- Usim! Usim Usim!
Šleźvih i Zalcburh, i daloki Rym!
I miaščanie słavutaha Berlina!
Iduć ź lasoŭ drymučych litviny
Vas paciašać, štukami zabaŭlać,
Dzivosy z dalokaha Kniastva pakazvać.
- Miadźviedź bury pa vulicach brukavanych niaŭkludna stupaje,
Na raskošu Hanzy laniva sabie paziraje,
Na ichnich panoŭ i chałopaŭ,
Strasbur i Bremen, zołata handlaroŭ Eŭropy.
* * *
- Na płoščy, siarod kirmašnaha ludu,
Uviečary zaraŭli biełaruskija dudy.
- Ździŭlalisia tamtejšyja ludzi,
Stałyja i małyja: «Što ž dalej budzie?»
Na miadźviedzia vučonaha raty raziavali,
U dałoni plaskali, praciahu čakali,
Pa-svojmu sabie niešta šprechali:
- «Dziŭnyja hety nietutejšyja ludzi:
Z žyviolinaj dzikaj da nas prybłukali,
Tancy takija nam hrajuć,
Što šče nie čuvać było
Pad našymi strechami».
* * *
- Viečar udały, znoŭ pieramoha,
Skamarošaja słava, taleraŭ mnoha,
Adpačyć by litvińnikam.
- U pieršyja chviliny snu,
Paśla kielichaŭ troch vina,
Dumałasia pad ratušnyja ŭdary hadzińnika:
- «...Zaŭtra znoŭ šlach
Pa bujnych haradach...
Narod paciašać vykruntasami...
- I ŭsio ŭ ich padobna da nas...
I dudy ravuć,
I karahod hetaksama viaduć,
I da smaku byli ich kaŭbasy nam...
- Ale dzie ŭ nas draŭlanaje — kamieńnie ŭ ich,
I bałbočuć hruba na naski słych,
Ech, zasnuć by chutčej...», — i paddaŭsia snam...
* * *
- Prajšli zachodnimi darohami mnohimi,
Nazaŭždy zapomnili heta nohi ich,
Horad za horadam, miesta za miestam,
Tudy, dzie bolš vyhadnaja prapazycyja.
- Na kirmašach, kala ratušaŭ, pad hierbami,
Pad zołatam praŭlenymi damami,
Pad raskošnymi kamianicami
- Dudar nie adpačyvaŭ, vadar nie spaŭ,
Miadźviedź soty raz śmiachoćcie kryŭlaŭ,
Kryŭlaŭ, kryŭlaŭ, pierakryŭlivaŭ.
- Pachodni pałali, bubnaŭ nie škadavali,
Ahmień u natoŭpie miadźviedniki raskładali
Z žartaŭ i tancaŭ,
Pačućciaŭ nichto nia strymlivaŭ.
- Niamieckija nazvy biessensoŭna milhali,
Pałacy raskošaj voka stamlali,
Vočy darohu damoŭ vyhladali...
* * *
- Bruk i lichtary, zachad, kirmašy --
Adpuścili litvińnikaŭ.
- Kirujuć na ŭschod,
Palaki — haścinny narod.
Iduć litvińniki,
Padsumoŭvajuć vyniki.
- Radaści pośpiechaŭ nie adniać,
Hierojami siabie mniać,
Ziemlakoŭ svaich pieršych vitajuć.
- Ale dumka nia choča adna adpuskać:
«Ci ŭ Kniastvie daduć nam volna zajhrać,
Skamarošyja hrošyki zarablać?
Što mahistraty našyja da nas majuć?
* * *
- Kniaź nie zabyŭsia na ich,
Zahad pa miastečkach čytajuć usłych:
- «...Razam z usimi badziahami...
Kožny chaj vosiem hroš daje...
Toj, chto biaz spravy ŭ nas peŭnaje...»
- Voś tak.... Chto biaz spravy ŭ nas peŭnaje...
Spravy im padavaj... Jakoj?
Załatarnaj, kavalskaj, piŭnoj?
- Aby hrošaj pabolej sabrać!
Da šeleha ŭsio ababrać!
Čužyncy zołata sypali, a rabujuć — kreŭnyja!
- «Kinuć!» — padstupiła kryŭdnaje pačućcio.
«Ale kasałapy, chaŭruśniki i daroha —
Voś jano i žyćcio.
Kudy ŭžo biaz henaha?
- Jak byli, tak i budziem — miadźviedniki.
Vilnia, Kreva dy Miedniki,
Kirmašy Słonima i Harodni, —
Šlachoŭ chopić na ŭsio leta Haspodnie».
* * *
- Pa rodnaj Litvie badziajucca,
Ludziej viesialić nie stamlajucca,
A hrošy — adnyja hrašy
- Dy pamiać trymaje ŭspamin stary:
Kavanyja lichtary,
Šyrokija kapielušy...
- Natoŭpy ludu strakataha,
Chałopy j pany dalikatnyja...
I duda, jak u nas, ravie,
I vadar karahod viadzie,
Ale jość štoś takoje ŭ tym narodzie...»
- Skončany skaz pra litvińnikaŭ.
Hodzie!
* * *
Miadźviedniki, albo litvińniki — biełaruskija skamarochi, jakija pakazvali žartoŭnyja pradstaŭleńni z dresiravanym miadźviedziem. Užo polskija letapisy XIV st. zhadvajuć «litvińnikaŭ», pryviezienych u Krakaŭ biełaruskimi bajarami dla zabavy dvara Jahajły. U XVI—XVII st. vystupleńni biełaruskich skamarochaŭ ź miadźviedziami zafiksavanyja ŭ roznych krainach Zachodniaj Eŭropy, na Bałkanach, u Skandynavii i Maskovii. Dziela papularnaści hetaha ramiastva Radziviły stvaryli h.zv. «Smurhonskuju akademiju» — centar skamarostva i dresiroŭki miadźviedziaŭ.
U zahadzie Vialikaha kniazia Žyhimonta Aŭhusta za 1566 h. ab ahulnym padatku paznačana: «ź ludziej vałačaščych, katoryja biaz słužby miaškajuć, i tež ź miadźviednikaŭ, dudnikaŭ, skrypkaŭ, i z každaha hudka i inych, u miestach miaškajučych, chto słužby peŭnaje nia majeć, z hałavy samoha i biełych hałoŭ i dziaciej pa aśmi hrašej». Inšyja ramieśniki płacili padatak vieličynioj 2—4 hrašy.
* * *
Štodzionna ŭ rubrycy «Litaratura» na sajcie NN — novyja tvory i minijatury. Čytajcie dla serca, čytajcie dla rozumu, čytajcie dla movy.
