Vystupajučy pierad naviednikami kursaŭ «Mova nanova», šanoŭny staršynia Tavarystva biełaruskaj movy Aleh Trusaŭ adkazaŭ, siarod inšych, na pytańnie adnosna dziejnaści apazicyi BNF.
Z adkazu Trusava składvajecca ŭražańnie, što ŭsio, zroblenaje na pačatku 90-ch hadoŭ (u tym liku i Niezaležnaść, i nadańnie «Pahoni» i Bieł-Čyrvona-Biełamu Ściahu statusu dziaržaŭnych simvałaŭ), — vynik vysiłkaŭ zusim nie BNF i frontaŭskich pradstaŭnikoŭ u Viarchoŭnym Saviecie, a dziejnaści Demkłuba (dzie ŭ liku 100 deputataŭ byŭ i Łukašenka), a taksama — kamunistaŭ. («Nie zusim heta praŭda, što tolki tam apazicyja BNF… Tam jašče było prychilnikaŭ sotni dźvie», «i bolš za toje, jašče plus — asnoŭnaja masa deputataŭ byli ludzi z vyšejšaj adukacyjaj, niavažna, kamunisty jany, nacyjanalisty…»
Nasamreč, Demakratyčny kłub, jaki byŭ stvorany viasnoj 1990-ha, u čas pieršaj siesii VS źbiraŭsia dobra kali dva razy za ŭvieś šaścihadovy termin kadencyi Viarchoŭnaha Savieta. Jon i nie moh dziejničać efiektyŭna — bo, naroŭni z Paźniakom ci tym ža Trusavym, tudy ŭvachodzili pieršy sakratar CK ŁKSM Kudłaš, daradca Kiebiča Mikałaj Skarynin, načalnik upraŭleńnia achovy Michaił Ciesaviec (adzin z tych, jaki kiravaŭ apieracyjaj źbićcia deputataŭ BNF u noč z 11 na 12 krasavika 1995 h.), Viktar Šejman (tłumačeńni, dumaju, zališnija) — dy inšaja padobnaja publika. Tak, nam udałosia pierakanać niekatorych z hetych ludziej prahałasavać i za Niezaležnaść, i za Hierb i Ściah — ale ŭ tym samym 91-m «pieramoŭny» patencyjał z kamunistami byŭ vyčarpany. Z 1992-ha hoda kamunisty pajšli na revanš, jaki mieŭ vyrazna antybiełaruski, praimpierski charaktar.
Ja nie viedaju, adkul Trusaŭ uziaŭ «dźvie sotni prychilnikaŭ». Zatoje ja dobra pamiataju (i heta zafiksavana dakumientalna), što kožny radok zakanadaŭčych dakumientaŭ ab Niezaležnaści nam, deputatam BNF, davodziłasia vyryvać u napružanaj baraćbie z hetymi «dźviuma sotniami». Baraćbie, jakaja ciaham šaści hadoŭ zabirała ŭsie siły (mahčyma, tamu i syšli z žyćcia ŭ 40—50 hadoŭ niekatoryja maje kalehi pa apazicyi).
I mienavita hetyja «dźvie sotni prychilnikaŭ» u kastryčniku 1992 hoda zabłakavali refierendum ab daterminovych vybarach VS pa novym demakratyčnym zakonie, mienavita jany prahałasavali za dałučeńnie Biełarusi da Sistemy kalektyŭnaj biaśpieki (što aznačała ŭciahvańnie ŭ arbitu vajskovych intaresaŭ Maskvy; i Šuškievič padpisaŭ), i mienavita jany ŭ sakaviku 94-ha, z parušeńniem Rehłamientu VS, praviali ŭ Kanstytucyju instytut prezidenta. Mienavita jany padtrymali viasnoj 95-ha inicyjatyvu Łukašenki ab praviadzieńni tak zvanaha «refierendumu», a kali na ranicu paśla haładoŭki ŭ Avalnaj zale Aleś Šut pakazaŭ krovapadcioki ad dubinak śpiecnazaŭcaŭ, kamunisty, hetyja «ludzi z vyšejšaj adukacyjaj», kryčali: «Mało Vam dali!»
U apošnija dva dziesiacihodździ łukašenkaŭskaja prapahanda rabiła ŭsio mahčymaje, kab spačatku ŭtaptać u brud deputataŭ apazicyi BNF — a zatym, pry spryjańni aficyjnaj histaryjahrafii, ścierci ŭ hramadskaj śviadomaści pamiać i pra hetych ludziej, i ŭvohule pra toj čas.
Sumna, kali hetamu spryjajuć (śviadoma i nieśviadoma) tyja, chto sam braŭ udzieł u tych histaryčnych padziejach.
