Spadzieŭ A.Fiaduty, što ŭ šerahach «novaj chvali» apazycyi lohka znajści novych lideraŭ, naiŭny. Piša Jury Chadyka.
Ź cikavaściu pračytaŭ u numary «NN» za 14 krasavika artykuł A.Fiaduty «Źmiena viech…». U pieršuju čarhu tamu, što ŭ im vykazany šerah cikavych idejaŭ, jakija łunajuć u pavietry, u palityčnym pavietry Biełarusi. A pa-druhoje, tamu što jon utrymlivaje i niekalki sprečnych, kali nie pamyłkovych prapanovaŭ.
Nielha nie pahadzicca z aŭtaram, što A.Łukašenku, jaki trapiŭ u ciažkoje stanovišča paśla «ašałamlalnaj pieramohi», nielha zahaniać u kut. Hety tezis, akramia ahulnahumannych, chryścijanskich mierkavańniaŭ, patrabuje i palityčnaha abhruntavańnia.
Vybuch narodnaha pratestu pakazaŭ, što PPRB nia tolki nie pasłabiŭ, ale ŭzmacniŭ palityčnuju palaryzacyju ŭ hramadztvie. Tamu sumnaviadomy tezis pra stabilnaść jość tolki prapahandysckim štampam. Jon pryznačany dla taho, kab schavać toje niebiaśpiečnaje napružańnie, jakoje nazapašvajecca ŭ hłybiniach sacyjalnych płastoŭ i zdolnaje ŭ peŭny čas vyklikać tektaničnyja zruchi ŭ hramadztvie. Adnačasna brutalnaja falsyfikacyja vynikaŭ hałasavańnia ŭzmacniła mižnarodnuju izalacyju režymu, što chutka i vyklikała źjaŭleńnie «čornaha śpisu» nieŭjaznych biełaruskich čynoŭnikaŭ.
U sajuźnikach mienskaha Čyrvonaha domu zastalisia tolki Maskva dy šerah paryjaŭ kštałtu Kuby i Iranu. Charakterna, što pieršym ź pieramohaju A.Łukašenku pavinšavaŭ U.Pucin. Ale adnačasna hałava «Hazpromu» A.Miler suvora papiaredziŭ pra padvyšeńnie cany na haz dla Biełarusi ŭtraja. Taki skačok cenaŭ pahražaje splažyć usiu našu haspadarku. Patłumačyć jaho nielha nijakimi rynkavymi mierkavańniami. I da 19 sakavika Maskva mieła całkam dastatkovuju kampensacyju za tanny haz.
Pahroza rezkaha padvyšeńnia cenaŭ – heta ŭdar puhaju, meta jakoha – paskoryć intehracyju. Hetaje zamiežnaje słova ŭ maskoŭskim razumieńni ekvivalentnaje pahłynańniu Biełarusi. Choć by pa puertarykanskaj madeli. U hetaj nievialičkaj karybskaj krainie dźvie aficyjnyja movy – anhielskaja i hišpanskaja. Zakanadaŭčaja ŭłada naležyć Kanhresu ZŠA, a vykanaŭčaja – hubernataru. Hrašovaja adzinka – amerykanski dalar, a ŭ ekanomicy panujuć amerykanskija firmy.
Puerta-Ryka ličycca krainaj, jakaja «dobraachvotna dałučyłasia» da ZŠA. Jaje tubylcaŭ jašče možna niejak zrazumieć. Jany achviaravali suverenitetam, ale dałučylisia da ekanamičnaha i vajennaha hihanta. Jany zabiaśpiečyli sabie mirnaje i davoli zamožnaje isnavańnie va ŭmovach rajskaj trapičnaj pryrody. Da taho ž jany, jak i amerykancy, u bolšaści imihranty. Chacia i nie dobraachvotnyja. Ale Biełaruś u vyniku «dobraachvotnaha dałučeńnia» da Maskvy nie atrymaje ni bahaćcia, ni trapičnaj pryrody. Tolki viečnuju razruchu, vajskovyja kanflikty dy procistajańnie z Zachadam. A ŭ perspektyvie i z Uschodam.
Zdajecca, A.Łukašenka razumieje niebiaśpiečnaść maskoŭskaj palityki. Pacichu pryhłušajecca antybiełaruskaja prapahanda ŭ dziaržaŭnych ŚMI. Sam prezydent staranna pazycyjanuje siabie jak patryjot Biełarusi. Možna spadziavacca, što pačućcio ŭłasnaj hodnaści dy praha da ŭłady nie dazvolać jamu stać na šlach, na jaki jaho padšturchoŭvaje Kreml. Kab uzmacnić svaje ŭnutrypalityčnyja pazycyi, jon imknuŭsia razhramić apazycyju z dapamohaju nievierahodnych ličbaŭ narodnaj padtrymki. Ličby hetyja spn.Jarmošyna jamu namalavała. Ale padtrymki nia vyjšła.
Tamu A.Fiaduta maje racyju. Nad A.Łukašenkam navisła pahroza prymusovaj zdačy suverenitetu dla vyratavańnia ŭłasnaha žyćcia. Alaksandar Jazepavič paraŭnaŭ «ašałamlalnuju pieramohu» 19 sakavika ź pieramohaju Napaleona na Baradzinskim poli. Paśla toj pieramohi ŭ Banaparta byli adnyja tolki parazy.
Ale ž suverenitet – sprava nia tolki Alaksandra Ryhoraviča. Heta sprava i apazycyi, i ŭsiaho biełaruskaha narodu. Adsunuć pahrozu straty niezaležnaści možna tolki razam. Tamu nia maje racyi A.Fiaduta, kali patrabuje ad apazycyi nia ŭmiešvacca ŭ mierkavanyja pieramovy kiraŭnictva RB z Zachadam, jakija mohuć stać paratunkam dla ŭłady A.Łukašenki. Na hetych pieramovach Łukašenka, na dumku aŭtara, budzie baranić niezaležnaść, a Zachad – demakratyju. Treci – lišni. Pamyłkovaja schiema. Nia ŭ stanie Zachad pabudavać demakratyju ŭ Biełarusi bieź biełaruskaj demakratyčnaj apazycyi. I Łukašenka adzin nia zdoleje abaranić suverenitet. Zachad (va ŭsiakim razie EZ) achvotna pahadziŭsia b z anšlusam Biełarusi, kab pazbycca hałaŭnoj boli, jakuju čynić jamu PPRB.
Tamu rola apazycyi ŭ mahčymych pieramovach A.Łukašenki z demakratyčnym śvietam pavinna być samaja aktyŭnaja. Jana pavinna rychtavacca da ich i damahacca ich, pakolki jaje suviazi ź mižnarodnymi arhanizacyjami i ŭradavymi kołami demakratyčnych krainaŭ bolš tryvałyja i lepšyja, čym u apošniaha eŭrapiejskaha dyktatara. Apazycyja pavinna prasić Zachad paźbiahać ekanamičnych sankcyjaŭ u suviazi ź niepaźbiežnym padvyšeńniem koštaŭ na enerhanośbity. Patrabavać pakłaści ŭ padmurak pieramovaŭ daŭno sfarmulavanyja ABSE pryncypy demakratyzacyi biełaruskaha palityčnaha režymu. A paśla pačatku pieramovaŭ parupicca ab ustalavańni ŭsiebakovych ekanamičnych suviaziaŭ z demakratyčnym śvietam.
Miarkuju, što takaja rabota – a nie razhortvańnie vuličnaj demakratyi – najvažniejšaja zadača apazycyi. Va ŭsialakim razie na bližejšy hod. Tamu zusim nieprymalnyja naiŭnyja zakliki A.Fiaduty da «źmieny tvaru» apazycyi. Hetaja ŭlubionaja ideja aŭtara – prosta vynik niekrytyčnaha zasvajeńnia eŭrapiejskaha dośviedu. U krainach sa stałymi demakratyčnymi tradycyjami i składzienaj užo palityčnaj kulturaj sapraŭdy lidery partyjaŭ, jakija paciarpieli parazu na vybarach, sychodziać u adstaŭku. Ale dla hetaha patrebna, kab byli vybary, a nie parodyja na ich. I kab u partyi była doŭhaja «łava zapasnych», dobra padrychtavanych da niaprostaj roli lidera.
Vidavočna, što hetaha zaraz u nas niama. Možna praciahnuć paraŭnańnie minułych vybaraŭ z Baradzinskaj bitvaju. Ujavim sabie, što b było z Rasiejaj, kali b M.Kutuzaŭ paśla narady ŭ Filach braznuŭ dźviaryma. Ci małodšyja aficery pierastali padparadkoŭvacca staršym. Spadzieŭ A.Fiaduty, što ŭ šerahach «novaj chvali» apazycyi budzie lohka znajści novych lideraŭ, naiŭny. Biezumoŭna, partyi musiać šyroka adčynić dźviery dla novych valanteraŭ. Stvaryć umovy i dapamahčy arhanizavacca achvotnym u niejkuju strukturu, dzie patencyjnyja lidery mahli b prademanstravać svaje zdolnaści. Kali ŭžo im niedastatkova «novych» lideraŭ u asobach A.Milinkieviča i A.Kazulina, što jość palityčny fakt, a nie palityčnaja chimera.
Naahuł, čytajučy ekspresiŭnyja razvahi A.Fiaduty pra «novy tvar» apazycyi, mižvoli pryhadaŭ słavuty zaklik nieśmiarotnaha Mao. Čym skončyŭsia vyklikany im «ahoń pa štaboch» u časy kulturnaj revalucyi ŭ Kitai, dobra viadoma. Kala dvaccaci hod vializarnaja kraina zalizvała rany. Tamu maaisckija zakliki kiepska patychajuć. Źmiena lideraŭ pavinna adbyvacca naturalnym i demakratyčnym šlacham. Hetamu i vučacca dziejnyja partyi i abjadnanyja demakratyčnyja siły. Ale ja pierakanany, što ni apošniaja vybarčaja kampanija, ni padziei 19–25 sakavika nie stvaryli padstavaŭ dla ekstraardynarnaj źmieny isnaha kiraŭnictva.
Jury Chadyka – prafesar fizyki, namieśnik staršyni Partyi BNF
