Kali ŭ mianie spytali, ci nie chaču ja napisać tekst pra pracu žurnalistaŭ u Biełarusi — ja adrazu skazaŭ, što chaču. Ja, naohuł, pastajanna niešta chaču napisać, ale nie viedaju pra što. A tut — padkazačka.
Tym bolej padziei takija ŭ apošni čas… Aryšty, vobšuki, kanfiskacyi. Biary i pišy. Voś žurnalisty i čytačy pa adzin bok. A voś ułada. Jak by pa-inšy. Možna napisać pra charošych žurnalistaŭ i kiepskuju ŭładu. Ci naadvarot.
Ale nieŭzabavie adbyŭsia jašče adzin epizod, jaki, ujavicie sabie, uraziŭ mianie bolš.
Jon, kaniešnie, nie taki brutalny i, biezumoŭna, nie rezanansny. Nie padzieja, a radok u chronicy. Ale, padumaŭ ja, pra miantoŭ i žurnalistaŭ napiša niechta i bieź mianie. Niechta mienš refleksiŭny, niechta bolš kankretny i zahłybleny. A ja chaču voś pra što.
U čarhovy raz na žurnalistaŭ (na hety raz «Našaj Nivy») padali skarhu ŭ BAŽ, na hety raz biełaruskija litaratary. Pryčyna: vydańnie parušyła žurnalisckuju etyku, aśviatlajučy ŭhanaravańnie łaŭreataŭ premii «Kniha hodu — 2016».
Da hetaha, pamiataju, było raźbiralnicva z nahody «niapravilnaha» intervju Kaciaryny Andrejevaj («Narodnaja Vola») z Uładzimiram Niaklajevym. Tady žurnalistcy ŭ vinu stavili słovy hieroja intervju.
Razumiejecie, ja nie chaču i nie budu raskazvać pra viny i matyvy. Pra pravatu i niepravatu. Ja chaču skazać voś pra što.
Praca biełaruskich žurnalistaŭ u našaj krainie — heta nie tolki ryzyka być źbitym ci pasadžanym. Heta nie tolki vializnaja rabota za nievializnyja hrošy. I nie tolki supraćstajańnie hienierataram realnaści, jakija taksama «cipa žurnalisty». Heta jašče i biaskoncaje pałomnictva z zaviazanymi vačami pa minnym poli čužych pačućciaŭ.
Pamiataju, padčas zapisu pieradačy z Alaksandraj Bajarynaj ja spytaŭ, ci chacieła b jana viarnuć Vilniu, dapuścim, kali b heta mahčyma było zrabić biaskroŭna.
I pytańnie vyklikała strašennaje abureńnie z patrabavańniami zabaranić pakaz intervju i źniać jaho z sajta. Razumiejecie? Pytańnie vyklikała abureńnie. A abureńnie vyklikała patrabavańnie zabaranić.
I štuka ŭ tym, što patrabavali tyja samyja ludzi, jakija lubiać raskazvać pra nialohkuju baraćbu z cenzuraj, pra svaje pakuty ad hetaj cenzury… Jak bačym, pakuty pakutami, ale prychodzić momant i vyśviatlajecca, što paciarpiełyja ad cenzury sami nie viedajuć inšych miechanizmaŭ baraćby ź niepryjemnym. Tamu žurnalist biaskonca zmahajecca nie tolki z uładaj, niepieramožnaj mašynaj tysiač dubinak i, što jašče strašniej, socień tysiač padpisanych i niezapoŭnienych błankaŭ. Jon zmahajecca z «pačućciami viernikaŭ», a vierniki, nie strymlivajučysia, abražajucca. Ich pačućci rastuć jak puchlina i jak haz zajmajuć usiu najaŭnuju prastoru.
Jak tolki «nieabyjakavy hramadzianin» uśviadomiŭ, što jahonyja pačućci možna abaraniać pracedurna — duša jahonaja pačynaje baleć za ŭsio. Jon patrabuje usim zatknuć rot. A ja chaču prapanavać hramadzianinu — nie abražacca.
Nie abražajciesia. Ci abražajciesia i łajciesia matam. Pišycie listy z praklonami ci źjedlivyja kamientary. Nie lubicie. Nie kuplajcie. Nie zaŭvažajcie. Vykreślivajcie. Ale nie patrabujcie zabaraniać i karać ad imia i pa daručeńni. Heta pošły žanr klaŭz.
Nichto nie abvinavačvaje žurnalista ŭ nieetyčnaści, pakul toj piša pra viernika «pryjemnaje». Ale kali naadvarot, to imhnienna źjaŭlajucca farmułŭjoki typu «raspalvańnia varožaści i napružańnia ŭ hramadstvie». Takija farmuloŭki-preziervatyvy, jakija možna naciahnuć na prablemu luboj formy i abjoma.
Prablema, razumiejecie, źjaŭlajecca nie tady, kali niechta niepalitkarektna pažartavaŭ ci raskazaŭ, što adzin dziadzia ščyra nie lubić inšaha. Jana źjaŭlajecca, kali ja admaŭlaju inšym u pravie havaryć tolki tamu, što nie chaču čuć. Kali ja patrabuju pryniać moj maralny kodeks navat na pačatku sprečki prosta tamu, što majo prava ŭśmichacca — heta ŭsieahulny abaviazak zatknucca.
Usie patrabujuć ad žurnalista biesstaronnaści «ŭ pryncypie», ale pryjaznaści da siabie asabista. Usie lubiać zajmacca inšymi, bo ich nie škada i nienavidziać zajmacca saboj: być niezadavolenym saboj — nievynosna, ale źmianić siabie niemahčyma.
Pakolki ja byŭ i suprać pasadak «rehnumaŭcaŭ», mnie lohka havorycca na temu svabody vykazvańnia naohuł. Ja upeŭnieny, što dla žurnalistyki ŭ pryvatnaści i dla hramadstva ŭ cełym kudy karyśniej nie abražacca ci pa-čałaviečy svarycca, čym skardzicca.
Za savieckim časam skłali dastatkova indyvidualnych i kalektyŭnych skarhaŭ na čužyja maralnyja abliččy, kab narešcie zabycca na hety žanr.
Tamu kali kazać pra pracu rabotnikaŭ miedyja ŭ Biełarusi, to chaciełasia b, kab žurnalisty pry ŭsich najaŭnych prablemach nie zmahalisia chacia by z čytačom, jaki ŭpeŭnieny, što trymaje ŭ rukach rubilnik ad žurnalistyki.
