Trapiŭ na vočy artykuł ź lipieńskaha numaru amerykanskaj rasiejskamoŭnaj hazety «Russian Town» u pamiać pra Čynhiza Ajtmatava.
Ja, vidać nie źviarnuła b na artykuł uvahi, kali b nie zahałovak
«Kakoj iz mienia kosmopolit s takim licom?»Pobač fatahrafija piśmieńnika. Tvar salidnaha stałaha čałavieka, sivaja hałava, rysy tvaru vidać typovyja dla kirhiza.
U mianie choład pa skury prajšoŭ. Pra što heta jon? Čytaju: «Paśla vychadu fantastyčnaha ramanu «Taŭro Kasandry» mianie stali nazyvać kasmapalitam, što ja ŭspryniaŭ z humaram. Jaki ž z takim tvaram, jak u mianie, kasmapalit? Nia kažučy ŭžo pra moj śvietapahlad. Viadoma, ja zastajusia synam svajho narodu, choć i žyvu ŭ Eŭropie, a pišu na rasiejskaj movie. Budučy synam Kirhizii, ja źjaŭlajusia prychilnikam eŭrazijskaj intehracyi. Histaryčna skłałasia tak, što Rasieja i Azija žyvuć u ciesnym susiedztvie. Kali my abjadnajemsia, dyk staniem bolš enerhičnymi, bolš žyvučymi i niepataplalnymi ŭ suśvietnaj prastory. Słovam, my nie rastvarymsia, nia źnikniem, a budziem siłaj».
Ajtmataŭ nie ŭdakładniŭ, jaki tvar musić być u kasmapalita, ale možna zdahadacca. A z kirhizskim tvaram nia tolki kasmapalitam być nielha, ale i zusim patanuć u suśvietnaj prastory možna.
Škada, baluča i adnačasova soramna stała za niemaładoha salidnaha intelektuała, jaki tak i syšoŭ z žyćcia nia ŭ stanie bačyć svajho samaprynižeńnia i straty hodnaści – cana vyžyvańnia kirhiza ŭ histaryčnym susiedztvie z Rasiejaj. Jak jaho sudzić... niemahčyma. Baćku aryštavali i rastralali pry Stalinie ŭ 1938. Sam Ajtmataŭ usio žyćcio «vyžyvaŭ» i pryznaŭsia, što «stalinizm hłyboka pranik u nietry našaj śviadomaści». Vidać i pra siabie havaryŭ.
I ŭsio ž, usio ž kažučy słovami vajskovaha aficera Frenka Słejda ź filmu «Pach Žančyny»: «I have seen, boys like these, younger than these, their arms torn out, their legs ripped off. But there is nothin' like the sight of an amputated spirit. There is no prosthetic for that». (Ja bačyŭ pacanoŭ, taki jak hety, navat jašče małodšych, biaz ruk — vyrvała, biaz noh — vydzierła. Ale niama horš jak bačyć ludziej biaz duchu. Na duch pratezaŭ nie byvaje.)
