18 studzienia, u piatnicu, a 18.00 na mienskaj siadzibie Narodnaha Frontu adbudziecca prezentacyja ramanu Natałki Babinaj «Rybin horad», što vyjšaŭ niadaŭna ŭ seryi «Kniharnia «Naša Niva».
U vostrasiužetnym tvory znajšli svajo adlustravańnie i sučasnyja palityčnyja padziei ŭ Biełarusi, i ekskursy ŭ historyju staražytnaha Bieraścia. Pierad viečarynaj z Natałkaj Babinaj sustreŭsia Michaś Skobła.
Michaś Skobła: “Natałka, minuły hod byŭ dla vas plonny, vyjšli adrazu dźvie vašyja knihi – zbornik apaviadańniaŭ “Kryvi nie pavidna być vidna” i raman “Rybin horad”. Cikavaje vydavieckaje vyznačeńnie ramanu: jon i pryhodnicki, i detektyŭny, i žanočy, i vostrasiužetny. A čaho ź pieraličanych prykmietaŭ u im bolš?”
Natałka Babina: “Mnie davoli ciažka adkazać na hetaje pytańnie. Ja hety raman zadumvała, vynošvała, pisała na čystaj intuicyi. Jość fiłfaki roznych VNU, dzie vučać pisać zachaplalnyja tvory. Ale pakolki ja inžyner elektronnaj techniki, to hetych praviłaŭ i receptaŭ nia viedaju. Ja mahła spadziavacca tolki na ŭłasnuju intuicyju. Spadziajusia, što toj, chto budzie čytać hetuju knihu, pabačyć u joj niešta svajo. I dla kahości jana padasca bolš sacyjalnaj, dla kahości – bolš histaryčnaj”.
Skobła: “Padziei ŭ vašym ramanie źmianiajucca nadzvyčaj chutka, uvohule, siužet raźvivajecca vielmi dynamična, jak u filmach Kusturycy. Hierainia ramanu zmahajecca ź biznesmenam-bandytam Kukielem, šukaje ź siabrami staražytny skarb, jaje aryštoŭvaje specnaz… Darečy, vielmi jaskrava vy apisvajecie znachodžańnie ŭ pastarunku i dziejańni specnazaŭcaŭ. Vas chto niebudź kansultavaŭ u hetaj spravie?”
Babina: “Kansultantaŭ, na žal, mahło b być mnoha. Ale tut mieła miesca takaja historyja. U sakaviku minułaha hodu, paśla viadomych padziejaŭ na Płoščy, majho brata aryštavali. I ja prysutničała na sudzie, bačyła hetych samych specnazaŭcaŭ, jakija nibyta čuli ad majho brata niecenzurnuju łajanku, bačyła sudździu, jakaja prysudziła jamu dziesiać sutak. U pierapynku pamiž sudovymi pasiedžańniami ja patelefanavała mamie, kab skazać, što brata sudziać, što jon znajšoŭsia, tamu što my doŭhi čas nia viedali, dzie jon znachodzicca. Raskazała i pra toje, u čym jaho vinavaciać. A mama mnie pa telefonie: “Natałačka, a ty skažy tam u sudzie, što naš Andrej nikoli nie łajecca”. “Ja skazać mahu, ale mianie nie pačujuć”, – adkazvaju. I voś toj sud daŭ mnie šturšok da napisańnia hetych siužetnych linij ramanu. Mienavita tady ja zrazumieła, što ŭ Biełarusi chłuśnia pastaŭlenaja ŭ asnovu dziaržaŭnaj palityki. Ja zrazumieła, nakolki heta strašna. I voś uśviedamleńnie hetaha dapamahło mnie napisać hety raman takim, jakim jon i pryjšoŭ da čytača”.
Skobła: “Samy karotki raździeł u ramanie składajecca z troch skazaŭ: “Lubimy moj zaniatak – ryć nory ŭ časie. Kali ich ryju, kali-nikali čuju šept ziamli. Ale redka”. Patłumačcie, što heta takoje – ryć nory ŭ časie?”
Babina: “Kožny čałaviek pavinien adčuvać svaje karani. Jany ŭ jaho rastuć sa śpiny, jany začeplenyja ŭ časie. Jość ludzi, jakija biez asablivych vysiłkaŭ hetyja karani adčuvajuć. A jość ludzi, da ich naležu i ja, jakim, kab adčuć hetyja karani, treba razryć čas, zrabić u im naru”.
Skobła: “Ja patłumaču našym słuchačam, što hierainia ramanu čas ad času traplaje ŭ siaredzinu 16 stahodździa na vulicy staražytnaha Bieraścia, čuje havorku tahačasnych mieścičaŭ… Kaliści Stanisłaŭ Lem pryznavaŭsia, što siadzieŭ i vydumlaŭ nieviadoma što, a potym navukoŭcy znajšli ŭ jahonych ramanach adkryćci. A jakuju navukovuju bazu možna padvieści pad pieramiaščeńni ŭ časie vašaj hieraini?”
Babina: “Usio, jak u Lema! Kali ja pisała, ja bačyła svaju hierainiu i adčuvała, što ź joju adbyvajecca. Pad toje, što jana pačała bačyć niejkija vidziežy, ja nijakaj bazy nie padvodziła. Ale niadaŭna mnie adna z čytačak skazała, što ŭ Džeka Londana jość raman, hieroj jakoha traplaje ŭ turmu, pieražyvaje tam dopyty j katavańni, i paśla hetaha ŭ jaho adkryvajecca zdolnaść bačyć vidziežy z dalokaj minuŭščyny”.
Skobła: “Kažuć, što pieśnia – heta mova, na jakoj razmaŭlaje duša. Hieroi vašaha ramanu – śviadomyja biełarusy, jany čytajuć “Narodnuju volu” i “Našu Nivu”, ale śpiavajuć vyklučna ŭkrainskija pieśni. Čamu tak?”
Babina: “Musić, z-za niedahladu... Niejak ja nie zadumvałasia pra toje, što jany śpiavajuć ukrainskija pieśni. Kali ja pisała hety raman, dziejańnie jakoha adbyvajecca ŭ Bieraści i vakolicach, to mnie chaciełasia raskazać biełarusam pra ŭkrainskaść hetaj ziamli. Tamu što dla mianie jana biassprečnaja. Mnie chočacca, kab biełarusy zrazumieli heta. I tady ŭkrainskaść budzie mahutnym ruchavikom biełarusizacyi, ukrainskaść dapamoža biełaruskaści. Kali heta ihnaravać ci adprečvać, to heta budzie na ruku rusyfikatarskim pracesam. Ale nasamreč, hieroi ramanu – biełarusy. My – biełarusy, tut niama pra što havaryć”.
Skobła: “Nie mahu pahadzicca z vašaj tezaju nakont “ukrainskaści Bieraściejskaj ziamli”. Vy ž sami sabie piarečycie. Na staroncy 56 ramanu vy pryvodzicie aŭtentyčny dakument 16 stahodździa, datyčny padziejaŭ u ramanie. Chiba ž jon napisany nie pa-biełarusku? “Pan Bartoš šableju hroził, i braniłsia niepotriebno, ibo bysť upojen vładoju, a chołopy kijami i łancuchami, prymusili pana Chrystofa ciedułu otdati, a v toj ciedule pokazano, hdie naležit šukati łar z klejnotami. To pan Chrystof Storymovič Tryzna… prosit panov burmistrov… poviernuť ciedułu i štraf pomienionomu Kostomłockomu prisuditi, a majučy v tom vielikij žal i kryvdu niemałuju… prosił, iž by toje opoviedańje i žałoba była do knih mieskich bieriestiejskich zapisana.” Admietnaja biełaruskaja mova, chiba vy nia zhodnyja?”
Babina: “Nu, na takoj movie ŭ 16 stahodździ i na Bieraściejščynie, i na Haradzienščynie, i na Lvoŭščynie razmaŭlali”.
Skobła: “Nia budziem zahłyblacca ŭ histaryčnuju linhvistyku. Natałka, ledź tolki “Rybin horad” vyjšaŭ z druku, pajšli čutki, što jon užo pierakładajecca na zamiežnyja movy, ci tak heta?”
Babina: “Sapraŭdy tak. Mianie vielmi raduje, što raman budzie pierakładzieny na ŭkrainskuju i polskuju movy. Pra heta ŭžo jość papiaredniaja damova. I litaralna dniami mnie paviedamili, što “Rybinym horadam” zacikavilisia pierakładčyki i vydaŭcy sa Švecyi”.
