Žurnalistka-fryłansierka z Homiela Łarysa Ščyrakova voś užo ź dziasiatak hadoŭ aśviatlaje prablemnyja pytańni, padziei hramadskaha žyćcia rehijona ŭ efiry telekanała «Biełsat» dy na inšych infarmacyjnych resursach. Ale jaje prafiesijnaja dziejnaść stała nastolki niaŭhodnaja ŭładam, što apošnim časam jany vyrašyli pajści ŭ adkryty nastup i paprostu zackavać Łarysu.
«Chaciełasia dapamahać ludziam»
Łarysa pačynała pracavać nastaŭnicaj u škole. Jana zaŭždy była prychilnaja da biełaruskich kaštoŭnaściaŭ. Vučyła dziaciej dabru i lubovi da Radzimy. Była aktyŭnaj udzielnicaj abjadnańnia «Tałaka». Adzinaccać hadoŭ tamu ŭ jaje naradziŭsia syn Śviatasłaŭ. Heta byŭ pamiatny 2006 hod. Prajšli čarhovyja vybary biez mahčymaści vybirać. Ludzi ŭbačyli, što ŭłada, jakaja imkliva naroščvała svoj aŭtarytaryzm, źmianiacca nie źbirajecca.
«Ja zadumałasia pra toje, što robicca, i vyrašyła, što treba niešta źmianiać, i ja zdolnaja na heta paŭpłyvać. Mnie chaciełasia dapamahać ludziam vyrašać ichnija prablemy, rabić tak, kab ułada ŭsio ž čuła svoj narod», — havoryć Łarysa Ščyrakova.
Paśla dekretnaha adpačynku Łarysa nie vyjšła pracavać u škołu. Jana pačała rabić telesiužety dla «Biełsata».
Uviedzienyja zakony abmiažoŭvajuć prava hramadzianina na infarmacyju, na jaje atrymańnie, zbor i raspaŭsiud. Z hledzišča dziaržaŭnaha aparata žurnalist moža aśviatlać niejkuju prablemu tolki ŭ tym vypadku, kali miedyja, jakoje vykarystaje jahonuju infarmacyju, budzie mieć dazvoł na pracu ŭ Biełarusi ad aficyjnaj ułady.
Pakolki «Biełsatu» ułady nie dazvalajuć lehalna pracavać u našaj krainie, to i ŭsie tyja, chto dasyłaje svaje infarmacyjnyja paviedamleńni na hety kanał, pryraŭnoŭvajucca ŭładami da pravaparušalnikaŭ.
Rekordy apošnich hadoŭ
Niahledziačy na toje, što va mnohich rehijonach Biełarusi i ŭ stalicy minuły hod adznačaŭsia niekatoraj libieralizacyjaj palityki ŭłady, na Homielščynie 2016-y staŭ sapraŭdy rekordnym u płanie represiŭnych zachadaŭ da niezaležnych žurnalistaŭ. Nie minuła hetaja dola i Łarysu Ščyrakovu. Letaś na jaje było składziena šeść pratakołaŭ za tak zvany niezakonny vyrab pradukcyi ŚMI. Praŭda, u dvuch vypadkach, razhlad jakich adbyvaŭsia akurat padčas znachodžańnia ŭ Biełarusi misii MVF, ad jakoj čakali vyrašeńnia pytańnia ab čarhovym kredycie, sudździ paličyli pratakoły składzienymi z chibami i nie pryciahnuli Łarysu da adkaznaści.
Stolki ž pratakołaŭ i ŭsio pavodle taho ž samaha artykuła 22.9 (parušeńnie zakonu ab ŚMI) było razhledžana ŭ dačynieńni da Łarysy i ŭ 2015-m. Takoha supracivu svabodzie słova, jak na Homielščynie, badaj, niama bolš ni ŭ adnym rehijonie. A asabliva zaciata ŭłada ŭ apošnija hady zmahajecca mienavita z Łarysaj Ščyrakovaj — nievialikaj rostam, chudarlavaj, ale vielmi mocnaj ducham žančynaj.
Siem pratakołaŭ za dzień i sudovyja pradstaŭleńni
Isteryčnaja reakcyja ŭłady na pratestnyja akcyi sioletniaj viasny, kali sotni, a časam i tysiačy ludziej, niahledziačy na zapužvańni i mocny administracyjny cisk, pačali vychodzić na płoščy, vyklikali chvalu represijaŭ. Amal nikoha z aktyvistaŭ apazicyjnych partyjaŭ i ruchaŭ u rehijonach nie minuli zatrymańni albo administracyjnyja aryšty na praciahłyja terminy. Spahaniali svoj złobny strach ułady i na niezaležnych žurnalistach. Pryčym zatrymlivali navat tych, chto pracuje aficyjna, u akredytavanych u Biełarusi zamiežnych i zarehistravanych biełaruskich miedyja.
Ale na Łarysu Ščyrakovu vyrašana spuścić, jak kažuć, usich sabak. Na tak zvanym «Maršy niedarmajedaŭ» u Rahačovie 12 sakavika Łarysa jak zaŭždy vykonvała svaje žurnalisckija abaviazki. Ale milicyja skłała na jaje pratakoł jak na ŭdzielnicu niesankcyjanavanaha mierapryjemstva. Amal čatyry hadziny doŭžyłasia sudovaje pasiadžeńnie pa hetaj administracyjnaj spravie — prahladalisia strymy z Rahačova ad niekalkich miedyja. Zredku Łarysa traplała ŭ kadr i było bačna, što jana nie mitynhuje, a vykonvaje žurnalisckuju pracu — biare intervju. Tym nie mienš, tady staršynia suda Homielskaha rajona Raisa Kavalevič pryznała Ščyrakovu vinavataj va ŭdziele ŭ mitynhu i pakarała štrafam, pamieram u siem bazavych vieličyń. Tak zvanaje pryniaćcie rašeńnia i jaho abviaščeńnie zaniało nie bolš za chvilinu času.
Ale pratakolnaja lichamanka ŭładaŭ nie sychodziła. Usiaho za dva dni — 25 i 26 sakavika — na Łarysu było składziena 7 (!) pratakołaŭ. 25 sakavika, kali Łarysu zatrymali paśla akcyi na Dzień Voli, na jaje skłali pratakoły za niajaŭku pavodle pozvy ŭ RAUS 25 sakavika (tady Łarysa paličyła, što dla jaje bolš važna vykonvać svaju pracu tam, dzie adbyvałasia hałoŭnaja padzieja taho dnia) i za nibyta niezakonny vyrab pradukcyi ŚMI — siužetu pra nieprafiesijanalizm daktaroŭ Ułukaŭskaj ambułatoryi. 26 sakavika byli składzienyja pratakoły za spaźnieńnie na 10 chvilin pa vykliku ŭ RAUS (darohaju da Homiela Łarysa była spynienaja supracoŭnikami DAI), za aśviatleńnie akcyi niedarmajedaŭ 25 sakavika, za siužet pra žycharoŭ avaryjnaha baraka ŭ Rečycy, za piasok, raźmieščany kala ŭłasnaha padvorka dla ramontu chaty, i za ŭtrymańnie ŭ valjery ŭ dvary niamieckaj aŭčarki biez rehistracyi.
Pratakoły ab niajaŭcy ŭ RAUS i ab vyrabie siužetaŭ pra Ułukaŭskuju ambułatoryju i Dzień Voli razhladalisia ŭ sudzie Homielskaha rajona 12 krasavika sudździoj Tamaraj Zastaŭnieckaj. Sarkastyčnyja ŭśmieški ŭ prysutnych vyklikali pavodziny sudździ, kali jana spačatku paviedamiła Łarysie, što taja maje prava viedać, u čym jaje abvinavačvajuć, a potym tak i nie zdoleła pračytać z pratakołaŭ, što ž kankretna supraćzakonnaha ździejśniła Ščyrakova. Sudździa musiła abviaścić pierapynak, kab vyśvietlić, što napisana ŭ materyjałach spravy, jakuju jana razhladała. Ale pratakoły Tamara Zataŭnieckaja pračytać tak i nie zdoleła, začytaŭšy dziejańni, jakija inkryminavalisia Łarysie, ź niejkaj pryniesienaj papierki. Tym nie mienš sudździa aštrafavała žurnalistku na 40 «bazavych» za vyrab pradukcyi ŚMI i na adnu bazavuju vieličyniu za niajaŭku ŭ RAUS.
Jašče na 30 bazavych vieličyniaŭ Łarysu aštrafavała sudździa suda Rečyckaha rajona Śviatłana Pyrch, jakaja razhladała spravu administracyjnaha pieraśledu žurnalistki za siužet pra avaryjny barak, u jakim bolš za šeść hadoŭ vymušanyja žyć niekalki dziasiatkaŭ rečyčan.
Skradzieny aŭtamabil i abrabavanaja babula
Pratakoły i štrafy — heta tolki adzin sa składnikaŭ ahulnaha zapałochvańnia. 18 sakavika Łarysa na svaim aŭtamabili nakiroŭvałasia ŭ Mazyr, ale jaje spynili na trasie Homiel—Kalinkavičy za siem kiłamietraŭ ad Rečycy i prymusili jechać u rečyckuju DAI. Supracoŭniki darožna-patrulnaj słužby paviedamili joj, što ŭ ich jość padstavy mierkavać, što aŭtamabil Łarysy skradzieny. Tym nie mienš dakazać heta milicyjanty nie zdoleli (dy i nie mahli), i tady jany pačali nibyta sumniavacca ŭ sapraŭdnaści paśviedčańnia kiroŭcy. Ale i tut usio było sapraŭdnaje.
Čas ciahnuli dla taho, kab paśpieć arhanizavać insceniroŭku bolš značnaha padazreńnia. Pakul z Łarysaj zajmalisia daišniki, u Rečycu pryjechała apieratyŭna-śledčaja hrupa z Homiela ŭ składzie pradstaŭnika Śledčaha kamiteta i milicyjanta. Jany pradjavili joj jakujuści papieru bieź niejkich podpisaŭ, numaroŭ ci inšych identyfikacyjnych znakaŭ, ź jakoj vynikała, što Łarysa padazrajecca ŭ abrabavańni babuli ŭ homielskim pryharadzie — vioscy Ramanavičy. Try hadziny hrupa vykonvała ahlad aŭtamabila Ščyrakovaj, a potym abviaściła joj, što jana volnaja i kali spatrebicca, jaje pakličuć u pravaachoŭnyja orhany. Ale amal za miesiac, jaki prajšoŭ z dnia ahladu aŭtamabila, śledčym, što rasśledavali kradziež hrošaj u piensijanierki ŭ Ramanavičach, Łarysa tak i nie spatrebiłasia.
Zatoje žurnalistka sama źjeździła da Niny Čujkovaj, jakuju abrabavali ŭ Ramanavičach, i parazmaŭlała z babulaj. Jak akazałasia, Łarysa i blizka nie padobnaja na złodziejek, što skrali hrošy, pryznačanyja dla pachavańnia muža piensijanierki, dy aŭtamabil, u jaki sieli cyhanki, byŭ zusim inšaha vyhladu. Tym nie mienš, zamiest taho, kab dastavić Łarysu na apaznańnie paciarpiełaj i za chvilinu vyśvietlić, ci maje jana i jaje mašyna dačynieńnie da ździajśnieńnia kradziažu ŭ Ramanavičach (jakija znachodziacca za niekalki kiłamietraŭ ad pasiołka Pieramoha, dzie žyvie sama Łarysa), supracoŭniki milicyi i Śledčaha kamiteta amal ceły dzień vykonvali adno śledčaje dziejańnie, jakoje, vidavočna, uvohule nie mieła anijakaha dačynieńnia da spravy.
Cisk na samaje darahoje
Tak skłałasia žyćcio, što svajho syna Łarysa vychoŭvaje adna. Dapamahajuć babula i dziadula, ale asnoŭny čas adzinaccacihadovy Śviatasłaŭ pravodzić doma z maci.
Tym nie mienš paśla sakavickich akcyjaŭ pratestu Łarysie pačali pahražać mienavita rasstańniem ź dziciom. Supracoŭniki milicyi ŭ cyvilnym adzieńni naviedali baćkoŭ Łarysy. U hutarcy ź ludźmi stałaha vieku milicyjanty zaznačyli, što, kali Łarysa nie pakinie parušać isnujučyja zakony, jany buduć inicyjavać praces pryznańnia siamji Łarysy Ščyrakovaj, siamjoj, što znachodzicca ŭ sacyjalna-niebiaśpiečnym stanoviščy, a zatym i adabrańnie ad jaje syna i, mahčyma, pazbaŭleńnie baćkoŭskich pravoŭ. Taki cyničny i nachabny šantaž, na dumku jaho inicyjataraŭ, pavinien prymusić Łarysu admovicca ad svajoj pracy i pierastać dapamahać ludziam vyrašać ich prablemy praz aśviatleńnie ŭ miedyja.
Ludskaja padtrymka bolš značnaja za pahrozy
Apošni sud nad Łarysaj prachodziŭ u Rečycy ŭ jaje dzień narodzinaŭ. Jašče za davoli praciahły čas da pačatku razhladu na prystupkach suda sabralisia miascovyja žychary, u tym liku i hieroi materyjałaŭ, jakija rabiła Łarysa Ščyrakova. U rukach amal va ŭsich mužčyn byli kvietki, niechta trymaŭ tort, adna žančyna — jabłyki. Ludzi ščyra padtrymlivali žurnalistku, vinšavali jaje sa śviatam i kazali, što jaje sprava dla ich vielmi važnaja, a ŭłada, jakaja sprabuje jaje zapałochać, sama ŭ chutkim časie abryniecca i paniasie adkaznaść za svaje niepravavyja dziejańni.
Małady ślesar Rečyckaha mietyznaha zavoda Andrej Patapaŭ — hieroj siužeta, za jaki sudzili Łarysu, — taksama byŭ siarod tych, chto jaje sustrakaŭ i vinšavaŭ. Jon ža byŭ vyzvany sudździoj u jakaści śviedki pa spravie. I jon vykazvaŭ ščyraje nierazumieńnie, u čym hramadskaja niebiaśpieka pracy Łarysy i čamu za dapamohu ludziam jaje sudziać.
«Prablemy, na jakija aficyjnyja dziaržaŭnyja miedyja i čynoŭniki nie chočuć źviartać uvahi, ja ŭsiaho tolki adlustroŭvaju. Čynoŭnikam niaŭtulna, što ŭ hetym adlustravańni jany bačać niepryjemnuju karcinku vynikaŭ svajoj dziejnaści. I tamu jany chočuć pabić lusterka. Ale ž ci vyrašacca takim čynam prablemy?» — zadavała rytaryčnaje pytańnie naŭprost na sudzie za svaju prafiesijnuju dziejnaść Łarysa Ščyrakova.
