* * *
U biarozy – tolki piaščotnyja epitety: biełastvolnaja, strojnaja, hładkaskuraja… A ŭ łacinskaj jaje naźvie – korań ad słova «bić». Jaje takija kvołyja na vyhlad halinki nasamreč mocnyja, chlostkija – z dapamohaj vietru jany łupcujuć susiednija drevy, nie dajuć im raści ŭ svoj bok. Pryhledźciesia: drevy, što susiedničajuć ź biarozkaj, zaŭsiody adnabokija.
Časam biarozistymi byvajuć i ludzi…
* * *
Čym bolš dumaju, tym mienš mahu zrazumieć, što takoje pamiać. Čamu na skryžalach mazhavych zavilinaŭ viečnymi adbitkami zapisvajucca niaznačnyja epizody?
…Razzłavaŭšysia za niešta na starejšuju siastru, špurlaju ŭ jaje jajkam, jakoje, adskočyŭšy, raźbivajecca. Płaču – škada jaječka…
…U adnaklaśnika Alika chraničny rynit – zialonyja «butelki» pad nosam na marozie padmiarzajuć. Jon vučyć mianie katacca na kańkach…
Pamiataju heta ŭ kolerach i hukach. Navat u pachach. A važnyja padziei, jakija, zdavałasia b, pavinny nazaŭsiody zastacca ŭ mazhu zyrkim impulsam, nasamreč raspłyvajucca. Jak spatkała svajo 18-hodździe – nia pomniu. Kali i ad kaho ŭpieršyniu pačuła «kachaju» – nia pomniu. Na ščace ŭ mianie śled ad daŭniaj drapiny, pra jakuju ja ničoha nia pamiataju…
Chto ci što majoj (tvajoj, jahonaj…) hałavie daje zahad: heta zapomnić da drobiaziaŭ, da adcieńniaŭ; heta – praź pień-kałodu; a na heta – zabycca, ścierci, admovicca, raz i nazaŭsiody?
I jašče. Što takoje narodnaja pamiać? Jak naradžajecca, pavodle jakich zakonaŭ žyvie jana? Čamu imionam dojlidaŭ, jakija stvaryli adno ź siami cudaŭ śvietu – chram Artemidy ŭ Efesie, – u narodnaj pamiaci miesca nie znajšłosia, a imia Hierastrata, jaho źniščalnika, žyvie stahodździe za stahodździem?
* * *
Šmat hadoŭ isnujuć pobač u ciesnym susiedztvie dva žytły: čałaviečaje i buślinaje. Čałaviečaje zakinuta – zarasło chmyźniakom, straciła šyby, šašal puściŭ pa im žoŭtyja pisiahi parachna. A buślinaje – zapatrabavanaje: kožny hod ź jaho vylatajuć u vialiki śviet novyja ptuški.
* * *
Vierbnaja niadziela. Imša dla dziaciej.
– Chorašańka składajem da Pana Boha ručki, – źviartajecca da junaj pastvy krychu saładžavy śviatar. – I ŭsie družnieńka čytajem «Ojča naš».
Biełabrysaje chłapčanio staranna składaje ručki, deklamuje malitvu sa śviatym – choć abraz ź jaho pišy – vyrazam tvaru. A dupa «śviatošy» ŭ hety samy čas rytmična prysiadaje – tak jon starajecca napałochać susieda, jaki zzadu za im pakłaŭ na łaŭku svaju pryhožuju vierbačku.
* * *
Boh jość adzin. Ale ŭ troch asobach: Boh Ajciec, Boh Syn, Boh Duch Śviaty. Heta aksijoma, pryščeplenaja z malenstva. Ale ž i kožny z nas, ludziej, taksama tryadziny: duša, cieła i rozum. Moža, my – taksama bahi?
* * *
Lublu prydumlać novyja słovy. Jak Hlobus. Jaki ludziej na vulicy raździalaje na minakoŭ, sustrečnikaŭ i spadarožnikaŭ. I heta narmalna. Mova Vialikaha Kniastva Litoŭskaha na praciahu niekalkich stahodździaŭ była zabaronienaja. I źbierahłasia ŭ vioscy, siarod prostaha ludu (arystakratyja va ŭsie časy była samaj pieramiotnaj). Tamu naša mova i «prostaja» – na vioscy joj karystalisia tolki ŭ abmiežavanym vyhladzie. Nie raźvivali.
Dla taho, kab žyła, treba raźvivać. Prydumlać. Bahacić. A chto nia ŭmieje prydumlać – niachaj na joj chacia b razmaŭlaje.
Astraviec
