U Biełarusi isnuje davoli raźvitaja infrastruktura dla dalejšaha raźvićcia «novych miedyjaŭ», ale ŭ bolšaści nasielnictva pakul nie chapaje viedaŭ i žadańnia karystacca ŭsimi dasiahnieńniami sučasnaha infarmacyjnaha hramadstva. Hutarka ź Irynaj Vidanavaj.
‑ Jak vy ličycie, jakija pierśpiektyvy «novych miedyjaŭ» u Biełarusi? I jakoje miesca jany zajmajuć u palityčnym i sacyjalnym žyćci?
«Novyja miedyi» u Biełarusi majuć vialiki patencyjał. Jak i paŭsiul u śviecie, usio bolšaja kolkaść ludziej atrymlivaje infarmacyju praź Interniet. Niahledziačy na darahaviznu internietu, u Biełarusi samy vysoki ŭ paraŭnańni z astatnimi postsavieckimi krainami pracent karystalnikaŭ Internietam. I kolkaść karystalnikaŭ, absalutnaja bolšaść ź jakich moładź va ŭzroście ad 18 da 35 hadoŭ, raście vielmi chutkimi tempami.
«Novyja miedyi» — heta adziny siektar na biełaruskim miedyjnym rynku, dzie apazicyjnyja i niezaležnyja infarmacyjnyja resursy źjaŭlajucca bolš papularnymi i ŭpłyvovymi za pradziaržaŭnyja ŚMI (pahladzieć, chacia b na top samych papularnych navinnych sajtaŭ na Akavicie).
Pierśpiektyvy «novych miedyŭ» u Biełarusi vialikija jašče i tamu, što jany ŭ mienšaj stupieni, čym tradycyjnyja ŚMI, kantralujucca ŭładami. Šmat jakija miedyjnyja prajekty i kreatyŭnyja ludzi, z‑za cisku na drukavanyja vydańni, byli vymušanyja syści ŭ «novyja miedyi». Ale vynikam takoj ličbavaj emihracyi staŭsia nie tolki bum niezaležnych onłajn‑vydańniaŭ, ale j źjaŭleńnie ŭnikalnych miedyjnych praduktaŭ novaha farmatu.
Bolšaść demakratyčnych aktyvistaŭ u Biełarusi atrymlivajuć naviny mienavita praź Interniet. U toj ža čas absalutnaja bolšaść šarahovych Interniet‑karystalnikaŭ prychodziać u onłajn u pošuku zabaŭlalnaj, niepalityčnaj infarmacyi. «Novyja miedyi» sami pa sabie nie źjaŭlajucca panacejaj ad hramadskaj pasiŭnaści. Dziela taho, kab danieści infarmacyju i mabilizavać šyrokija płasty hramadstva patrebnyja z adnaho boku miesedžy i kantent, jakija buduć mieć sens, a z druhoha boku multyfarmatnaść infarmacyjnaj pracy z roznymi katehoryjami hramadzianaŭ — ad supiersučasnych technałohijaŭ i onłajn płatform da haziet i samvydataŭskich biuleteniaŭ, a taksama kampanij «ad dźviarej da dźviarej».
— Što samaje cikavaje na vaš pohlad u «Novych miedyjaŭ»? Jakija navinki, dastupnyja biełarusam, samyja admietnyja zaraz?
Pieršapačatkova pad «novymi miedyjami» razumielisia veb‑sajty, ale zaraz heta paniaćcie značna pašyryłasia i ŭklučaje ŭsio, što maje elemient interaktyŭnaści: ad RSS‑stužki i tekstavych kamientaroŭ da videa‑błohaŭ, padkastaŭ i imhniennych rejtynhaŭ. Multymiedyjnaść — biezumoŭna, adzin z asnoŭnych trendaŭ u «novych miedyja» u śviecie i ŭ Biełarusi, dziakujučy bolš chutkamu i tannamu Internietu. Jašče paru hod nazad onłajn videa, naprykład, padavałasia biełaruskim miedyjamejkieram ekzotykaj, a siońnia amal kožny pavažajučy siabie sajt maje videa‑raździeł.
Sacyjalnyja sietki — heta toj siehmient «novych miedyjaŭ», jaki siońnia raźvivajecca najbolš chutkimi tempami. Facebook pa‑raniejšamu trymaje suśvietnaje liderstva, ale ŭ Biełarusi jon mienš papularny za łakalizavanyja viersii, kštałtu Adnakłaśnikaŭ. Samaj haračaj navinkaj u śviecie siońnia źjaŭlajecca Twitter, jaki dazvalaje absalutnuju mabilnaść i chutkaść reahavańnia. U nas hety instrumient užo viadomy, ale jašče nia vielmi papularny, chacia jahony patencyjał, u tym liku dla arhanizacyi i aśviatleńnia važnych hramadska‑palityčnych padziejaŭ, vielmi vialiki.
Pry sučasnym nadzvyčaj chutkim tempie žyćcia i žadańni maksimalna efiektyŭna vykarystać kožnuju chvilinu, usio bolš ludziej čytaje naviny i prahladaje lubimyja sajty sa svaich mabilnych telefonaŭ. Tamu vielmi šmat zachodnich onłajn resursaŭ užo majuć admysłovuju «mabilnuju» (ablehčanuju) viersiju. U Biełarusi, dzie bolš za 7 miljonaŭ uładalnikaŭ mabilnych telefonaŭ, heta vializnaja, jašče małaapracavanaja dzialanka dla niezaležnych infarmacyjnych resursaŭ.
‑ U Iranie Interniet staŭ mocnaj infarmacyjnaj placoŭkaj apazicyi. A čamu ŭ Biełarusi nie tak?
Dziela taho, kab interniet staŭ takoj mocnaj infarmacyjnaj placoŭkaj, z adnaho boku patrebny katalizatar, taki jak «skradzienyja» vybary, a z druhoha — aŭdytoryja, hatovaja pačuć pratestnyja hałasy i zakliki da supracivu. Takaja aŭdytoryja źjaŭlajecca tady, kali jość raźvitaja i aktyŭnaja hramadzianskaj supolnaść. U Biełarusi padobny momant skłaŭsia ŭ sakaviku 2006 hoda, ale ŭ siłu roznych pryčynaŭ nie raźviŭsia da jehipieckaha, małdaŭskaha ci iranskaha maštabu.
Chacia Iran siońnia biezumoŭna znachodzicca ŭ centry ŭvahi ŭsioj mižnarodnaj supolnaści, u tym liku z‑za roli, jakuju adyhryvaje Interniet, Małdova, na moj pohlad, źjaŭlajecca navat bolš cikavym prykładam dla nas. U krasaviku 2009 h., u hetaj postsavieckaj krainie z da bolu blizkimi dla nas historyka‑palityčnymi paralelami, pieršy fłeš‑mob, jaki pryvioŭ da masavych demanstracyjaŭ, byŭ arhanizavany mienavita praz Facebook. I chacia padziei ŭ Małdovie nazyvajuć twitter‑revalucyjaj, Twitter staŭ vykarystoŭvacca ludźmi ŭžo padčas demanstracyjaŭ jak srodak kamunikacyi.
U Biełarusi, Małdovie i Iranie interniet biezumoŭna staŭ mocnaj infarmacyjnaj placoŭkaj, asabliva siarod moładzi. Ale ni ŭ vodnym z hetych miescaŭ Interniet nie źjaŭlajecca samadastatkovym. Heta tolki instrumient, jaki dapamahaje prainfarmavać i mabilizavać ludziej vakoł niejkaj važnaj padziei ci temy.
***
Iryna Vidanava vykładała historyju ŭ Biełaruskim dziaržaŭnym univiersitecie i Licei pry BDU. U 1998 h. stała hałoŭnym redaktaram adzinaha ŭ Biełarusi niezaležnaha moładzievaha časopisu «Studenckaja dumka». Historyk pa adukacyi, u 2006 h. jana atrymała stupień mahistra hramadskaj palityki sa śpiecyjalizacyjaj u menedžmencie niekamercyjnych arhanizacyjaŭ i mižnarodnaj palitycy va ŭniviersitecie Džonsa Chopkinsa. Padčas navučańnia ŭ ZŠA pracavała ŭ dvuch viadučych daśledčyckich instytutach.
