita ŭ hety čas uźnikajuć i štučna musirujucca idei «dvuchmoŭja», likvidacyi dziaržaŭnych nacyjanalnych simvałaŭ, tak zvanaj «kalektyŭnaj biaśpieki», «kanfiederacyi z Rasiejaj», «ekanamičnaha sajuza», «rublovaj zony», abjadnańnia hrašovych sistem Rasii i Biełarusi, admovy ad niejtralitetu i h.d.
My stali śviedkami redkaj źjavy, kali isny ŭrad Biełarusi pravodzić faktyčna akupacyjnuju prarasiejskuju palityku suprać svajoj dziaržavy, nakiravanuju na razbureńnie ekanomiki i likvidacyju niezaležnaści. Zrazumieła, što staraja antynacyjanalnaja namienkłaturnaja ŭłada, što acaleła u Biełarusi i zasiarodziłasia na «pryvatyzacyi», i nie mahła pavodzić siabie inačaj, hetak ža, jak nie mahła siabie pavodzić pa-inšamu Rasija, zastaŭšysia impieryjaj.
Što ž budzie ź Biełaruśsiu? Što ž rabić, dzie ž vyjście? I chto jaho prapanuje? Adkažu całkam dakładna. Akramia Narodnaha frontu, hetaha vychadu nie prapanuje, nie prapanoŭvaŭ i nie bačyć nichto. Pra heta prosta nie dumajuć. Pahladzicie, što kazali i tvaryli 2-3 hady tamu i što havorać i robiać zaraz usie hetyja dziŭnyja spadary, jakija znachodziacca va ŭładzie. U ich niama ni samastojnaj palityki, ni ekanamičnaj kancepcyi, ni pierśpiektyvy dziaržaŭnaha raźvićcia Biełarusi, ni sensu dziaržaŭnaha isnavańnia. Jany pavolna tonuć i sprabujuć tolki raściahnuć heta padzieńnie, kab paśpieć uzbahacicca i adterminavać kaniec.
My paŭtarajem ŭžo niekalki hadoŭ elemientarnaje, palityčnuju azbuku:
u situacyi, jakaja skłałasia, vychadu z kryzisu niama, pakul da ŭłady nie pryjduć inšyja ludzi, nienamienkłatura, h.zn. nieabchodny novyja vybary novaj narodnaj ułady.
Usie iluzii pa ŭtrymańniu starych struktur mohuć pryvieści tolki da žabractva ludziej, razbureńnia ekanomiki i straty dziaržaŭnaj niezaležnaści. Adnak naša hramadstva vymusili ŭsio ž taki vyprabavać los. Nu i jak vam ciapier žyviecca, pavažanyja suajčyńniki, u śviecie iluzij?
Našy zakonaprajekty, prahramy, kancepcyi, prapanovy pa raźvićci ekanomiki, hramadstva i dziaržavy najbolš blizkija da taho šlachu, pa jakim raźvivajecca Estonija.
(Raju, darečy, tudy źjeździć i pahladzieć, jak tam žyvuć.) Amal usie našy padychody byli adprečanyja hetym Viarchoŭnym Savietam i ŭradam, choć čas paćvierdziŭ i dakazała našu pravatu. My nie sumniajemsia ŭ pieramozie BNF na nadychodziačych vybarach, adnak škada zhublenaha času, našaj razrabavanaj, raskradzienaj krainy. Tamu pieršaj zadačaj novaha narmalnaha parłamienta i ŭrada, kali jaho sfarmuje BNF, budzie naviadzieńnie elemientarnaha paradku: buduć pryniatyja asablivyja zakony, vydadzienyja rasparadžeńni, vydzielenyja srodki i dadzieny pravy pa baraćbie z kryminalnaj złačynnaściu. Dla vajujučych krain budzie vyznačany vizavy režym i asablivyja praviły ŭjezdu ŭ Biełaruś, handal zbrojaj budzie zabaronienc, hetak ža, jak i dziejnaść usialakich destruktyŭnych kultaŭ, demaničnych siekt šarłatanaŭ i afierystaŭ, jakija čyniać hvałt nad śviadomaściu asoby. Narabavanaje i skradzienaje ŭ dziaržavy namienkłaturaj budzie viernuta praz sud. Bandyty i złodziei pavinny siadzieć u turmie, a nie zajmać dziaržaŭnyja pasady.
Budzie ŭviedzieny zakon ab lustracyi.
Kiraŭniki KPSS — KPB, jakija źjaŭlajucca takimi na 19 žniŭnia 1991 h., nie atrymajuć prava zajmać dziaržaŭnyja pasady.
Buduć adździelenyja funkcyi dziaržaŭnaj ułady, ułasnaści i kiravańnia ekanomikaj šlacham raździaržaŭleńnia pradpryjemstvaŭ.
Heta padarvie hałoŭnaja ŭmova karupcyi. Budzie pryniaty novy antykarupcyjny zakon ab dziaržaŭnaj słužbie.
Druhim krokam stanie ŭviadzieńnie nacyjanalnaj valuty i ŭparadkavańnie nacyjanalnaj finansava-kredytnaj i bankaŭskaj sistemy; budzie pryniaty novy zakon ab ziamli
(prajekt raspracavany ŭ apazicyi BNF jašče dva hady tamu), uparadkavana ŭsio zakanadaŭstva ab ułasnaści ( papraŭki i prapanovy raspracavany nami paŭtara hady tamu), ab pryvatyzacyi. Pačnucca rynkavyja reformy. Spynicca inflacyja.
Trecim krokam stanie likvidacyja razburalnaj balšavickaj sistemy Savietaŭ —
prytułku karupcyi i byłoj kamunistyčnaj namienkłatury i ŭviadzieńnie municypalnaj sistemy miascovaj ułady, praviadzieńnie vybaraŭ kiraŭnikoŭ miascovych vykanaŭčych orhanaŭ.
Čaćviorty krok — budzie pryniataja harantavanaja sistema sacyjalnaj abarony nasielnictva.
Kamunistyčnaja ŭłada nie stvaryła piensijnaha fondu; dziaržava kamunistyčnaj namienkłatury prysvoiła sabie ŭsie vyniki pracy ludziej i prava raźmierkavańnia (u tym liku i piensijnaha). U vyniku ciapier naša starejšaje pakaleńnie znachodzicca praktyčna na ŭtrymańni tych, chto ciapier pracuje (bo toje, što jano na svaju piensiju zarabiła, byłaja dziaržava ŭ ich zabrała). Novy ž paŭnavarty piensijny fond całkam moža być stvorany tolki hadoŭ praz 20—30. Tamu vyjście adno — dziaržava pavinna padzialicca ź ciapierašnimi piensijanierami za košt biudžetu, a taksama pradaŭšy častku svajoj majomaści ŭ zalik piensijnaha fondu. Heta i budzie zroblena. (Horka ŭ suviazi z hetym ŭśviedamlać, jak razrabavali Biełaruś za try hady praŭleńnia hetaj staroj ułady. Stračanyja vielizarnyja srodki.)
Asablivaja ŭvaha budzie źviernuta na maładziožnuju palityku, na sacyjalny pryjarytet i stymulavańnie raźvićcia maładoj siamji.
Nieabchodna terminova spynić fizičnaje źniknieńnie nacyi. (Nas užo pamiraje bolš, čym naradžajecca.) Prestyž, uładkavańnie i dabrabyt siamji stanie najvažniejšaj dziaržaŭnaj spravaj. Na heta buduć adpuščanyja srodki, stvorany ŭmovy, źmienieny i raspracavany adrasnyja sacyjalnyja padychody. Dziaržava ŭpeŭniena trymajecca na maładym, enierhičnym, zdarovym hramadstvie. Dziaržava ž pavinna i stvaryć umovy dla takoha hramadstva, dla realizacyi svabody, enierhii i pravoŭ čałavieka.
Budzie pryniaty zakon ab vykarystańni zamiežnaj pracoŭnaj siły.Hramadzianie Biełarusi atrymajuć pryjarytetnaje prava na zaniaćcio vakantnych pracoŭnych miescaŭ.
Budzie spahaniacca płata z pracadaŭcy za pryjom na pracu zamiežnych hramadzian i h.d., jak heta adbyvajecca ŭ inšych krainach i płanujecca ŭ Rasii. Hramadzianin Biełarusi nie pavinien stajać biespracoŭnym kala bramy z-za taho, što jaho miesca zaniaŭ «tanny» rabočy z Vjetnama abo chabarnik z poŭdnia.
Adznaču taksama, što BNF jak ruch adradženska- narodnicki, blizki da chryścijanskaj demakratyi i ideałohii kansiervatyŭnych partyj centra, całkam admaŭlaje sacyjalizm i nia prymaje mnohija kaštoŭnaści i mietady libieralnaha kapitalizmu. My vystupajem za parytet pravoŭ čałavieka, nacyi i dziaržavy, za sacyjalna - rynkavuju ekanomiku, sutnaść jakoj najlepšym čynam ŭvasoblena ŭ sučasnaj Niamieččynie dziakujučy pradumanym dziejańniam chryścijanska-demakratyčnych uradaŭ.
U pracesie reformaŭ buduć pryniaty nieabchodnyja palityčnyja kroki i rašeńni.
Pieršy i najvažniejšy. Biełaruś vyjdzie z SND.
Naš šlach - heta šlach bałtyjskich krain, šlach viartańnia ŭ jeŭrapiejskuju cyvilizacyju.
Nielha navat farmalna być z Rasijaj u jakich-niebudź sajuzach abo sadružnaściach (heta nie tyčycca dvuchbakovych suviaziaŭ i handlu), kab nie davać padstavy prymianieńnia ŭ adnosinach da Biełarusi impierskaj palityki. Budzie pastaŭlena pytańnie ab najchutčejšym vyvadzie z našaj terytoryi rasijskich vojskaŭ.
Ni adno rašeńnie, ni adna ratyfikacyja, ni adzin dahavor, ni adna pastanova, pryniatyja hetym nielehitymnym Viarchoŭnym Savietam paśla 29 kastryčnika 1992 ( niezakonnaj zabarony refierendumu) i nakiravanyja suprać dziaržaŭnych i nacyjanalnych intaresaŭ Biełarusi, nie buduć pryznanyja. Takija rašeńni, damovy buduć abvieščanyja niesapraŭdnymi, denansavanyja i admienienyja; skradzienaja i niezakonna pieradadzienaja va ŭłasnaść inšym dziaržavam i ich subjektam dziaržaŭnaja majomaść Biełarusi budzie nacyjanalizavana i viernuta.
Hospodam rasijskim działkam i karparacyjam my nie raili b, karystajučysia zdradaj i zładziejskim momantam, raskryvać rot na našy naftavyja zavody i inšaje. Možna bujna pamylicca…
Buduć zabaronienyja ŭsie kamunistyčnyja arhanizacyi ŭ Biełarusi, jakija vystupajuć suprać niezaležnaj biełaruskaj dziaržavy, jaje Kanstytucyi, simvałaŭ, movy i jakija zajmajucca padryŭnoj antynacyjanalnaj dziejnaściu.
Demakratyčnaja ŭłada ŭ Biełarusi prykładzie namahańni dla arhanizacyi mižnarodnaha suda nad ideałohijaj i złačynstvami kamunizmu ŭ našaj krainie.
My nie pavinny zabyvać, što ŭ vyniku rasiejskaj kamunistyčnaj palityki (Pakta Mołatava-Rybientropa, stalinska-leninskich rašeńniaŭ i h.d.) Biełaruś (Biełaruskaja Narodnaja Respublika) straciła tracinu svaich spradviečnych terytoryj z aŭtachtonnym biełaruskim nasielnictvam, u tym liku svaju stalicu Vilniu, horada Biełastok, Smalensk, Bransk, Lepiel, Siebiež, Navazybkaŭ, Darahabuž, vielizarnyja ziamli na ŭschodzie až da Viaźmy. Ruskija kamunistyčnyja palityki rasparadžalisia našymi ziemlami, razdali i zabrali našy terytoryi. Kali ŭ Rasiei ciapier va ŭładzie niekamunist, to para adnavić spraviadlivaść.
U 1990 hodzie deputackaja delehacyja BNF viała papiarednija nieaficyjnyja pieramovy z rasiejcami na parłamienckim uzroŭni ab mahčymaści viartańnia Biełarusi ŭschodnich ziamiel — Smalenščyny, Pskoŭščyny i Branščyny.
Było znojdziena parazumieńnie i navat adznačana žadańnie našych smalenskich kalehaŭ dałučycca da Biełarusi. Pytańnie ab viartańni vostočnobiełarusskich ziamiel budzie znoŭ pastaŭlena (pra heta išła havorka ŭ 20-ja i 30-ja hady). Hetak ža, jak i pytańnie ab kampiensacyi za čarnobylskuju katastrofu, ab załatym zapasie SSSR, ab majomaści za miažoj i inš.
Buduć praciahnutyja namahańni pa ŭmacavańniu našaha niejtralitetu i stvareńniu Bałtyjska-Čarnamorskaj asacyjacyi dziaržaŭ,
a ŭ pierśpiektyvie i ŭsich dziaržaŭ Uschodniaj i Centralnaj Jeŭropy (były « saclahier », akramia Rasii). Na šlachu da svabody i nacyjanalna-kulturnaha adradžeńnia narod pavinien raźličvać na svaje siły. U hetaj spravie nie moža dapamahčy nichto, kali samo hramadstva nie vyśpieła da svabody.
Naša nacyja hłyboka i ciažka chvoraja. Praces vyzdaraŭleńnia idzie pavolna i ciažka, sa spaźnieńniem va ŭśviedamleńni taho, što adbyvajecca.
Ale hety praces niezvarotny, bo niama inšaha šlachu raźvićcia nacyi z histaryčnaha niabytu, jak adradžeńnie. Adradžeńnie abo pamirańnie. Treciaha nie dadziena.
Čas ža (o, dabratvorny čas!) pracuje na adradžeńnie. Śpiašajciesia uśviadomić heta, chto jašče nie zrazumieŭ, chto nie paśpieŭ jašče kinuć svoj abaviazkovy kom brudu ŭ Narodny front - spyniciesia, kab nie było pozna, prykra i soramna.
Kali havorka idzie pra isnavańnie naroda, pra los nacyi - treciaha šlachu niama, spadarstva. I nie šukajcie jaho.
I nie ciešcie siabie iluzijami pra niaŭdzieł u dramie, bo heta jość ćmianaja padtrymka złu. Hetaja iścina duchoŭnaja i histaryčnaja, staražytnaja jak pamyłka maładušnych.
Pačynajecca novy, 1994 hod. Možna z upeŭnienaściu skazać, što ŭ novym hodzie namienkłatura ŭkradzie jašče bolš, čym u minułym, tym bolš što jana, pa jaje słovach, vielmi lubić biełaruski narod, taki spakojny i talerantny, jaki ŭ svaju čarhu pa tradycyi lubić namienkłaturu i jaje pradažnaje ŭrad, jaki davioŭ toj ža narod da krytyčnaha stanovišča. Tut poŭnaja «Zhoda», jak stała paŭtaraje adzin viadomy havarylščyk.
Adnak vidavočna i inšaje - nadyšoŭ apošni hod namienkłatury. Čas niaŭmolny.
«Narodnaja hazieta», 15-17.01.1994
