U noč na 1 studzienia, prykładna a 0.30, na telekanale Euronews zapalilisia čyrvonyja litary: «ekstranaja navina». Praŭda, sam telesiužet padaŭsia krychu nianovym.
Toje, čaho ŭsie čakali ŭžo niekalki miesiacaŭ, ździejśniłasia. «Hazprom» aficyjna paviedamiŭ ab adłučeńni Ŭkrainy ad pastavak hazu.
Tolki ŭ noč z 3 na 4 studzienia damova miž «Hazpromam» i «Biełtranshazam» narešcie była padpisanaja. «Hazprom» budzie pradavać haz Ukrainie pa 230 dalaraŭ za tysiaču kuboŭ, ale Ŭkraina praz pasiarednika — «Rasukrenerha» — budzie nabyvać haz (u tym liku turkmenski) pa 95 dalaraŭ. Hazavy blickryh kramloŭskich letucieńnikaŭ zavieršyŭsia takim voś siurrealistyčnym pahadnieńniem. Ale jaho nastupstvy buduć adčuvacca jašče doŭha.
Niebiaśpiečnaje pradkazańnie
Kažuć — jak sustrenieš navahodniaje śviata, takim budzie i ŭvieś hod.
U minuły Novy hod usie bujnyja infarmacyjnyja kanały viali žyvuju tranślacyju z kijeŭskaha Majdanu, dzie tysiačy ludziej śviatkavali pieramohu Aranžavaj revalucyi. Hetaja karcinka stałasia sapraŭdnym kašmaram dla aŭtarytarnych režymaŭ, što ŭtvarylisia na prastorach SND. Kreml, abražany da hłybini dušy, vyrašyŭ nanieści skryšalny ŭdar u adkaz. Vialikaj kryŭdaj padalisia Maskvie słovy pieršaha namieśnika ministra zamiežnych spravaŭ Ukrainy ab tym, što Rasieju, jak i kožnuju imperyju, u perspektyvie čakaje raspad. Ukrainski časovy pavierany byŭ nieadkładna vyklikany ŭ MZS, dzie było zajaŭlena ab niedapuščalnaści padobnych prahnozaŭ, a razam z tym — i ab niedapuščalnaści bačyć u hazavym ultymatumie Maskvy palityku.
Miž tym, hazavaj atacy papiaredničała prapahandysckaja. Praktyčna ŭvieś śniežań hałoŭnymi hierojami teleekranaŭ byli «Hazprom» i jahonyja čynoŭniki, jakija pahražali Ŭkrainie ekanamičnym kalapsam — u tym vypadku, zrazumieła, kali ŭkrainski ŭrad nie paddasca na šantaž i nie pahodzicca kuplać haz ad 1 studzienia pa 230 dalaraŭ za tysiaču kubametraŭ — heta značyć, amal u piać razoŭ daražej, čym raniej. Na aficyjnaj movie heta nazyvałasia «pierachodam na rynkavyja ceny». Na pytańni eŭrapiejskich spažyŭcoŭ — naprykład, u Niamieččynie, čamu ž Rasieja mierycca pa-raniejšamu pradavać haz niezaležnaj Biełarusi pa 40 dalaraŭ, — Maskva adkazvała: hazatranspartnyja systemy ŭ hetaj krainie, maŭlaŭ, naležać Rasiei, i tamu paraŭnoŭvać sytuacyju z pastaŭkami hazu ŭ Biełaruś z pastaŭkami va Ŭkrainu niekarektna.
Nakolki karektnaj možna nazvać samu hetuju zajavu? Adkazać ciažka, bo aficyjny Miensk saramliva ŭchiliŭsia ad taho, kab prajaśnić sytuacyju ź «Biełtranshazam» i ŭmovami ekspartu rasiejskaha paliva. Uspaminać ab tym, što mienavita Biełaruś zrabiłasia tym palihonam, na jakim «Hazprom» upieršyniu pravioŭ eksperyment z zakručvańniem hazavych zasłanak, niejak niajomka i ŭ Maskvie, i ŭ Miensku. Tym bolš, paśla taho jak prezydent Pucin padčas sustrečy ŭ Sočy błasłaviŭ svajho biełaruskaha kalehu na daterminovyja prezydenckija vybary.
Darečy, pravodziačy svoj pieršy hazavy eksperyment, «Hazprom» nie zbajaŭsia taho faktu, što adłučeńnie paliva adrazu adčujuć nia tolki ŭ Biełarusi, ale ŭ susiedniaj Polščy, kudy hety kancern pastaŭlaŭ i pastaŭlaje haz pa kantraktach. Abureńnie eŭrapiejskich susiedziaŭ tady było prosta praihnaravanaje ŭ Maskvie. Joj treba było pavučyć Miensk i pakazać, chto ŭ biełaruska-rasiejskim «sajuzie» haspadar.
Boh z hazholderu
Hetym razam reakcyi Polščy, Słavaččyny, Aŭstryi, Italii, a taksama Niamieččyny j Francyi nia tolki byli pradbačanyja, ale j vidavočna praličanyja j zahadzia ŭklučanyja Kramlom u scenar antyŭkrainskaj histeryi. Pijar-akcyja z vykarystańniem usich rasiejskich telekanałaŭ udałasia. I Maskva ŭ čarhovy raz zrabiłasia zakładnicaj ułasnaj prapahandysckaj kampanii. Faktyčna, jana sama siabie zahnała ŭ kut.
Paśla hetkaj artpadrychtoŭki ŭ medyjach adstupać było niemahčyma. I kali Ŭładzimier Pucin vystupiŭ u roli svajho rodu boha z mašyny, zaprapanavaŭšy Ŭkrainie spačatku šmatmiljardny kredyt na apłatu hazu pa novaj canie, a potym i ŭvohule pakinuć staryja ceny na pieršy kvartał novaha hodu, heta vyhladała, jak kiepskaja kamedyja.
Spasyłki na pryncypy rynkavaj ekanomiki, treba skazać, ad samoha pačatku vyhladali cynična. Pa-pieršaje, «Hazprom» — nia prosta manapalist, a kampanija, kantrolny pakiet akcyjaŭ jakoj naležyć dziaržavie. Nievypadkova «Hazprom» nazyvajuć miescam, u jakim Uładzimier Pucin moža znajści sabie prystanišča ŭ vypadku, kali jon admovicca balatavacca ŭ prezydenty pa zakančeńni druhoha svajho terminu. Z «Hazpromam» źviazvajuć, darečy, i los eks-kanclera Niamieččyny Šrodera. Nazvać hety hazavy prajekt čysta ekanamičnym možna chiba tolki žartam. Prynamsi, padobnych žartaŭ nie razumiejuć u ciapierašniaj Polščy, jakaja aktyŭna dapamahała stanaŭleńniu demakratyi va Ŭkrainie.
Pad pres «rynkavych adnosinaŭ» u interpretacyi Rasiei patrapili taksama Hruzija z Małdovaj. Ciapier jasna, z dapamohaj jakoj zbroi imperyja maje namier baranić siabie ad ekspartu kalarovych revalucyjaŭ.
Hazavy šantaž, albo Sektar hazu
Ničoha novaha Rasieja nia vynajšła. Možna zhadać, jak na samym pačatku 1990-ch, adrazu paśla taho, jak Litva adnaviła niezaležnaść, Saviecki Sajuz uvioŭ ekanamičnyja sankcyi suprać byłoj respubliki. Sproba zadušyć litoŭcaŭ «paliŭnym hoładam» tolki zhurtavała litoŭski narod vakoł svajho kiraŭnictva j vyklikała jašče bolšyja antyrasiejskija nastroi ŭ krainach Bałtyi. Toje samaje, možna nie sumniavacca, adbudziecca i va Ŭkrainie. Składvajecca ŭražańnie, što Maskva dziejničaje nie pavodle niejkaha pradumanaha planu, a jak słon u parcalanavaj łaŭcy. Słon adčuvaje siabie hetkim hierojem dnia, i kožnaja novaja raźbitaja talerka vyklikaje ŭ jaho prystup eŭfaryi dy pieramožny trubny roŭ.
Takija pavodziny, naturalna, vyklikajuć u Eŭropie zusim apraŭdanyja pabojvańni j vymušajuć zadumacca pra alternatyŭnyja krynicy enerhii. Zrazumieła, pierabudavać transpartna-enerhietyčny kompleks nia tak lohka, i nichto nia budzie svarycca z Rasiejaj adkryta, pakul jana źjaŭlajecca krynicaj dosyć tannaha paliva. Ale varta pomnić słovy adnaho amerykanskaha palityka z nahody benzinavaha kryzisu 1970-ch hadoŭ: «Z naftaj možna šmat čaho zrabić, — kazaŭ palityk, — ale jaje nielha jeści». Z taho času niekatoryja arabskija krainy — naprykład, Katar albo Kuvejt, zrabili dla siabie nieabchodnyja vysnovy. Niekatoryja, jak Irak, trymalisia za naftu jak adzinuju krynicu dachodu da apošniaha. Ale jana akazałasia mała prydatnaj nia tolki dla charčavańnia, ale j dla ŭtrymańnia režymu.
Chto nastupny ŭ čarzie?
Dabrabyt Rasiei, zbudavany na vysokich suśvietnych cenach na enerhanośbity, šmat u čym papiarovy. Nasielnictva Rasiei, kali nie ličyć kupki pradprymalnikaŭ i vyšejšych čynoŭnikaŭ, pakul nie atrymała amal ničoha za košt rostu ekspartu. Ale tyja samyja čynoŭniki pavodziać siabie tak, byccam jany stali haspadarami śvietu.
U hetaj historyi z hazavym šantažom jość, adnak, i advarotny bok. Jana pakazvaje, što cenavaja palityka «Hazpromu», jak i ŭvohule ekanamičny cisk adnych dziaržavaŭ na inšyja, dajuć tolki abmiežavany vynik. A časam navat procilehły zadumanamu. Tak adbyłosia, u pryvatnaści, z Kubaj. Bolš za toje, navat zachopnickija vojny, jak pakazvaje historyja, mała što dajuć krainam-pieramožcam. Nasamreč, kalanijalnyja vojny padryvajuć moc imperyjaŭ znutry. Pačaŭšy vajavać z Aŭhanistanam, Maskva skončyła brudnaj, nieznakamitaj i biesperspektyŭnaj vajnoj u maleńkaj Čačni. Vajna z Ukrainaj (chaj sabie ekanamičnaja) skončycca takim samym pravałam i hańbaj, jak i ŭsie astatnija padobnyja vojny.
Tady, zhodna ź lohikaj, nadydzie čarha Biełarusi?
