Nakolki nieparazumieńni pravakujucca śpiecsłužbami, a nakolki vynikajuć sa śpiecyfičnych biełaruskich hłybiń? Piša historyk Aleh Dziarnovič.
Nakolki nieparazumieńni pravakujucca śpiecsłužbami, a nakolki vynikajuć sa śpiecyfičnych biełaruskich hłybiń? Cikava prasačyć hetuju temu na prykładzie kanfliktaŭ u asiarodkach pavajennaj biełaruskaj emihracyi. Vidavočna, što savieckaja ahientura nie była zacikaŭlenaja ŭ kansalidacyi biełaruskaj emihracyi. Byccam by niejkija paćviardžeńni tamu majem.
Paśla pieryjadu taktyčnaj paŭzy (aficyjna ŭ łahierach pieramieščanych asobaŭ palityčnaja dziejnaść była zabaronienaja) roznyja hrupoŭki biełaruskich dziejačaŭ reanimavali dźvie kiroŭnyja struktury.
Radasłaŭ Astroŭski znoŭ publična staŭ na čale Biełaruskaj Centralnaj Rady, utvoranaj u śniežni 1943 h. u Minsku jak daradčy orhan pry niamieckaj administracyi.
Mikoła Abramčyk reanimavaŭ prajekt Rady Biełaruskaj Narodnaj Respubliki.
Tak na arenu vyjšli dva centry palityčnaj reprezientacyi biełarusaŭ.
Jak piša historyk Aleh Hardzijenka, pačałasia baraćba za ŭpłyŭ na dziasiatki tysiač uciekačoŭ pamiž «starym» lideram Astroŭskim i «novym» — Abramčykam. Hetaja baraćba na dziesiacihodździ pieradvyznačyła budučyniu biełaruskaj emihracyi pa ŭsim śviecie. Abodva baki abrynulisia sa źniščalnaj krytykaj na apanientaŭ.
Tyja, chto padtrymlivaŭ Astroŭskaha, zakidali Abramčyku supracoŭnictva z Vatykanam. «Beceeraŭcy» navat padazravali, što Apostalski pasad daje hrošy na Radu BNR. Taksama jany padkreślivali, što Zacharka byŭ pa sutnaści pryvatnaj asobaju, a Urad BNR pieradaŭ svaje paŭnamoctvy balšavikam z BSSR u 1925 h. i samalikvidavaŭsia.
U adkaz u 1947—1948 hh. pačałasia kampanija dyskredytacyi «astroŭščykaŭ». BCR i asabista Astroŭskaha vinavacili ŭ supracoŭnictvie z nacystami.
A.Hardzijenka zaŭvažaje, što padobnyja zakidy rabili, u tym liku, aktyvisty BCR, jakija sami brali aktyŭny ŭdzieł u hramadskim i vajskovym žyćci akupavanaj Biełarusi: Barys Rahula, Aŭhien Kałubovič, Stanisłaŭ Stankievič, Franc Kušal.
Ale i paplečnikam Astroŭskaha było što skazać — jany vinavacili Abramčyka, a taksama Kałuboviča, Kušala dy inšych u supracoŭnictvie z polskimi i savieckimi śpiecsłužbami ŭ 1920—1930-ja. Fantasmahoryja situacyi ŭzmacniałasia tym, što Astroŭski ŭ mižvajenny čas sam byŭ savieckim ahientam dy zajmaŭsia admyvańniem hrošaj OHPU (tady tak nazyvałasia KDB) dla biełaruskich arhanizacyj u Zachodniaj Biełarusi.
Novaadkrytyja dakumienty śviedčać, što da aktyvizacyi dziejnaści Radsałava Astroŭskaha spryčyniŭsia šef 9-ha adździełu Brytanskaj sakretnaj słužby (Secret Intelligence Service) Kim Fiłbi. Užo potym na Zachadzie stanie viadoma, što Fiłbi ad 1933 h. byŭ savieckim ahientam.
U druhoj pałovie 1940-ch usurjoz razhladalisia varyjanty pierarastańnia «chałodnaj vajny» ŭ haračuju. U takim razie Zachadu była b patrebnaja pradstaŭničaja fihura dla Biełarusi. A Radasłaŭ Astroŭski byŭ bolš viadomy tut, čym Mikoła Abramčyk. U Fiłbi, takim čynam, źjavilisia arhumienty na karyść Astroŭskaha. Mienavita kali Fiłbi pačaŭ supracoŭničać z Astroŭskim, toj staŭ pravodzić svaje palityčnyja akcyi adkryta.
Emihrant Kastuś Miarlak adznačaŭ z hetaj nahody: «…kali złačynnaja dziejnaść šefa anhlijskaj sakretnaj słužby Kima Fiłbi była raskrytaja ŭ 1955 hodzie, abodva prezidenty — Astroŭski i Abramčyk, — nie staralisia dla dabra biełaruskaha narodu likvidavać padzieł biełarusaŭ, a naadvarot padzieł pašyrali i raspalvali varožaść miž ludźmi, abvinavačvajučy adzin adnaho ŭ niedarečnych spravach. Varožaść, vyklikanaja padziełam, praciahvałasia ŭ dziejańni i kontrdziejańni va ŭsich halinach hramadskaha žyćcia na praciahu troch dziesiatkaŭ hadoŭ i naniesła ahramadnuju škodu biełaruskaj nacyjanalnaj spravie»...
Całkam čytajcie artykuł u śviežym numary «Našaj Nivy». «NN» źjaŭlajecca ŭ kijoskach «Biełsajuzdruku» ŭ Minsku ŭ sieradu ad abiedu, u rehijonach — ad čaćviarha ranku.
A najlepš — padpisvajciesia!
