Ludzi hoda pa viersii «Našaj Nivy»: dziakujučy im nam zapomnicca 2015

Čałaviek hoda — Śviatłana Aleksijevič

Upieršyniu biełaruska atrymała najbolš prestyžnuju ŭznaharodu ŭ litaraturnym śviecie — Nobieleŭskuju premiju. Tryumfatarkaj stała Śviatłana Aleksijevič. Jana nie pieršy hod fihuravała ŭ śpisach pretendentaŭ. Za hetyja hady my ŭbačyli imklivuju transfarmacyju Aleksijevič.

Jak i mnohija, Śviatłana Aleksijevič adčuvała siabie i ruskaj, i biełaruskaj. Było cikava bačyć, jak jana — jak i mnohija — z hadami stała adčuvać siabie najpierš biełaruskaj. I jaki honar byŭ dla ŭsioj krainy — u nas źjaviŭsia svoj Nobiel! I jak pryjemna było čuć: «Ja čałaviek biełaruskaha śvietu». Jaki jomisty i niečakany vyraz znajšła vialikaja piśmieńnica na svajoj pieršaj pres-kanfierencyi: «Biełaruski śviet».

Pieršuju pres-kanfierencyju — dla nas heta asabliva hanarova — jana praviała ŭ maleńkaj redakcyi «Našaj Nivy». My ciapier usim pakazvajem žoŭty fatel, u jakim siadzieła Aleksijevič tady — uvohule to kresła namieśnika redaktara Jahora Marcinoviča.

Aleksijevič skazała, što ličyć svaimi nastaŭnikami Adamoviča i Bykava, tamu ŭ niejkaj stupieni hetaja premija i dla ich taksama. Vyratavańnie dla Biełarusi jana bačyć u paviartańni ŭ bok Jeŭrasajuza, ale nie vieryć, što Rasija adpuścić nas. «Ja b chacieła, kab Biełaruś była padobnaja kali nie da Skandynavii, heta ŭvohule mara, to chacia b da Prybałtyki».

Vajnu va Ukrainie jana adkryta nazyvaje rasijskaj ahresijaj, akupacyjaj. Za heta joj i dastałosia ŭ Rasii. Kožny tydzień u tamtejšych ŚMI na jaje vylivajuć tony brudu i paklopaŭ. Aleksijevič na heta adkazvaje, što hetaksama šalmavali Sałžanicyna i Pastarnaka. Ščaście, što, u adroźnieńnie ad tych, nie mohuć jaje dastać ciapier — ruki karotkija.

Biełaruskim uładam chapiła rozumu nie kanfrantavać ź piśmieńnicaj. Choć Łukašenka i nie abyšoŭsia biez pary krytyčnych strełaŭ, jany abrali taktyku tatalnaha ihnaravańnia. Aleksijevič niama. Jaje nie sustrakali ŭ aeraporcie, nie zaprašali na pryjomy. Navat devalvavanym, na žal, ordenam Skaryny, jaki ŭžo atrymlivali i žuk i žaba, nie ŭznaharodzili. Nu što ž…

Daloka nie kožnaja jeŭrapiejskaja nacyja maje svaich nobieleŭskich łaŭreataŭ. Niama ich u bałtyjskich narodaŭ, niama va ŭkraincaŭ, bałharaŭ, rumynaŭ. Dziŭna, ale nivodzin piśmieńnik z Hałandyi, Brazilii ci Arhienciny Nobiela nie atrymlivaŭ, a Biełaruś maje.

Zatoje prostyja ludzi adreahavali na Nobiel Aleksijevič vielmi pazityŭna. Biez usialakaj raznaradki źvierchu sotni ludziej pryjechali sustreć piśmieńnicu ŭ aeraport, kab prosta padaryć kvietki i skazać dziakuj.

Kiraŭnik hoda — Anhieła Mierkiel

Čałaviekam hoda niamieckuju kanclerku nazvaŭ papularny amierykanski časopis Time. U hetym ašalełym (jak niadaŭna kazaŭ Łukašenka) śviecie nie mnohija lidary zdolnyja zachoŭvać ćviarozaść dumak i ćviordaść u dziejańniach. Mierkiel była adnoj z tych, chto ŭsialak imknuŭsia nie dapuścić u śviecie vialikaj kryvi i vajny. Jana nie samaŭchilałasia ad vyrašeńnia kanfliktaŭ, havaryła z usimi. Pryjazdžała navat u Minsk, kab spynić vajnu va Ukrainie. Mabyć, miratvorčyja dziejańni Mierkiel jašče buduć vysoka acenienyja.

Sychod hoda — Alaksandr Nadsan

U takich vypadkach pryniata havaryć, što čałaviek pražyŭ doŭhaje i cikavaje žyćcio. Alaksandr Nadsan prajšoŭ vajnu, emihracyju. Jon byŭ pradaŭžalnikam spravy śviataroŭ Lva Haroški i Česłava Sipoviča. U toj čas, kali ŭ Savieckaj Biełarusi heta i blizka było niemahčyma, u Łondanie paŭstaŭ unikalny kutok biełaruščyny — ź biblijatekaj, carkvoj, damkom. Apiekunom usiaho hetaha byŭ ajciec Nadsan. I ŭ zamiežžy, i ŭ Biełarusi hety čałaviek z vydatnym pačućciem humaru i vyklučnaj viernaściu Baćkaŭščynie niezamienny.

Vyzvaleny hoda — Mikałaj Statkievič

4,5 hoda ŭ źniavoleńni, ale Statkievič tak i nie złamaŭsia, nie zdaŭsia. Statkievič nie padpisaŭ prašeńnia ab pamiłavańni na imia Łukašenki. Jon vyjšaŭ na volu pieramožcam, hierojem. Statkievič zastajecca raniejšym, nie zdradžvaje sabie. Tolki za tyja paŭhoda, što jon na voli, vuličnych akcyj u Minsku prajšło bolej, čym za ŭvieś čas ad Płoščy-2010. Mužnaści hetamu čałavieku nie brakuje.

Achviary hoda — Nadzieja Saŭčanka i Barys Niamcoŭ

Naprykancy zimy ŭ Maskvie zabili palityka Barysa Niamcova. Zabili cynična i nachabna, pad samymi ścienami Kramla. Ale takoje «supadzieńnie», što ŭ toj dzień videakamiery, jakimi prosta našpihavany toj rajon, «nie dziejničali».

Niamcoŭ byŭ biaźlitasnym krytykam pucinskaj Rasii. Jon nie padładžvaŭsia, nie poŭzaŭ, nie źjazdžaŭ z krainy. Niamcoŭ nie mieŭ vialikaj papularnaści, ale ŭsio adno razdražniaŭ. Dziaržaŭnyja rasijskija telekanały vydumlali samyja durnyja viersii zabojstva, ale nie ahučyli toj, jakaja krucicca ŭva ŭsich na jazyku: što za hetym mohuć stajać ułady.

U dzień zabojstva Niamcova niahodniki raspaŭsiudžvali čutki, što ŭ turmie pamierła ŭkrainskaja lotčyca Nadzieja Saŭčanka. Faktyčna hetaja 34-hadovaja žančyna stała simvałam supraćstajańnia Ukrainy i Rasii. U 2014 hodzie jaje ŭziali ŭ pałon rasijskija bajeviki i niezakonna vyvieźli ŭ Rasiju. Saŭčanka nie pryznaje svajoj viny, trymajecca svajho. Piatro Parašenka nadaŭ jojzvańnie «Hieroja Ukrainy». Sud nad Nadziejaj praciahvajecca.

Śviatłana Aleksijevič nazvała Saŭčanku «ŭkrainskaj Žannaj d'Ark».

Addaŭ žyćcio za bratoŭ — Aleś Čarkašyn

2015 hod prynios pieršuju achviaru siarod biełarusaŭ, jakija pajechali vajavać za Ukrainu. U žniŭni nie stała 33-hadovaha bieraściejca Alesia Čarkašyna. Jamu bolš kamfortna było trymać u rukach hitaru, a nie zbroju. Adnak, kali pačałasia vajna na ŭschodzie Ukrainy, jon nie zmoh zastavacca abyjakavym.

Pachavali Alesia pad bieł-čyrvona-biełym ściaham pad Brestam, na raźvitańnie pryjšli sotni ludziej, jaki pravodzili chłopca słovami: «Hieroi nie ŭmirajuć».

Kandydat hoda — Taćciana Karatkievič

Pakul bolšaść apazicyi vybary bajkatavała, pratestavyja hałasy sabrała nikomu raniej nie viadomy psichołah Taćciana Karatkievič. Uładam patrebien byŭ kandydat ad apazicyi, jaki b nie zaklikaŭ da vuličnych pratestaŭ, i ŭ asobie Karatkievič jany takoha atrymali. U vyniku apazicyjnaja supolnaść uspryniała Karatkievič naściarožana, a voś dziaržaŭnyja struktury, naadvarot, chvalili.

Karatkievič śviadoma admoviłasia ad rezkaj krytyki Łukašenki, jak robiać Labiedźka ci Statkievič. Staŭka jaje i kamandy była najpierš na toj elektarat, jaki pryniata nazyvać «bałotam» — tych, chto jašče nie vyznačyŭsia.

Kali mierkavać pa tych učastkach, dzie padlik hałasoŭ byŭ praviedzieny prazrysta, možna mierkavać, što Karatkievič nabirała 20—25% hałasoŭ. Heta dastatkova šmat. Nastupnyja hady pakažuć, ci zmoža Karatkievič skarystać takuju padtrymku, ci była kandydatam-adnadzionkaj.

Kłub hoda — «Krumkačy»

Pryhožaja historyja pra toje, jak možna realizoŭvać ułasnyja mary. Troje entuzijastaŭ-fanataŭ sustrelisia na forumie i amal pa prykole skazali: davajcie zrobim futbolny kłub. Davajcie. Nazvu prydumali pryhožuju, biełaruskuju — «Krumkačy». Nie prajšło i dvuch hadoŭ, jak hetaja kamanda zavajavała prava hulać u vyšejšaj lizie. Stvaralnik kamandy Dzianis Šunto patraciŭ na «Krumkačoŭ» 150 tysiač dalaraŭ, pry hetym nie maje kvatery ŭ Minsku i jeździć na matčy na tralejbusie. Takich padźvižnikaŭ niamnoha va ŭsich śfierach. «Krumkačy» — heta kłub, jakomu chočacca supieražyvać.

Kamisar hoda — Ihar Šunievič

Parad na 9 Maja ministr unutranych spravaŭ Ihar Šunievič prymaŭ u formie kamisara raboča-sialanskaj milicyi NKVD. I heta ŭ 2015 hodzie, kali bolšaść archivaŭ daŭno adkrytyja, kali vyjšli sotni knih pra złačynstvy NKVD, u tym liku pra minskija Kurapaty. Miakka kažučy, biazdumny ŭčynak ministra.

Ražanyja hoda — kazaki

Jany nie majuć nijakaha histaryčnaha padmacavańnia svajoj dziejnaści na terytoryi Biełarusi, ale nazyvajuć siabie hienierałami, atamanami, viešajuć falšyvyja miedali i ordeny. Zdavałasia b, chaj hulajucca darosłyja mužyki, čym by ni ciešylisia… Adnak hulni psieŭdakazakoŭ časam vychodziać na novy niebiaśpiečny ŭzrovień.

«Naša Niva» sioleta raskryła, jakuju ideałohiju sprabujuć pryščapić moładzi kazackija instruktary. Mnohija ź ich nie pryznajuć dziaržaŭnaść Biełarusi, a bačać našu krainu jak častku Rasii. I takija voś «kazaki» prydumlajuć treniroŭki ŭ lasach sa zbrojaj, nabivajucca ŭ siabry da siłavikoŭ. Zdavałasia b, prykład Ukrainy musiŭ niečamu navučyć.

Paśla publikacyj «Našaj Nivy» samych biezhałovych trochi patreśli, i heta dobra.

Mužčyny hoda — navučency Jastrambielskaha vučylišča

Čaćviora chłopcaŭ ź Jastrambielskaha kadeckaha vučylišča sfotkalisia ŭ majkach z «Pahoniaj», jakija jany nosiać pad aficyjnaj formaj. A fotazdymak vykłali ŭ internet. Padniaŭsia skandał, kadetaŭ ledź nie vyklučyli z ustanovy. Ale mahutnaja chvala salidarnaści ŭsio ž nie dała chłopcaŭ u kryŭdu. Navat Ministerstvu adukacyi daviałosia apraŭdvacca: nie-nie, my nikoha nie vyklučajem. «Hetyja chłopcy jak zorački, što śvieciać u ciemry», — skazała pra situacyju Śviatłana Aleksijevič.

Hodnaść hoda — Natalla Haračka

Fota Siarhieja Hryca

Naziralnica Natalla Haračka nie ŭstała i nie padała ruki Alaksandru Łukašenku, kali toj pryjšoŭ na ŭčastak dla hałasavańnia. «Ja pakazała staŭleńnie da jaho prostych ludziej», — skazała Haračka «NN». Redki pa svajoj śmiełaści ŭčynak u krainie, dzie krytyka hałoŭnaha čynoŭnika krainy pierastała hučać, a heta viadzie da zastoju.

Daradčyca hoda — Marjana Ščotkina

Ministr pracy i sacyjalnaj abarony Marjana Ščotkina paraiła biełarusam, jakija nie zadavolenyja svaim dabrabytam, pracavać na dźviuch rabotach. «My pahladzieli, što amal 93% biełarusaŭ pracujuć tolki na adnoj pracy, a heta i mužčyny. Ale kali mama zajmajecca doma dziećmi, dyk chaj tata «pakrucicca», — patłumačyła Ščotkina. Praŭda, nie ŭdakładniła, ci krucicca jana sama, ci robić jaje muž na dźviuch pracach. Zrešty, na svoj dabrabyt ministr naŭrad ci skardzicca: sioleta jana dabudavała katedž u Drazdach.

Paśla, praŭda, Ščotkina stała brać svaje słovy nazad.

Była jana, da słova, kiraŭnikom pieradvybarčaha štaba Alaksandra Łukašenki.

Hraficisty hoda — Piakarski, Žaromski, Kasinieraŭ, Uljanienkaŭ

Čatyroch chłopcaŭ ludzi ŭ maskach brutalna zatrymali za hrafici «Biełaruś maje być biełaruskaj». Adnamu — Viačasłavu Kasinieravu — až skivicu złamali. «Zatrymlivali nibyta niejkich narkabaronaŭ», — dzialiŭsia Jarasłaŭ Uljanienkaŭ. Miesiac ich pratrymali ŭ turmie i tolki pad palapšeńnie adnosin ź ES vyzvalili pad padpisku. Sprava ŭsio jašče nie zakrytaja i maje adbycca sud.

Viartaniec hoda — Aleś Michalevič

Kali čałaviek źjechaŭ i pražyŭ niekalki hadoŭ za miažoj, jamu ciažka viarnucca nazad. Z palityčnych pryčyn źjechali ŭžo sotni čałaviek, viarnulisia tolki dziasiatki.

Eks-kandydat Aleś Michalevič źjechaŭ u Čechiju paśla vybaraŭ 2010. Pierad hetym jon ahučyŭ źviestki pra katavańni ŭ turmie KDB, raskazaŭ, što padpisaŭ dakumient ab supracoŭnictvie sa śpiecsłužbami.

Čatyry hady Michalevič pražyŭ za miažoj, nie pakidajučy nadziei viarnucca. Dla viartańnia padabraŭ zručny čas, kali na volu vyjšli ŭsie palitviaźni. Nabirać novych uładzie nie było rezonu. Dobry prykład dla inšych palitemihrantaŭ. Bo naša kraina — Biełaruś. Adna na ŭsich i nazaŭždy.

Vielikadušnaść hoda — Dźmitryj Strocaŭ

Rasiejskamoŭny biełaruski piśmieńnik Dźmitryj Strocaŭ sioleta vykazaŭ pryhožuju ideju. Jon źviarnuŭsia da rasijskamoŭnych intelektuałaŭ krainy z prapanovaj da śviadomaha «samaŭmaleńnia» ruskaj kultury dziela adradžeńnia biełaruskaści.

«My pavinny dapamahčy tym rasiejskamoŭnym aŭtaram Biełarusi, jakija jašče nie zusim adarvalisia ad karanioŭ, pierajści z ruskaj na biełaruskuju. Heta hodna, heta pa-chryścijansku, heta — kienozis. Nielha sknarničać», — napisaŭ Strocaŭ. Zaklik Strocava — heta kaštoŭny maralny žest, redkasny na płaniecie, dzie čaściej adbyvajecca vajna kultur.

Muzyki hoda — «Krambambula»

Lavon Volski znoŭ na vyšyni. Novy albom «Krambambuli» «Čyrvony štral» byŭ vydatna sustrety jak słuchačami, hetak i ekśpiertami. Mnohija pačuli ŭ «Štrali» notki taho samaha staroha-dobraha NRM ź Lavonam. U Biełarusi Volski pa-raniejšamu nie maje inšaj placoŭki, aproč kancertaŭ u padziemnych pierachodach, tamu vymušany hrać u Vilni. Voś chto-chto, a Lavon Volski z «Kramabambulaj» dakładna sabrali b «Minsk-Arenu».

***