Kryścijan Ronsero rodam z horada Bilbao, Kraina Baskaŭ, Ispanija. Jamu 26 hadoŭ. Maładoha čałavieka z typovaj paŭdniovaj źniešnaściu hetaj viasnoj možna sustreć u vioskach Łuninieckaha i Pinskaha rajonaŭ. Jon šukaje ludziej, što razmaŭlajuć na miascovych dyjalektach. Bo vyvučaje i daśleduje mienavita movu naroda. Kryścijan pahadziŭsia dać ekskluziŭnaje intervju dla našaha štotydniovika.
- Ja ź Bilbao. A zaraz zajmajusia va ŭniviersitecie Sureja. Heta horad Hilfard, Vialikaja Brytanija.
- Pa jakoj śpiecyjalnaści vy vučylisia?
- Spačatku vučyŭsia na pierakładčyka. Moj profil francuzska-ruski. U mahistratury vyvučaŭ prykładnoje movaznaŭstva.
- I ź jakoj nahody vy apynulisia na Paleśsi?
- Spačatku atrymaŭ stypiendyju, kab vučycca ŭ Anhlii. Maja pajezdka ŭ Biełaruś źviazana z tym, što mnie treba sabrać materyjały dla navukovaj pracy na temu «Marfałohija i fanałohija zachodniepaleskich havorak».
- Jak cikava. A čamu mienavita taki vybar?
- Ja abraŭ takuju temu tamu, što padobnych tem było niašmat, mnie heta cikava, i nie budzie ničoha padobnaha ŭ inšych. Tym bolš, što napisańnie takoj pracy dało mahčymaść znoŭ pabyvać u Biełarusi.
- O, dyk vy byli i raniej u našaj krainie?
- Tak, jašče ŭ 2009 hodzie byŭ na letnich kursach u Minskim linhvistyčnym univiersitecie, vyvučaŭ tam rasijskuju movu. Paźniej jašče pryjazdžaŭ siudy ź siabrami. Potym vučyŭsia ŭ Polščy, heta ž zusim pobač. Ale zatym usurjoz zacikaviŭsia biełaruskaj movaj. I kali ŭ 2012 hodzie skončyŭ vučobu pa svajoj śpiecyjalnaści, to pasprabavaŭ vyvučać biełaruskuju movu ŭ Breście. Heta było va ŭniviersitecie imia Puškina. A ŭ 2013 hodzie jašče i stypiendyju atrymaŭ, kab znoŭ pabyvać u Biełarusi i vyvučać movu hetaj krainy.
- I jak vam Biełaruś?
- Ja sumavaŭ pa hetaj krainie, pa Bieraściejščynie. Mabyć, i za hetuju temu ŭchapiŭsia z zadavalnieńniem, kab papracavać na Paleśsi.
- Kryścijan, raskažycie, a jak zvyčajna prachodziać vašy sustrečy ź miascovymi žycharami?
- Heta vielmi cikavyja momanty. Kali, naprykład, ja prychodžu ŭ dom da niejkaj babuli, to jana spačatku saromiejecca, ale potym kantakt naładžvajecca. Staryja ludzi dzielacca ŭspaminami, a potym navat pieśni śpiavajuć. Mnie vielmi pryjemna ź imi razmaŭlać, ja zapisvaju na dyktafon, zdymaju videa, rablu fota. Heta vielmi dobry materyjał, ź jakim ja budu šmat pracavać.
- A čamu mienavita babulki, ludzi stałaha vieku?
- Tamu što jany nośbity i zachavalniki toj movy, jakaja mianie cikavić. Maładziejšyja razmaŭlajuć pa-rusku albo na trasiancy. Mnie heta nie patrebna.
- Kryścijan, niešta vas niejak asabliva ŭraziła ci zacikaviła ŭ našych krajach?
- Ja razumieju, što ja prosta rablu svaju pracu. Ale ž starajusia zrabić jaje jak maha cikaviejšaj. Na Paleśsi šmat talenavitych ludziej. Ź imi cikava. Jość i sapraŭdnaja ekzotyka. Niešta takoje, što bolš nie strenieš nidzie. I mnie chočacca pra heta pisać, kab ludzi viedali pra heta i cikavilisia Paleśsiem, jak cikaŭlusia ja.
- Što bolš za ŭsio vas uraziła z ubačanaha i pačutaha?
- Napeŭna ž, ludzi. Traplajucca nie nadta kantaktnyja, ale heta chutčej za ŭsio vyklučeńnie, čym praviła. Spačatku ludzi hladziać na ciabie ź niedavieram. Zatoje potym hatovy razmaŭlać z taboju na lubyja temy, navat ab niečym vielmi asabistym. I heta pryjemna, kali čałaviek tabie daviaraje i adčyniaje svaju dušu pierad tym, kaho bačyć upieršyniu ŭ žyćci. Skažu, što palešuki navat bolš adkrytyja, čym žychary krain zachodniaj Jeŭropy.
- Dzie vy ŭžo pabyvali i dzie jašče miarkujecie pabyvać?
- Naviedaŭ niekalki viosak u Łuninieckim, Pinskim i Žabinkaŭskim rajonach. U mianie jašče šmat času. Ja prabudu tut da lipienia.Mahu być dzie zaŭhodna i pracavać tam, dzie dla mianie jość niešta cikavaje, kali zmahu arhumientavać svajo rašeńnie pierad maimi kiraŭnikami. Bo mienavita ź imi ŭsio ž udakładniaju maju svabodu vybaru.
- Kryścijan, vy havaryli ŭžo, u jakich krainach prachodzili navučańnie. A dzie jašče vam daviałosia pabyvać?
- Vučyŭsia ŭ Biełarusi, Polščy, Rasii, Francyi, zaraz voś vučusia ŭ Anhlii. Kali kazać pra niejkija padarožžy ci vandroŭki, to daviałosia šmat dzie być. Dla jeŭrapiejca z hetym niama nijakich prablem. Usie hetyja pajezdki navučyli mianie być kamunikabielnym i adkrytym. Jany dali mnie ahromnisty dośvied u stasunkach ź ludźmi.
- Kryścijan, da vas jak da čałavieka, što vyvučaŭ ruskuju i biełaruskuju movu, ja maju nastupnaje pytańnie. Nam zaŭsiody kazali, što ruskaja i biełaruskaja movy vielmi padobnyja, roźnica pamiž imi zusim nievialikaja. Tak mierkavali maje rasijskija siabry. Ale ž kali ja padaryŭ im svaju knižku, napisanuju pa-biełarusku, to jany skazali, što amal ničoha nie razumiejuć. Što vy dumajecie na hety kont?
- Jak słavianskija movy, jany vielmi padobnyja, ale ž pamiž imi isnuje i ahromnistaja roźnica. Naohuł, kožnaja mova - heta ceły suśviet. Jak pra admietnaści, tak i pra padabienstva možna razmaŭlać biaskonca.
- Kryścijan, a ci karektna budzie paraŭnać biełarusaŭ i baskaŭ?
- Biełarusy, jak i lubyja inšyja ludzi ŭ śviecie, roznyja. Naprykład, zaraz ja žyvu ŭ Anhlii. Z anhielcami možna razmaŭlać ab niečym, što na pavierchni, bo ŭhłyb, u dušu nichto nie puścić. Biełarusy, jak i baski, bolš adkrytyja i vielmi ščyryja. Naprykład, tut, na Paleśsi, ja idu da ludziej prosta pahavaryć, zrabić svaju pracu, ale ludzi pytajucca, ci nie hałodny ja, prapanujuć ježu, niečym častujuć.
- Jak vy staviciesia da taho, što nie tak šmat biełarusaŭ razmaŭlajuć na rodnaj movie?
- Škada, kali ludzi nie ceniać taho, što ŭ ich jość. Na majoj radzimie situacyja padobnaja. Ale ja vieru ŭ lepšaje. Biełarusam varta lepš stavicca da rodnaj movy, šanavać jaje, vyvučać i, hałoŭnaje, užyvać u paŭsiadzionnym žyćci. I nijakim čynam nie saromiecca svajoj movy, naadvarot - hanarycca joju. Padmiena rodnaj movy trasiankaj, jakuju ŭžyvajuć biełarusy, - nie vyjście. Ad hetaha treba pazbaŭlacca i ŭžyvać sapraŭdnuju movu.
- Kryścijan, napeŭna ž, vy viedajecie, što ŭ našaj krainie dźvie dziaržaŭnyja movy. Heta dobra ci drenna?
- Čym bolš roznych moŭ viedaje čałaviek, tym lepš. Situacyja ź dźviuchmoŭjem u Biełarusi pa-svojmu śpiecyfičnaja, i ja nie mahu dać niejki kankretny adkaz na hetaje pytańnie.
- Dziakuj, što pahadzilisia adkazać na pytańni. Vy pryjemny čałaviek i cikavy surazmoŭca. Žadajem vam jašče šmat cikavych uražańniaŭ, plonu ŭ zbory materyjałaŭ i, viadoma ž, paśpiachovaj abarony vašaj navukovaj pracy.
- Dziakuj i vam. Mnie było cikava i karysna havaryć z vami. Ja daviedaŭsia šmat novaha, asabliva, što tyčycca pytańniaŭ historyi i krajaznaŭstva.
