Chaj budzie śviatło!

Kaladnaja akcyja NN: z darunkami — u kupałaŭskuju škołu. Letaś było 83 vučni, sioleta zastałosia 63 vučni ŭ Białaručach Łahojskaha rajonu.

1. Noč muziejaŭ pa‑białarucku

Adjaždžajem jakich 15 kiłamietraŭ ad minskaj kalcavoj u łahojskim kirunku i traplajem u škołu siała Białaručy, dzie koliś vučyŭsia samy znakamity redaktar «Našaj Nivy», Janka Kupała. My vypravilisia tudy nie tolki natchnicca kupałaŭskimi miaścinami, ale pryvieści darunkaŭ školnikam i nastaŭnikam, pažyvu dla serca i cieła: biełaruskija knižki i, viadoma, cukierki.

Škoła sustrakaje nas adsutnaściu elektryčnaści. Vyśviatlajecca, što jaje niama pa ŭsim rajonie. Praź jakich piać chvilinaŭ uspychvaje kabinietnaja lampačka. «Voj, pryvieźli z saboj śviatło», — uśmichajučysia, kaža dyrektarka Valancina Pietrakoŭskaja. Nam pryjemna, i my niešta takoje darečnaje, chvałaśpieŭnaje pra siabie, kažam, ale praz katory čas lampačka znoŭ tuchnie.

U sutońni dyrektarskaha kabinietu słuchajem pra školnyja štodzionnyja. Pra toje, jak škoła pakrysie ahojtvajecca paśla žachlivaj śmierci jaje vučanicy, Iryny Kuželnaj,

pra amal stopracentnaje pastupleńnia vučniaŭ u VNU.

Ź lichtarykami naviedvajem muziej, što mieścicca ŭ adnym z unutranych kabinietaŭ škoły. Hołasna pahadžajemsia, što takoha my ŭ stalicy jašče nie bačyli. Rupliva sabranyja ekspanaty, nieaśvietlenyja, jany adno dadajuć praŭdapadobnaści, nibyta my nasamreč uvajšli ŭ pakoj staroj viaskovaj chaty. Dryhotkaje śviatło lichtarykaŭ vychoplivaje pieršyja biełaruskija knihi, «Lemantar», «Biełaruskuju čytanku». Partret vučnia białaruckaha narodnaha vučylišča, Janki Kupały. Paet tut hod vučyŭsia i žyŭ niepadalok, u vioscy. U ciamrečy dziŭnymi złomami paŭstajuć tradycyjnyja sielskija pryłady. Darečy, ad dyrektarki muzieju Taisii Karandy daviedvajemsia, što takoje kapył. Pa‑sučasnamu, kałodki dla abutku.

2. Chaj budzie śviatło!

Hałoŭny vorah kupałaŭskaj škoły — demahrafija. U vyniku demahrafičnaha kryzisu i blizini miehapolisu vučniaŭ u białaruckaj škole istotna pamienieła. Letaś było 83 vučni, dyk sioleta zastałosia 63. Škoła jašče paru hadoŭ tamu była siaredniaja, ciapier — tolki bazavaja (9 kłasaŭ) i joj pahražaje pierajści ŭ niezajzdrosny šerah «małakamplektnych». «A jak budzie 20 vučniach, to škołu začyniać uvohule», — biaduje nastaŭnik Mikoła Laščun.

Ale piedahohi spadziajucca, što Kupała, jak by apiakun škoły, nie pakinie ich.

Bo hałoŭnaje, kab škoła była: i dla tutejšych dzietak — kab im nie daviałosia jeździć pa navuku ŭ dalokija paleściny, i dla biełaruščyny — bo tut, zdajecca, kupałaŭski duch: dzieci pačynajuć pisać vieršy i apaviadańni. I — čaho tut chavać — dla samich nastaŭnikaŭ tak treba. Bo jak zakryjuć škołu, to dzie pracavać nastaŭniku? U dadatak piedahohi ž pryježdžyja: voś sam spadar Mikoła pryjechaŭ z Paleśsia, jość vučycielka z Brestu — nastaŭniki tut majuć damy ŭ navakolnych vioskach, tut prajšło ich žyćcio, i, peŭna, viartacca nazad niama jak. «20 hadoŭ u hetym muziei. Voś što ja budu bieź jaho rabić — heta ž majo žyćcio!» — kaža spadarynia Taisija.

U kancy vizitu, paśla ŭračystaha ŭručeńnia kaladnych darunkaŭ, zdymajem na videa školnuju pieramienu. Niaŭrymślivyja lotańni, śmiech, — usio jak zazvyčaj. Elektryčnaść u rajonie nijak nie naładziać, ale praśvietłyja kalidory białaruckaj škoły nie patrabujuć dadatkovaha śviatła — na dvare pakul što poŭdzień karotkaha zimovaha dnia.

Pavał Kaściukievič, Jarasłaŭ Ściešyk i Raman Maładziašyn

Fota Jarasłava Ściešyka