Płany zrabić prybudovy da vilejskaj carkvy razvarušyli dyskusiju, što važniej: zručnaść, estetyka i ciepłynia ci zachavańnie pomnika 150-hadovaj daŭniny?
Častka prychadžan: heta abraza
Prychadžanka vilejskaj carkvy Maryi Jehipieckaj i adnačasova čytačka «RH» źviarnułasia ŭ redakcyju z abureńniem. Pavodle jaje słoŭ, nastajaciel paviedamiŭ, što płanuje zrabić prybudovy da carkvy. Heta ŭzrušyła žančynu:
– Razam z mnohimi inšymi prychadžanami my prosta ŭ šoku – jak možna pierabudoŭvać pomnik, jakomu 150 hod?! Niaŭžo niamožna vyrašyć pytańnie z aciapleńniem, nie čapajučy ścieny, jakija ŭtraja za vas starejšyja? Heta prosta abraza historyi, kultury i duchoŭnaści!
Vyjava vilejskaj carkvy z knihi Matieriały po istorii i hieohrafii Diśnienskoho i Vilejskoho ujezdov, Vilenskoj hubiernii. Sapunov A., Drucko-Lubieckij V. 1896 hoda. Fota ź Vikipiedyi.
Baciuška: biaśpieka i paradak
Sam nastajaciel ajciec Alaksandr zapeŭnivaje ŭ tym, što nie dapuścić samabudu:
– Ramontnyja raboty ŭ chramie ŭžo iduć. Ale ničoha nie mianiajecca, tolki abnaŭlajecca. Što tyčycca kanstruktyŭnych źmianieńniaŭ, to sam chram nijak nie vidaźmienicca, akramia jak da ałtarnaj častki buduć prybudavanyja dva nievialikija pamiaškańni haspadarčaha pryznačeńnia: ryźnica chrama i pamiaškańnie asobnaha ŭvachoda.
Kali carkvu budavali ŭ 19 stahodździ, nie było takich strohich supraćpažarnych praviłaŭ, tamu ŭ carkvu adzin uvachod.
U adroźnieńnie ad mnohich inšych chramaŭ, taksama nie praduhledzieli dadatkovyja pamiaškańni. Raździmańnie kadziła i inšyja padrychtoŭčyja spravy treba rabić pa-za ałtarom, a ŭ ciapierašnim budynku takoj mahčymaści niama. U vykankamie my atrymali dazvoł na prajektna-vyšukalnyja raboty. Dalej budziem uzhadniać u Ministerstvie kultury. Heta ni ŭ jakim vypadku nie budzie samabud, tamu što heta pomnik. Padrychtoŭčaja rabota z dakumientacyjaj zojmie ceły hod. Kali my atrymajem usie dazvoły, uzhadnieńni, prajekt zaćvierdzić jepiskap, to pačniom budavać. Płošča nijak nie źmienić vyhlad: pabudovy buduć z tylnaha boku chrama, jany nie ŭniasuć dysbałans u chramavy kompleks.
Z hetaha boku płanujuć prymacavać prybudovy
Vykankam: situacyja nieadnaznačnaja
Vilejski rajvykankam daŭ dazvoł na raspracoŭku prajekta dźviuch prybudoŭ da carkvy. Situacyju kamientuje načalnik adździeła architektury i budaŭnictva Vilejskaha rajvykankama Halina Kažarnovič:
– Razhladajučy pytańnie, ja kansultavałasia sa śpiecyjalistami ŭ hetaj śfiery, u tym liku z restaŭratarami. Biezumoŭna, pieršapačatkovy adkaz va ŭsich – nie. Adnak adnaznačna admaŭlać nie ŭ maich praviłach, kožny vypadak treba daskanała vyvučać, tym bolš takoje važnaje pytańnie. Budynak carkvy – naša historyja. Ale nastajaciel paabiacaŭ vielmi skrupulozna pastavicca da spravy. I peŭnaja łohika ŭ jaho prapanovie jość.
Tut dva momanty. Pa-pieršaje, moža być nie vielmi darečy, što pry centralnaj płoščy horada pabudova ź piačnym aciapleńniem. Pa-druhoje, u pierśpiektyvie my chacieli b zrabić tak, kab carkvoj možna było lubavacca nie tolki z hałoŭnaha fasada, ale i z bakavych, i z boku parku. A što ciapier vidać z taho boku – skład droŭ i haspadarčyja pabudovy? Ale adnaznačna, što kali i rabić prybudovy, to tolki vytrymaŭšy ahulny styl i praporcyi, pad kiraŭnictvam navukovaha kiraŭnika prajekta-restaŭratara.
Vilejski rajvykankam daŭ dazvoł tolki na toje, kab išła raspracoŭka prajekta pierabudovy. Sam prajekt vyniesuć na hramadskaje abmierkavańnie, padčas jakoha kožny zmoža vykazać svajo mierkavańnie pa pytańni.
Usie zaŭvahi paznačajuć u žurnale. Dziaržaŭnaja ekśpiertyza prajekta budzie jaho daskanała vyvučać i vyniesie stanoŭčaje ci admoŭnaje zaklučeńnie pa prajekcie.
Vid z parku na carkvu rajvykankam chacieŭ by zrabić bolš rasčyščanym.
MNS: pieč možna pakinuć
Nakolki vostra staić pytańnie pažarnaj biaśpieki, my zapytalisia ŭ MNS. Pieršaha namieśnika načalnika Vilejskaha rajadździeła nadzvyčajnych situacyj Anatola Streža chvaluje nie tolki praściejšy sposab vyrašyć pytańnie, ale i estetyka:
– Sama pieč u carkvie ŭ davoli niakiepskim stanie. A voś mietaličny komin z punktu hledžańnia biaśpieki lepš zamianić na cahlany. Ale ŭjavicie, jak by cahlany hladzieŭsia z boku płoščy, absalutna niedarečna vybivaŭsia b. Pieč patrabuje pilnaha nahladu. Tamu prybudavanaja kacielnia vielmi sprościć aciapleńnie.
Adnak nichto pry hetym nie pieraškadžaje pakinuć pieč niekranutaj jak pomnik, kab jana vykonvała tolki histaryčnuju i dekaratyŭnuju funkcyju.
Krajaznaŭcy: zmahajemsia, kab carkvu nie čapali
Samaja aktyŭnaja ŭ rehijonie supołka Biełaruskaha dobraachvotnaha tavarystva achovy pomnikaŭ historyi i kultury nie mahła zastacca ŭ baku ad prablemy pierabudovy 150-hadovaha pomnika ŭ svaim rajonie. Staršynia supołki Dzianis Kaniecki adrazu ž, jak daviedaŭsia pra płany pierabudovy, abmierkavaŭ dalejšyja dziejańni z kiraŭnikom tavarystvaAntonam Astapovičam.
Na dumku krajaznaŭcaŭ, unosić źmianieńni ŭ pomnik 150-hadovaj daŭniny niedapuščalna.
Carkva adpaviadaje ŭsim kryteryjam historyka-kulturnaj kaštoŭnaści, mieła status pomnika architektury. Heta zafiksavana ŭ Zbory pomnikaŭ historyi i kultury Biełarusi pa Minskaj vobłaści.
U 2007 hodzie abjekt straciŭ hety status padčas pierahladu śpisa. A jon zabaraniŭ by pierabudoŭvać abjekt, kab zachavać aŭtentyčnaść.
Kala vilejskaj carkvy ŭ 1918 hodzie. Fota ź Vikipiedyi.
Mienavita hetym i zajmajucca krajaznaŭcy – rychtujuć dakumienty, kab na nastupnym tydni padać zajavu na nadańnie statusu vilejskaj carkvie. Kali prapanova budzie pryniataja Ministerstvam kultury, praź niekatory čas jaje razhledzić navukova-mietadyčnaja rada, jakaja prymie rašeńnie rekamiendavać ci nie rekamiendavać uklučać carkvu ŭ Dziaržaŭny śpis historyka-kulturnych kaštoŭnaściaŭ.
Z momantu rehistracyi prapanovy abjekt patrapić pad achovu dziaržavy da razhladu na pasiadžeńni rady. Kali jana prymie rašeńnie, što carkva nie adpaviadaje kryteryjam historyka-kulturnaj kaštoŭnaści, pierabudovu zmoža spynić tolki dobraja vola inicyjataraŭ budaŭničych rabot.
Architektar Kapciuh: pryhažość i zručnaść mohuć źniščyć pomnik
Anatol Kapciuh – aŭtarytetny architektar ź Vilejščyny. Mienavita jon zrabiŭ eskiz doma duchoŭnaj aśviety, budynka źleva ad carkvy (kali stajać tvaram da carkvy). I nie razumieje, čamu kacielniu niemahčyma zrabić kala ci ŭnutry jaho.
Namalavany hadzińnik na viežy, unikalnaja detal vilejskaj carkvy
Źleva ad carkvy dom duchoŭnaj aśviety, pabudavany pa eskizach Anatola Kapciuha.
— Carkva pabudavanaja ź indyvidualnymi asablivaściami. Heta nie zvyčajnaja muraŭjoŭka, chacia i jany siońnia — pomniki.
Druhoj takoj carkvy, jak vilejskaja, niama. Naprykład, na viežy namalavany hadzińnik, a nie sapraŭdny miechanizm. Dzie jašče takoje vy bačyli? U cełym heta robić carkvu ŭnikalnym pomnikam.
Što tyčycca zamieny aciapleńnia – našto było budavać prychodski dom, kab prybudoŭvać jašče niešta. Pradumać, jak padvieści ŭ carkvu aciapleńnie, nie čapajučy 150-hadovyja ścieny, mahčyma. A što tyčycca taho, što carkva z prybudovami budzie bolš zručnaj i pryhožaj… Moža być, ale jana ŭžo nie budzie 150-hadovym pomnikam.
Daviedka «RH». Vilejskaja carkva Maryi Jehipieckaj – pomnik architektury retraśpiektyŭna-ruskaha stylu ŭ Vilejcy. Pabudavanaja ŭ 1865 hodzie z cehły.
