Vodhuk na artykuł Vincesia Mudrova «Połacak--Pskoŭ: apošniaja čyhunka Imperyi».
Kali zachodzić razmova pra čyhunku, adrazu zhadvaju svajo dziacinstva. Razumieju pačućci šanoŭnaha Vincesia Mudrova dla jakoha čyhunka stałasia tym virtualnym łučvom miž miescami naradžeńnia j dziacinstva. Moj ža punkt hledžańnia na abjekt i, paviazanyja ź im prablemy, z Połacku.
U dziacinstvie ja žyŭ z baćkami ŭ Hramach, davoli izalavanym rajonie Połacku, jaki byŭ adrezany ad centru čyhunkaju.Praź intensiŭny ruch pa joj i adsutnaść transpartnaje raźviazki rejsavy aŭtobus moh dabracca da centru nie raniej jak praz hadzinu. Izalavanaść vyznačała dziciačyja zacikaŭleńni. Hramaŭskija chłopcy bolej pazirali na les (jak maładyja vaŭki). Tam u lesie zaŭsiody možna było znajści čym zabavicca. Uletku paźbirać arechaŭ, pahojdacca na alešynach, urešcie padsmažyć na vohniščy syraježak, abo ŭziatych z chaty skrylikaŭ chleba. Uzimku dobra było prajechacca pa zaśniežanym lesie na łyžach.
Čaściakom u svaich pachodach zachodzili za darohu, što zvałasia linijaj, jakaja pracinała les za rečkaj Pałatoj z uschodu (ad Baranava) na zachad. Nazva «linija» nam była niezrazumiełaj, pakul nie daviedalisia ad darosłych, što raniej tut prachodziła čyhunka. Adnak na pytańnie, kudy kiravała taja čyhunka bolšaść darosłych adkazu nia mieła,bo našaja častka rajonu zabudoŭvałasia paśla vajny. Tak zaŭsiody ŭ dziacinstvie: maješ bolej pytańniaŭ, čym adkazaŭ. Tolki značna paźniej ja daviedaŭsia što łučyła taja «linija» Połacak ź Idrycaj i jšła dalej na Pskoŭ i Hdoŭ.
Połacki čyhunačny vuzieł na mapie 1937 hodu.
Frahment čyhunki Połacak-Idryca, jaki zachavaŭsia.
Ź ciaham času nazapasiŭ bolej źviestak. Sapraŭdy, čyhunka Połacak-Idryca-Pskoŭ-Hdoŭ była zbudavanaja niedzie ŭ 1915--16 h., a ruch pa joj raspačaŭsia peŭna tolki ŭ 1917 hodzie. Dakładnych źviestak nie staje z pryčyny specyfiki jaje vykarastańnia j niespakojnaha času. Šmat padrabiaznaściaŭ peŭna moh by ŭ svoj čas raspavieści pra jaje pabudovu i adkryćcio ruchu
Janka Kupała, jaki ź leta 1916 da vosieni 1917 słužyŭ u vajskovym darožna-budaŭničy adździele na stancyi Baravucha (pad Połackam). Na teratoryi Biełarusi novaja čyhunka mieła adno adhalinavańnie ad stancyi Siłkova da Juchavičaŭ.
Dźvie staryja čyhunki, što pracinali horad z zachadu na ŭschod i z poŭnačy na poŭdzień, byli skiravanyja nasampierš dla vyrašeńnia ekanamičnych patrebaŭ imperyi. Čyhunka Ryha--Aroł (1866 h.) pryznačałasia dla suviazi centralnych rajonaŭ Rasiei z Bałtykaj, adhalinavańnie Bałahoje-Siadlec (1907 h.) Mikałajeŭskaj čyhunki pryznačałasia dla pryviazki da centru pramysłovych rajonaŭ Polščy. Pryncypovaj admietnaściu novaje čyhunki było toje, što budavałasia jana z uvahi nie na ekanamičnyja patreby, ale na realii vajennaha času. Čyhunka adnosiłasia da katehoryi rakadnych, to bok išła ŭzdoŭž frantavoj linii i skarystoŭvałasia dla chutkaj pieradyślakacyi vojskaŭ.
Paśla Pieršaje suśvietnaje vajny paŭstali novyja niezaležnyja krainy Estonija, Łatvija, Polšča i dla savieckaha kiraŭnictva isnavańnie čyhunki było apraŭdanaje ŭžo palityčnymi patrebami. Jaje ŭ 1920—30-ja peŭna skarystoŭvali dla vyrašeńnia prablemaŭ zabieśpiačeńnia URaŭ umacavanaje «linii Stalina», a paźniej u «vyzvalenčym» pachodzie 1939 h. Adcinak Połacak-Idryca tady absłuhoŭvała Połackaja dystancyja šlachu. Adnak užo ŭ tym časie, jak niepatrebnaje, było demantavanaje adhalinavańnie Siłkova-Juchavičy.
U časie Druhoje suśvietnaje vajny čyhunka časta skarystoŭvałasia niamieckimi karnymi častkami dziela metaŭ pacyfikacyi kraju. U 1942-1943 h., kali vieryć relacyjam kamadziraŭ partyzanskich adździełaŭ, na linii Pskoŭ-Połacak imi było paškodžana kala 1500 rejek. Adnak majucca źviestki, što ŭ sakaviku 1944 h. niamieckija bronieciahniki Pz 51 i Pz 67 zajmalisia intensiŭnym patrulavańniem hetaje linii, i značyć čyhunka była ŭ dobrym stanie.
Pa skančeńni vajny šmat što źmianiłasia ŭ rehijonie. Vialiki mahutny Saviecki Sajuz pahłynuŭ maleńkija krainy Bałtyi, i miaža adsunułasia daloka na zachad. Jašče raniej u vyniku administracyjnych padziełaŭ vioski Vydryca (Idryca), Nišča, Hałuzina, što niekali ŭvachodzili ŭ skład Połackaha vajavodztva, a potym u skład BNR i pieršaj BSSR, byli z terytoryjaj byłoha Siebieskaha pavietu zabranyja da RSFSR. Tamu patreby ŭ čyhuncy, asabliva adcinku Połacak-Idryca, nie było, i jaje adnaŭlać nia stali. Adcinak ža ad Pskovu da Idrycy paśla vajny fukcyjanavaŭ, bo pra jaho majucca zhadki ŭ 1948 h.
Zrazumieła napisanaje vyšej nia musić źnižać našaj cikaŭnaści da samoha abjektu. Tamu entuzijastam, jakija rušać u bolš čym stakilametrovuju vandroŭku, aprača fotaaparatu treba zapaścisia mapami rehijonu i čyhunki, ale nasampierš tryvałaściu.
Mušu adznačyć, što pieršaprachodziec Mudroŭ apisvajučy pačatak čyhunki, zhadaŭ pra adno adhalinavańnie ad čyhunki Połacak-Nieviel. Na samoj spravie pavodle mapy 1937 hodu isnavała ich try, i la vioski Baranava miełasia dva masty praz Pałatu. Adno adhalinavańnie pryznačałasia dla ruchu ŭ bok Nieviela, a dva druhija ŭ bok stancyi Hramy (abo inakš Połacak 2). Paśla Pałaty čyhunka išła na zachad praz zhadany mnoj napačatku les i, prajšoŭšy pa siońniašnim 14-m zavułku Kasmanaŭtaŭ, dzie zachavalisia reštki betonnaha mastka, złučałasia z adhalinavańniem ad stancyi Połacak 1. A dalej na joj na poŭnač u bok Rasonaŭ (kirunak na Idrycu) praź niejki kilametar znachodziŭsia raźjezd №20 (ciapier na terytoryi tankavaha palihonu).
Pa skančeńni vajny byŭ taki adnoŭleny adzin adcinak čyhunki. Heta vyjezd z stancyi Połacak 1 da byłoha kambinata budaŭničych materyjałaŭ. Praciahłaść jahonaja blizu 2,4 km i pryznačany jon byŭ dla vyvazu hatovaje cehły z kambinatu. Tady ŭ viekapomnym 1970 hodzie, achopleny junackim entuzijazmam, Vinceś praskočyŭ hety adcinak i nie zaŭvažyŭ, bo skančaŭsia toj jašče da Łazoŭki, a dalej pa byłym nasypie jšła zvyčajnaja daroha. Paśla zaniapadu i likvidacyi pry kancy 1990-ch kambinatu, źnikła patreba i ŭ čyhuncy.
Z pryčyny niedahladu stan jaje staŭ paharšacca: pahnili špały, źniali liniju aśviatleńnia ŭzdoŭž čyhunki, uładalniki katedžaŭ demantavali niekalki rejek, kab zabiaśpiečyć svaim mašynam prajezd da pabudovaŭ. Ale zachavaŭsia paznačany na mapie 1937 hodu mastok (chacia i pierabudavany) i chata byłoho blok-pasta №5, jakaja siońnia skarystoŭvajecca pad pryvatnaje žytło.Chto lanujecca, abo nia moža daloka padarožničać, zdoleje bieź vialikich namahańniaŭ aŭtobusam № 4 dajechać ad centru da prypynku «Šmidta», a potym, prajšoŭšy ŭ levy bok pa vulicy Šmidta 500 metraŭ, dajści da pierajezdu praz tuju čyhunku.
