Pračytaŭ artykuł Viktara Marcinoviča «Biełaruś udałasia» («NN» №26). Adnoj z najaŭnych prykmietaŭ hetaj histaryčnaj udačy papularny aŭtar ličyć biłbord, jaki rekłamuje ahraturyzm. «Na biłbordzie, — piša Viktar Marcinovič, — vyjaŭlenyja łodka i voziera…»
Ja nie bačyŭ hetuju natchnialnuju vyjavu. Ale ŭpeŭnieny, što łodka na joj z tych pryhažuń, što imkliva režuć bystryniu i lohka hojdajucca na chvalach. Ale na płytkich. Bo stromkaja chvala pierakulvaje takuju łodku ŭ momant. Što praŭda, jaje zusim nie ciažka vyciahnuć na bierah ci śpichnuć ź bieraha ŭ vadu…
Łodku, što naležyć baćku Česika i Miečyka, adnamu śpichnuć u vadu niemahčyma. Źbitaja z toŭstych, hłyboka prasmalenych došak, jana na pałovu svajoj daŭžyni ŭčepista trymajecca za vilhotny piasok, na jaki, cicha chlupajučy, raz-poraz nabiahaje čystaja, jak ślaza, chvala. Ale navat vialikaja chvala nie hojdaje łodku, tolki biezdapamožna bjecca ŭ karmu, kidajučy praź jaje svaje reštki. Nie dziva, bo płaskadonka pryznačana dla ruplivaj rybackaj pracy, nie dla prahulanak. Inšych u naračanskich rybakoŭ niama. Praŭda, baćka bratoŭ nie rybak, mo tolki kaliści. A ŭ 50-ch — načalnik nad stancyjaj «Kupa» — kancavoj ci pieršaj, jak adkul ličyć, na vuzkakalejcy, što praź lasy dy aziory viadzie až da Łyntupaŭ…
Jakaja to asałoda — uchapicca za miednyja, našaravanyja da soniečnaha blasku parenčy, padniacca ŭ adzin z dvuch vahončykaŭ, ucisnucca pamiž viaskoŭcami, što paźbiralisia jechać pa roznych spravach, i nieciarpliva čakać, kali pačujecca karotki viasioły hudok i, čmychajučy paraj, paravoz pačnie krucić pa rejkach čyrvona-čornyja koły! Praź niejki čas, kali les pa abodva baki zusim schavaje svaje zmročnyja tajamnicy, mašynist pa damoŭlenaści prypyniaje ciahničok. A nadviačorkam, kali my sa starejšaj siastroj, plamieńnikam i z poŭnymi košykami sunicaŭ, čarnicaŭ, bližej da vieraśnia – durnicaŭ dy baravikoŭ, stomlena tupajem pa špałach, zzadu ŭžo čuvać, jak napružana źviniać rejki i dobrazyčliva pychkaje «kukuška-paravoz».
«Zdravstvuj, moja Kupa, Kupa dorohaja! Zvonkaja kukuška-parovoz…» Heta Arkadź Kulašoŭ žartuje. Na matyŭ «Murki» čamuści…
Zamiest Kupy siońnia — «kurortny pasiołak Narač», zamiest «kukuški-paravoza» — niejkaja razmalavanaja padrobka, što čadzić smurodam pa asfalcie, zamiest vuzkakalejki — zarosły byllom kolišni nasyp, zamiest Česikaŭ i Miečykaŭ — spres «murki». Kali, tak by mović, vobrazna ličyć «murkami» bahacieńkich rasiejcaŭ, što za biescań skuplajuć pa ŭsioj Naračy i naŭkoł viaskovuju nieruchomaść…
Ale dzie ž siońnia Česik i Miečyk? Tolki ŭ pamiaci.
Česik — starejšy, Miečyk — małodšy. Abodva čarniavyja, chudarlavyja, niervovyja ŭ ruchach. Abodva ad pačatku znajomstva staviacca da mianie varoža, by da čužynca. Mo i sapraŭdy haradski chłopčyk usprymajecca jak čužyniec? Zastalisia ŭ Minsku Voŭka, Vićka, Hienka… A tut Janak, Stasik, Tadzik, Valuś… Z usimi pasiabravalisia ci nie adrazu. A z Česikam i Miečykam — anijakaha siabroŭstva. Tolki niejki pahroźlivy pohlad spadyłba. Pohlad, jaki, vierahodna, nara-džajecca ad zaŭždy panuraha baćki.
Heta siońnia ja razumieju, što za toj panuraściu chavaŭsia nieviadomy mnie ciažki los. Mo navat taki, u jakim byli vinavatyja ŭsie hetyja ludzi, što panajechali ź Minska. Nu, nie mienavita hetyja, ale adtul…
Razumieć heta ŭ maje 12 hadoŭ nie vypadała. I niajomka, kryŭdna i navat strašna, kali na majo nyćcio dać łodku «pakatacca» Česikaŭ i Miečykaŭ baćka adkazvaje nie prosta admovaj, a niejkaj hreblivaj zabaronaj źviartacca da jaho pa łodku kali-niebudź jašče…
Ja nie viedaju, čamu braty raptam dahnali mianie.
«Słuchaj, baćka chutka źjedzie ŭ Łyntupy. Chadziem z nami na kasu, «na darožku», na ščupaka? Budzieš viesłavać…»
Na kasu! Viesłavać! Viesłavać ja ŭžo ŭmieŭ.
…Praz hadzinu, azirajučysia, adčaplali łodku ad łancuha, napiata ściahvali ŭ vadu, piasok skrob pa dnie… Lohki šturšok — i voś užo łodka ŭpeŭniena ślizhoča pa cichaj vadzie da «siniaha» — tak kupaŭcy paznačajuć miažu, za jakoj pačynajecca prazrystaja, až da dna, hłybinia. Viasłujecca lohka, z uzdymam, chacia ciažkija viosły niechlamiaža boŭtajucca ŭ raschistanych kačotach. Česikavy i Miečykavy blosny, samarobnyja, ź bliskučaj, abciažaranaj vołavam blašanki, viartlava kruciacca daloka za łodkaj, spakušajučy nieabačlivaha ščupaka. Ale da ščupaka sprava nie dachodzić.
Sprava dachodzić da čornaj, padpalenaj pa krajach źnikajučym soncam chmary. Praź jakuju chvilinu chmara ŭžo na ŭsio nieba, i jano abryńvajecca takoj zalevaj, što źnikajuć bierahi, źnikaje kasa, da jakoj amal dapłyli, źnikaje Česik na karmie, navat Miečyk, što siadzić bližej da mianie, amal źnikaje z vačej… Mianie achoplivaje niejkaja nietłumačalnaja advažnaść, ja navat nie ŭśviedamlaju, što chutka patoniem. Bo što z taho, što Miečyk pačynaje lichamankava vyčerpvać vadu kaŭšom, Česik — skłaŭšy dałoni, a ja viasłuju što jość padletkavaj mocy ŭ nikudy, naŭprost pastaviŭšy łodku karmoj da stromkaj, zvyš za mietr, napeŭna, ci navat bolš, chvali?!
I my patanuli. Łodka pacichu syšła pad vadu. Vyprastalisia. Miečyku — pa hrudzi…
Rahočam, abdymajemsia, pyrskajemsia vadoj, chacia mokryja ŭščent. I nie zvažajem na toje, što voziera raptam ścišyłasia, chmara raschinułasia, puściła soniečny pramień, što aśviaciŭ chaty na bierazie. Tak, Čaraŭki. Dzie kasa, a dzie Čaraŭki! Praz usio voziera ratavali nas baćkoŭskaja łodka i naračanskaja chvala.
Z taho času nie pakidaje mianie pačućcio, što było narodžana va ŭłońni Naračy — byccam sam u im naradziŭsia.
«Biełaruś udałasia», — śćviardžaje Viktar Marcinovič. Tak, udałasia. Na biłbordach.
Ale ci ž Biełaruś?!
