Teatralny śpiektakl praciahvajecca. Alaksandr Łukašenka praciahnie vykonvać svaju zvykłuju «rolu» prezidenta Biełarusi. U dačynieńni da jaho nielha skazać «abrany», «uchvaleny» abo «paćvierdžany». Kožnaje z hetych aznačeńniaŭ — nie prosta niapraŭda, ale i prosta niepraŭdapadobnaje.
Jak užo kazałasia, adzinym pytańniem u hetym śpiektakli było toje, na kolkich adsotkach hałasoŭ spynicca Łukašenka: 72%, 79% ci na absurdnych 83% – abapirajučysia na iluziju, što možna zymitavać «praŭdapadobnaść» i što nasielnictva Biełarusi budzie praciahvać maŭčać.
Čas patrabuje ščyraści i sumlennaści ŭ dačynieńni da sučasnaj Biełarusi i tych, chto zajaŭlaje pra svaju luboŭ da jaje. Mnohija pradstaŭniki «apazicyi» znachodziacca ŭ dezaryjentavanym stanie, nie majučy adzinaha kirunku. Siarod jaje pradstaŭnikoŭ zanadta šmat tych, chto chutčej stanie vajavać adzin z adnym, «jeści svaich dziaciej», čym pryznajecca ŭ svaich sapraŭdnych intaresach i pamyłkach. Niekatoryja pradstaŭniki apazicyi nie paškadavali krytyki i ŭ adras nacyjanalnaha honaru krainy – łaŭreatki Nobieleŭskaj premii piśmieńnicy Śviatłany Aleksijevič, jakuju paprakajuć u vykarystańni ruskaj movy, a nie biełaruskaj. Nie było ni prajavaŭ honaru, ni zadavalnieńnia, tolki drobiaznaja krytyka, meta jakoj – źniavažyć taho, chto nie naležyć da nievialikaj hrupy asobaŭ, jakaja bolš kłapocicca pra svaje asabistyja intaresy, a nie pra narod. Hetaja razroźnienaja «apazicyja» apuściłasia da sprečak i svarak, chto vyšej padymie nacyjanalny ściah, stračvajučy metu, a ŭłada Łukašenki sustrakaje adpor tolki ad samych advažnych i mužnych. Słovy Śviatłany Aleksijevič pramyja i dakładnyja:
«Naša apazicyja akazałasia vielmi słabaja, akazałasia, što jany ŭsio adzin z adnym svaracca, kožny abvinavačvaje inšaha, što jon ahient KDB, a toj kaža, što inšy – ahient KDB. Čamu niama adzinaha kandydata? Užo i Zachad sprabavaŭ pierakanać našu apazicyju, što treba adzinaha kandydata… Ale, vidać, tyja ludzi, jakija ciapier nazyvajucca apazicyjanierami, nie razumiejuć toj adkaznaści, jakaja lažyć na ich, jany bolš zaniatyja svaim samalubstvam.
Voś heta adna z pryčyn, čamu ja nie mahu być z apazicyjaj, tamu što ja razumieju značna bolš surjozna toje, što ciapier adbyvajecca, i toje, što nam treba rabić. Ale tam zusim inšyja paniaćci, jakija ja sama nie mahu zrazumieć. Ci to heta sialanskaja psichałohija: kožny dumaje pra siabie.
Ciapier znoŭ toje ž samaje. Tamu Łukašenka śmiajecca, jon sam kaža: nam nie patrebnaja takaja apazicyja, vy, zdajecca, jość, ale vas nibyta i niama. Tak što farmalna apazicyja isnuje, bolš za toje, jany navat traplajuć u turmu časam, čas ad času, ale kali jany vychodziać, jany pačynajuć zvady pamiž saboj. Apazicyja nie maje siły, bo narod viedaje, što tam adbyvajecca, i da jaje niama davieru».
Nadyšoŭ čas adkryta skazać: «Karol hoły», i karol heta nie tolki Łukašenka – heta i, na žal, razdroblenaja apazicyja. Usim viadoma, chto taki Łukašenka i što jon robić. Ale chto i dzie hetaja «apazicyja», i jakija jaje intaresy?
Niahledziačy na toje, što Biełaruś nie jość ni ładździoj, ni kaniom na šachmatnaj došcy śvietu, jana nadoječy zdoleła zaniać pieradavyja i istotnyja pazicyi. I choć jany nie dazvolać vyjhrać partyju, zdolnaść Łukašenki vydavać biełaje za čornaje i naadvarot paŭpłyvaje na chod hulni ŭ klučavyja momanty.
Nie varta zabyvać, što paśla pierabudovy i razvału Savieckaha Sajuza Biełaruś razhladałasia jak adna z samych šmatabiacalnych krain postsavieckaj prastory. Nadziei na demakratyčnyja pieramieny byli vielmi vysokija. Mienavita ŭ takim kantekście Prezident ZŠA Bił Klintan prybyŭ u Minsk u 1994 h., dzie jon dzialiŭsia svaimi nadziejami, imknieńniami i vieraj u śvietłuju budučyniu Biełarusi. Z taho momantu i da ciapierašnich prezidenckich vybaraŭ było praviedziena bieźlič sieminaraŭ i kanfierencyj. Dypłamatyčnyja misii z roznych krain Zachadu ździejśnili dziasiatki turaŭ pa vyvučeńni padziej u Biełarusi ź pieršych ruk. Uźnikaje pytańnie: ź jakoj metaj?
U papiarednija hady ŭniosak zachodnich krain byŭ vielizarny. Aficyjnaja statystyka śviedčyć, što tolki pamiž 2006 i 2012 hadami kala 875 miljonaŭ dalaraŭ ZŠA byli nakiravanyja na dapamohu Biełarusi. Značnaja častka hetaj sumy była nakiravanaja na raźvićcio hramadzianskaj supolnaści.
U bolš poźni čas finansavaja padtrymka na supracoŭnictva ź Biełaruśsiu praciahvałasia, adnak na bolš nizkim uzroŭni. Znoŭ ža: ź jakoj metaj? Jakija byli vyniki hetych inviestycyj i aptymizmu, i nakolki efiektyŭna pracavała «apazicyja», jakaja atrymlivała takuju nievierahodnuju finansavuju i maralnuju padtrymku? Na žal, vyniki nie suciašalnyja. Hramadzianskaja supolnaść zastajecca raźjadnanaj, nie atrymlivajučy naležnaj padtrymki z boku «apazycyi». Bolš za toje, intelektualnaje žyćcio Biełarusi praciahvaje znachodzicca ŭ stahnacyi, u jakoj zasłuhi takich ludziej, jak Aleksijevič, robiacca vyklučeńniem z praviłaŭ. Možna tolki zadać pytańnie: a dzie ž hałasy biełaruskich studentaŭ i čamu ich hałasy zahłušajucca?
Ironija dla Biełarusi, a taksama dla jeŭrapiejskaha Bałonskaha pracesu palahaje ŭ tym, što ŭ toj samy hod, kali Biełaruś była pryniataja ŭ Bałonski praces (z usimi vynikajučymi z hetaha patrabavańniami pa zabieśpiačeńni adkrytaj, svabodnaj i bieśpieraškodnaj adukacyjnaj prastory), Łukašenka navat nie razhladaje mahčymaści viartańnia adzinaha biełaruskaha demakratyčnaha ŭniviersiteta na radzimu.
Jašče bolšaja ironija palahaje ŭ tym, što siarod tak zvanaj «apazicyi» jość tyja, chto napadaje na adzin z najbolš paśpiachovych demakratyčnych prajektaŭ u Biełarusi za apošnija 25 hadoŭ. U toj čas jak sami jany nijakim čynam nie ŭpłyvajuć na chod palityčnych padziej unutry Biełarusi, hety nievialiki adukacyjny «David» paŭstaŭ suprać Halijafa i daŭ jeŭrapiejskuju demakratyčnuju adukacyju tysiačam studentaŭ.
Śviet pavinien pryznać, što 11 kastryčnika nie było dniom vykazvańnia nadziej i pamknieńniaŭ biełaruskaha naroda. Možna tolki spadziavacca, što šmatlikija supiarečnaści, jakija ŭłaścivyja Biełarusi ŭ jaje stasunkach z Zachadam, buduć vyrašanyja na hetym nastupnym etapie žyćcia krainy.
Praf. H. Devid Polik, Rektar Jeŭrapiejskaha humanitarnaha ŭniviersiteta, Vilnia, Litva
