Paśla futbolnaha matča pamiž Biełaruśsiu i Ukrainaj ukraincy byli ŭ zachapleńni. Videa kryčałak z Barysava abyšło telekanały i stała chitom na internet-partałach. A voś u rasijskim internecie było šmat niehatyŭnaj reakcyi. Adnym ź jarkich vyraźnikaŭ takich nastrojaŭ staŭ rasijski piśmieńnik Zachar Prylepin. My paprasili papularnaha aŭtara patłumačyć svaju pazicyju.
«Naša Niva»: Čamu Vas, ruskaha čałavieka, uschvalavała situacyja ŭ Biełarusi?
Zachar Prylepin: Tamu što, jak usialaki ruski čałaviek, roŭna jak i biełaruski, i ŭkrainski, zakłapočany tym, kab zachoŭvać dobrasusiedstva sa svaimi bližejšymi dziaržavami, tym bolš bližejšymi svajakami ŭ historyi hieapalityčnaha budaŭnictva.
«NN»: Vy ŭsprymajecie pavodziny futbolnych fanataŭ jak prajavu vychadu Biełarusi zpad rasijskaha ŭpłyvu?
ZP: Heta śviedčańnie taho, što častka maładych ludziej u Biełarusi infikavanaja toj ža samaj syrovatkaj, jakoj była infikavanaja i častka ŭkrainskaj moładzi. Asnoŭnaj metaj hetaha źjaŭlałasia stvareńnie kankretnaha vidu i typu maładoha čałavieka — pa sutnaści, antyruskaha, čałavieka, jakomu dakazana, što Rasija źjaŭlajecca spradviečnym voraham Ukrainy, jak i Biełarusi. I šlach raźvićcia Biełarusi, jak i Ukrainy — heta šlach adrozny ad Rasii, pryčym nie pucinskaj Rasii, a Rasii jak takoj, niekudy ŭ mifičnuju Jeŭropu. I marudnyja, pastupovyja, biezupynnyja razbureńni na sapraŭdnych, ale čaściej za ŭsio padmanlivych padstavach niejkich sumiesnych supolnych punktaŭ — supolnych pieramoh, supolnych rašeńniaŭ, supolnaj historyi. Naturalna, u lubych narodaŭ, jakija pražyvali ŭ adnym hramadstvie, jość niejkija składanyja momanty. Biezumoŭna, historyja poŭnaja trahiedyj, intryh…
Ale kali sumiesnyja žyćcio i budaŭnictva — dziaržaŭnaje, kulturnaje — vystaŭlajecca ŭ jakaści biaskoncaj vajny Rasii suprać Biełarusi, kali falsifikujecca sumiesnaja historyja, atrymlivajem taki efiekt.
Z adnaho boku, heta vyhadna kvazilibieralnaj intelihiencyi, dla jakoj simvał viery — słavutyja jeŭrapiejskija kaštoŭnaści ŭ dvukośsiach. A z druhoha boku, hetym možna infikavać maładych ludziej, jakija mała adukavanyja i myślać na ŭzroŭni niejkich štampaŭ i elemientarnych zychodnych dadzienych: maskalaku — na hilaku, Rasija — vorah, tramparampampam…
«NN»: Vy supraćpastaŭlajecie zachodnija kaštoŭnaści, jakija sprabujuć pryščapić u Biełarusi, rasijskim, jakija Vy chacieli b bačyć u nas…
ZP: Pačakajcie. Havorka viadziecca pra falsifikacyju našaj supolnaj historyi. I sproby zrabić ź biełarusa, z maładoha ŭ pieršuju čarhu, čałavieka antyruskaha, čałavieka, jaki skiravany na razład z našaj krainaj. Ja nie kažu, što ŭ nas jość pryŭkrasnyja ruskija kaštoŭnaści: sabornaść, kansiervatyŭnaść i inšy pravasłaŭny militaryzm. A voś tam u Jeŭropie — našeście hiejaŭ. Kaniečnie, mnie chaciełasia b, kab u słavianskich narodaŭ, jakija ŭvachodzili ŭ skład Rasii, za vyklučeńniem Polščy, byli supolnyja intaresy.
«NN»: Vy prapanavali «zahaniać tony hrantaŭ» z Rasii dla raźvićcia kulturnaha supracoŭnictva, kab «zadušyć krynicy polskaj i inšaj infarmacyi». Kab nasadžvać tut rasijskuju kulturu?
ZP: Patrebna ŭzajemavyhadnaje kulturnaje supracoŭnictva raźvivać. I hetyja hranty mohuć być skiravany na padtrymku biełaruskaj kultury, na raźvićcio realnaj historyi našaha sumiesnaha dziaržaŭnaha budaŭnictva, našaj sumiesnaj dziejnaści ŭ histaryčnaj pierśpiektyvie. A možna zusim heta nie zakranać. Moža być supracoŭnictva ŭ teatralnaj, kiniematahrafičnaj śfierach, jakija nijak nie tyčacca «ruskaha śvietu». Rasii treba prysutničać, biezumoŭna, prynosiačy adpaviedny kantekst našaha sumiesnaha žyćcia, padmianiajučy im toj najnoŭšy antyhistaryčny kantekst, jakija prynosicca z Zachadu. A nie vycisnuć biełaruskuju kulturu i zamianić jaje ruskaj.
«NN»: A takoje ščylnaje ŭzajemadziejańnie nie pryviadzie tolki da padmieny antyrasijskich nastrojaŭ antyjeŭrapiejskimi?
ZP: Ja nie viedaju, što vy razumiejecie pad antyjeŭrapiejskimi nastrojami. Rasija ŭ peŭnym vyhladzie i jość zachavalnicaj peŭnych jeŭrapiejskich nastrojaŭ. Svajoj kłasičnaj litaraturaj, muzykaj. Heta i jość staraja, dobraja Jeŭropa. Kali majucca na ŭvazie najnoŭšyja tendencyi apošnich dziesiacihodździaŭ, ja nie ŭpeŭnieny, što heta jeŭrapiejskija kaštoŭnaści.
Kali vy ličycie, što rasijskija kaštoŭnaści — heta prynižeńnie čałavieka čałaviekam, kalučy drot, tatalny HUŁAH i štodzionnaje maleńnie pravadyru, to ja havaru pra inšaje. Ja havaru pra spakojnaje, nie isteryčnaje ŭspryniaćcie našaj historyi.
«NN»: Vy Biełaruś razhladajecie jak suvierennuju dziaržavu?
ZP: Razhladaju jak suvierennuju dziaržavu… U mianie nie vyklikaje dušeŭnaha zadavalnieńnia naša razmova. Zrazumieła, što vy majecie na mecie za kožnym vašym pytańniem. Kali vam niešta nie padabajecca ŭ maich tekstach, parežcie ich na kavałki i zrabicie z hetych kubikaŭ patrebnuju vam karcinku. Chłopcy, u Jeŭropu — dyk u Jeŭropu. Ja razmaŭlaju z tymi biełarusami, jakija razumiejuć, što ja kažu. Kali jość inšy punkt hledžańnia — demakratyja, napierad. Nie budziem davodzić heta da absurdu.
* * *
Zachar Prylepin — rasijski piśmieńnik. Naradziŭsia ŭ 1975 u Razanskaj vobłaści. Vajavaŭ u Čačni. Člen Nacyjanałbalšavickaj partyi. Łaŭreat dziasiatkaŭ litaraturnych premij. Aŭtar knih «Patałohii», «Sańkia» (heta tak admysłova z «ja» na kancy), «Hrech» dy inšych.
