Jak možna atajasamlivać rodnuju movu i movu, pieršaj zasvojenuju ŭ dziacinstvie?U Biełarusi, jakaja najbolš za inšyja respubliki była zrusifikavanaja za savieckim časam, takaja farmuloŭka ŭviadzie ŭ zman. Bo mnohija ludzi, jakija naradzilisia ŭ časy kamunistaŭ, zasvoili najpierš ruskuju movu. I tolki kali Biełaruś stała niezaležnaj na pačatku 90‑ch, uśviadomili, što biez svajoj movy nie moža być svajoj krainy. Pryjšli da biełaruščyny ŭ stałym uzroście. Heta pieršaje.
Madelujem inšuju situacyju. U rannim dziacinstvie baćki, jak sapraŭdnyja savieckija ludzi, razmaŭlali z vami pa‑rusku. Ale vy vyrasli dobrym biełarusam — vyvučyli i asensavali historyju, kulturu, movu našaj ziamli. Ličycie jaje rodnaj. Dyk što — chłusić pierakładčykam i zhadvać «movu, zasvojenuju ŭ rannim dziacinstvie»? Viadoma, nie! Najlepš — nie zvažać na niedarečnuju farmuloŭku. Padumajcie chvilinku, što asabista vy razumiejecie pad paniaćciem «rodnaja mova» — i adkazvajcie mienavita tak.
Rodnaja mova — u maim razumienni — heta, najpierš, mova, jakuju ja sam, biez padkazak i farmulovak, liču rodnaj.Mova, na jakoj razmaŭlali moj pradzied i maja prababula. Heta mova, na jakoj ja pišu vieršy. Mova, na jakoj ja najlepš razumieju piesni. Mova, na jakoj pryznajusia ŭ kachanni. Mova, jakuju liču samaj pryhožaj na ziamli.
U roznyja časy na našaj ziamli hučali ruskaja, polskaja, francuzskaja, šviedskaja, niamieckaja movy... Tak stałasia histaryčna, što biełarusy ŭmieła prystasoŭvajucca da časovych umoŭ, kab vyžyvać i zastavacca. I kali ciapier naŭkoł vy čujecie niejkuju inšuju movu, aproč biełaruskaj, nie zasmučajciesia — heta časova. Nie vierycie? Usie taksama nie vieryli, što Sajuz razvalicca.
Kali smažany pievień dzieŭbanie, kali my zrazumiejem, što biez nacyjanalnych admietnaściaŭ Biełaruś prosta zniknie z palityčnaj karty śvietu — tady budzie treba i mova, i ŭsio astatniaje.
Treci momant. Vy havorycie i dumajecie pa‑rusku. Što paznačać u hetym vypadku? Spačatku davajcie pastavim usio na svaje miescy. Vy ćviorda pierakananyja, što havorycie tak, bo ruskaja mova vam rodnaja, bo vy «iscinna ruski čałaviek», bo ad biełaruskaj movy vy adrakajeciesia śviadoma? Tady, biezumoŭna, pišycie ruskuju. Adnak zatrymajciesia na chvilinačku. Kali vy ščyra pierakananyja, što havorycie čysta pa‑rusku, utvarycie rodny skłon ad słova «kočierha» albo množny lik ad słova «dno».
Darečy, padčas minułaha pierapisu 85,6 % biełarusaŭ nazvali biełaruskuju movu rodnaj, z ich 41,3 % paznačyli, što razmaŭlajuć na joj u chacie.
Voś tut i robicca zrazumiełym, čamu farmuloŭka «mova, zasvojenaja pieršaj u rannim dziacinstvie» — pamyłkovaja, padmanlivaja. Chacia b tamu, što kolkaść ludziej, jakija ličać biełaruskuju movu rodnaj, vidavočna budzie bolšaja, čym tych, chto zasvoiŭ jaje pieršaj u rannim dziacinstvie. Ja asabista viedaju šmat ludziej, jakija pačali razmaŭlać pa‑biełarusku, ličyć movu rodnaj užo ŭ stałym vieku. I z ličbaŭ minułaha pierapisu vynikaje: nie zasvoili, ale rodnaj ličym.
Tamu — nie zabivajcie hałavu farmuloŭkami i ŭdakładnieńniami. Słuchajcie svajo serca i hołas svaich prodkaŭ.
