Kalektyŭ heta ŭspryniaŭ jak «pieradprodažnuju padrychtoŭku». Tym bolš što toj adrazu adkryŭ «finansavuju jamu», u jakoj nibyta znachodzicca pradpryjemstva. Novy dyrektar adkazaŭ na pytańni «Źviazdy».
Ihar Žylin naradziŭsia ŭ 1941 hodzie, zakončyŭ Tomski politechničny instytut pa śpiecyjalnasci «chimičnaje mašynabudavańnie». Pracavaŭ na azotna‑tukavym zavodzie ŭ Vachšy (Tadžykistan). Zatym — Navai (Uźbiekistan) , Roŭna (Ukraina), Čarapaviec i Varoniežskaja vobłaść (Rasija), šerah kampanij ad «Hazproma», Rustavi (Hruzija).
Nietypova dla našych realij, kab dziaržaŭnym pradpryjemstvam kiravaŭ menedžer z susiedniaj dziaržavy.
Roznyja varyjanty ŭdziełu rasijskich struktur u kiravanni hrodzienskim «Azotam», i pierš za ŭsio «Hazproma» jak hałoŭnaha pastaŭščyka syraviny, na słychu ŭžo daŭno. Tamu, kali ŭ žniŭni pradpryjemstva ŭznačaliŭ rasijanin Ihar Žylin, zahavaryli, što zrobleny pieršy krok u hetym kirunku.
Što ž staić za prychodam rasijskaha śpiecyjalista da «rula» AAT «Hrodna Azot»?
— Ja nikoli nie ličyŭ Biełaruś zamiežnaj dziaržavaj i tolki tut pačuŭ takija da mianie zvaroty, što z Rasii niejki zamiežnik pryjechaŭ. Heta mianie navat niekalki šakiruje, bo, paŭtarusia, ja ŭ pryncypie nikoli nie zadumvaŭsia, što Biełaruś i Rasija — heta dźvie roznyja dziaržavy.
Što ž datyčycca vašaha pytańnia... Viadoma ž, heta nie aznačaje prychod niejkaha kapitału, pakul ni ŭ jakaj stupieni. Pa inicyjatyvie kiraŭnictva respubliki hod tamu ja byŭ zaprošany dać acenku raboty pradpryjemstva «Hrodna Azot» i tady ŭbačyŭ niekalki paramietraŭ, jakija naściarožyli. Heta, pa‑pieršaje, bujnyja inviestycyjnyja ŭkładanni biez paćviardžeńnia resursami. I druhoje — biez paćviardžeńnia dakładnaj addačy ad ich. Ci budzie efiekt? Takoj realnaj analityki nie było.
U nas była davoli surjoznaja sprečka. Kali kiraŭniki pradpryjemstva śćviardžali, što jany całkam vykonvajuć usie pakazčyki inviestycyjnaj prahramy, to majo śćviardžeńnie było ŭrazrez hetamu. Ja kazaŭ, što hetu prahramu i vykonvać nie treba, bo jana jašče surjozna nie asensavanaja. Tak, možna ŭkłasci hrošy, vykanać pakazčyk, ale ci daść jon addaču? A kali nie daść, to skažycie, navošta hety pakazčyk?
Zrešty, mała praanalizavać situacyju, hałoŭnaje — jaje vypravić. Kali mnie prapanavali za heta ŭziacca, to ja nie paddaŭsia na niejkija imhniennyja padpisanni. Uziaŭ miesiac na toje, kab pryniać zavod. I pryniaŭ pa akcie z dadatkam, u jakim pakazaŭ usiu hłybiniu situacyi, paśla čaho paprasiŭsia na pryjom va ŭrad. I kali situacyja była zrazumieta va ŭradzie tak, jak jana jość, usie ŭklučylisia ŭ rabotu.
Ja dobra razumieŭ, što kali zapuščana prahrama, jakuju treba spynić, to jana ŭžo nanosić peŭny ŭron. Ale ja słaba sabie ŭjaŭlaŭ hłybiniu finansavaj «jamy», u jakoj apynułasia pradpryjemstva. Mierkavaŭ, što zalezli ŭ kredyty tolki pad majomaść novabudoŭlaŭ. U sapraŭdnasci ž, jak kaža adzin moj siabar, usio nie tak drenna, usio značna horš. Akramia prykładna 250 miljardaŭ biełaruskich rubloŭ pa novabudoŭlach (niezavieršanaha budaŭnictva nazapasiłasia amal na 300 miljardaŭ rubloŭ), u nas byli jašče i daŭhi pa biahučych płaciažach. Heta značyć, što ŭłasnych hrošaj, atrymanych ad prodažu našaha tavaru, nie chapaje, kab različycca za syravinu, elektraenierhiju, pa zarpłacie. Pieršy miesiac, kali ja pačaŭ pracavać, žnivień, składvaŭsia tak. 170 miljardaŭ rubloŭ — naš prychod hrošaj i i 270 miljardaŭ — raschod. Značyć, treba isci ŭ bank, brać kredyty i apłačvać našy raschody. Za studzień — žnivień hetaha hoda tolki na absłuhoŭvańnie kredytaŭ i ich častkovaje viartańnie my patracili kala 315 miljardaŭ rubloŭ, tady jak na syravinu dla vytvorčasci — 288 miljardaŭ rubloŭ. Pradpryjemstva nastolki zakredytavana, što na adzin rubiel pradadzienaj pradukcyi siońnia tracicca rubiel i tryccać kapiejek, ź jakich sorak kapiejek — na absłuhoŭvańnie bankaŭskich kredytaŭ.
Pry hetym siaredniaja staŭka, jakaja ciapier vypłačvajecca pa kredytach, 14,9 pracenta, a rentabielnaść raboty pradpryjemstva ŭ cełym — 3,9 pracenta. My doŭha pražyviom u takoj situacyi?
— Dzie ž vyjście z hetaj daŭhavoj «jamy» i što kankretna robicca?
— Jość niekalki šlachoŭ. Pieršy datyčycca ŭžo raspačatych prajektaŭ. Pakolki niezavieršanaje budaŭnictva jašče bolš abciažarvaje naša finansavaje stanovišča, to my, zrazumieła, budziem zaviaršać prajekty, jakija vyjšli na zaklučnuju fazu. Adnak my nie budziem vykonvać dalej inviestycyjnuju prahramu, jakaja nie vyrašaje zadačy kardynalnaha pavyšeńnia efiektyŭnasci vytvorčasci i pa bolšasci prajektaŭ maje praciahły termin akuplalnasci, u tych abjomach, što byli namiečany.
Heta pieršy šlach pa skaračenni tak zvanych vialikich kredytaŭ. Druhi — adnaŭleńnie ŭłasnych abarotnych srodkaŭ. Jon zaklučajecca ŭ nastupnym. Pakolki ŭsie pryzvyčailisia vielmi, skažam tak, šyroka kročyć, to na składach pradpryjemstva, jak pakazaŭ analiz, skapiłasia na 48 miljardaŭ rubloŭ pradukcyi, zapasnych častak i inšaha tavaru, jaki šmat hadoŭ prosta lažyć biez ruchu i nie ŭdzielničaje ŭ vytvorčym pracesie. Pryčym našy sproby jaho realizavać natyknulisia na normy biełaruskaha zakanadaŭstva, jakija heta zabaraniajuć. Akazvajecca, kali vy nabyli majomaść i nie možacie joj skarystacca, to i pradać jaje nie možacie pa siońniašniaj canie na rynku. A tolki nie nižej za canu nabyćcia. Heta, sama mieniej, zdziŭlaje. Niachaj nielikvidy i dalej lažać miortvym hruzam u našych kładoŭkach zamiest taho, kab choć niejki ich košt viarnuć u abarotnyja srodki pradpryjemstva?!
Miarkuju, ja nie pieršy, chto zadajecca takim pytańniem. Dyk davajcie ž vyrašym hetu zadaču, jakaja, nie sumniavajusia, chvaluje nie tolki nas, ale i inšyja pradpryjemstvy. I kali jość zaniepakojenaść, što na realizacyi nielikvidaŭ zachoča zarabić niechta niačysty na ruku, to davajcie arhanizujem hetu spravu na dziaržaŭnaj asnovie, zabiaśpiečym adpaviedny dziaržaŭny kantrol.
Jašče adzin šlach u kirunku narmalizacyi finansavaha stanovišča — našy raschodnyja normy, syravinnyja patoki: jak my na ich upłyvajem? I tut akazałasia šmat reziervaŭ, jakija možna acanić prykładna ŭ 40 miljardaŭ rubloŭ. U hetym pytanni miač, jak kažuć, na našym baku i my ŭvodzim žorstkija normy, patrabavanni. Z metaj skaračeńnia raschodaŭ budzie pracavać bałansavaja kamisija. U tym liku i što datyčycca raschodnych normaŭ, źviazanych z pracaj padradnych arhanizacyj. Sioleta da majho prychodu my vypłacili padradčykam stolki hrošaj, kolki zarpłaty svajmu 7,5‑tysiačnamu kalektyvu. Pry hetym asabliva nie dumajučy, a ci patrebna nam heta. Navošta nam z nakładnymi raschodami ŭtrymlivać niejkuju padradnuju arhanizacyju, kali heta rabota nie źjaŭlajecca śpiecyfičnaj i my jaje sami možam vykanać?
Albo takaja prablema, taksama źviazanaja z našymi ŭnutranymi reziervami. U nas jość šerah strukturnych padraździaleńniaŭ, jakija prynosiać straty. U pryvatnaści, ahulny abjom zatrat pa aŭtatranspartnym cechu za vierasień skłaŭ prykładna adzin miljard rubloŭ, u tym liku bolš za 300 miljonaŭ — na zarpłatu jaho rabotnikam. A dachodu hety cech prynios kala 500 miljonaŭ rubloŭ. My prapanavali hetamu i inšym nierentabielnym padraździaleńniam pašukać svaje ŭnutranyja reziervy, a kali heta nie atrymajecca, to najbolš realnym varyjantam bačycca ich pieravod u arendnyja kalektyvy. Biary, dapuscim, u arendu aŭtobus i pracuj, zarablaj, kab i tabie było vyhadna, i pradpryjemstvu.
Ja baču adnoj sa svaich zadač pryvić ludziam razumieńnie: za ich nichto niepakoicca nie budzie, što sacyjalna aryjentavanaja dziaržava — heta nie značyć dojnaja karova.
— Jak ža ŭsprymajecca taki padychod?
— Razumieju, što heta nie adrazu dachodzić. Čałaviek prychodziŭ na pracu, była harantavanaja zarpłata, a tut — aŭtobus vaźmi ŭ arendu... Ale ja nie saromiejusia vychodzić u kalektyŭ, sustrakacca z prafsajuznym aktyvam. Raz, dva, try patłumačyŭ — na čaćviorty ludzi ŭžo prychodziać z prapanovami.
— Jak viadoma, daŭniaja prablema «Azota» — heta zapazyčanaść za pastaŭlenyja na ajčynny rynak azotnyja ŭhnajenni. Ci niama apasieńnia, što vaša pazicyja pa vyvadzie pradpryjemstva z daŭhavoj «jamy» moža paŭstać u supiarečnaść z isnymi realijami pa zabieśpiačenni hetaj pradukcyjaj biełaruskich sielhasvytvorcaŭ?
— Kali jość dziaržaŭnaja prahrama, to hetu rabotu, biezumoŭna, treba vykonvać. Adnak kali dziaržava, urad zaniepakojenyja charčovaj biaśpiekaj i pad hetu prahramu patrebna, skažam, 500 tysiač ton minieralnych uhnajeńniaŭ, to takuju zadaču nielha vykanać dyrektyvaj. Nu, addaŭ zavod pradukcyju. A za haz, elektraenierhiju chto zapłacić? Znoŭ isci ŭ bank i brać kredyt? Ale ž situacyja takaja, što pad jaho ŭžo i zakładvać niama čaho.
Najbolš aptymalnym mnie bačycca nastupny varyjant. Dziaržava pad tyja ŭhnajenni, jakija pradpryjemstva pavinna pastavić ajčynnym ahrarnikam, vypuskaje kaštoŭnuju papieru (mnie ŭsio roŭna, veksalem jana budzie nazyvacca ci inakš), my hety płaciežny srodak prymajem u jakasci apłaty za pradukcyju i pieradajom u bank. U nas buduć hrošy, a ŭ haspadarak — uhnajenni. A pa zakančenni siezonnych sielhasrabot, kali ahrarniki realizujuć svaju pradukcyju i različacca za ŭhnajenni, heta papiera ŭ banka vykuplajecca.
— Ci čakajecca na pradpryjemstvie skaračeńnie kadravaha składu?
— Čaho ja nie maju na ŭvazie, dyk heta pramoha skaračeńnia kadraŭ. I voś čamu. Heta nierentabielna. Čaho dabjomsia? Voźmiem cech amijaku. U sabiekošcie jaho tavaru zarpłata składaje adzin pracent. Zvolnim piać‑šeść čałaviek i što atrymajem, akramia sacyjalnaha niezadavalnieńnia? Da taho ž, kolkaść rabotnikaŭ na chimičnych pradpryjemstvach i tak aptymizavanaja, dyj rezierv pavinien być, pakolki dla padrychtoŭki tałkovaha chimika nieabchodna niekalki hadoŭ. Tamu isci na sacyjalnyja kanflikty dziela niejkaj niezrazumiełaj vyhady niama nijakaha sensu — i z čysta čałaviečych, i z kamiercyjnych mierkavańniaŭ.
Jość, paŭtarusia, inšy šlach — atrymać bolš efiektyŭnuju pracu i addaču ad usich strukturnych padraździaleńniaŭ.
— U ciapierašnim ekanamičnym stanoviščy ci zachavajucca sacyjalnyja harantyi dla rabotnikaŭ pradpryjemstva? Jakim budzie dalejšy los dziciačych sadkoŭ, lačebna‑azdaraŭlenčych i inšych abjektaŭ, što znachodziacca na bałansie AAT «Hrodna Azot»?
— Sacyjalnaja prahrama nie pavinna razhladacca jak niešta adarvanaje ad pradpryjemstva. U pryvatnasci, niahledziačy na ŭsie daŭhi, my ciapier uzialisia za ramont našaha prafiłaktoryja «Žamčužyna», skłali hrafik rabot, i nieŭzabavie jon, jak i naležyć, budzie vykonvać svaje azdaraŭlenčyja funkcyi.
Ale jość i inšaje pytańnie. Siońnia na bałansie pradpryjemstva 8 dziciačych sadkoŭ, dzie tolki 30 pracentaŭ dziaciej, čyje baćki ŭ nas pracujuć. Pry hetym pradpryjemstva płacić usie praduhledžanyja zakanadaŭstvam padatki, udzielničaje ŭ farmiravanni haradskoha biudžetu, ź jakoha pavinny finansavacca dziciačyja ŭstanovy. Tamu nieabchodna vyrašać pytańnie ab ich pieradačy horadu albo sumiesnym finansavanni.
— Ihar Fiodaravič, ci adčuvajecie padtrymku na vyšejšych uzroŭniach dziaržaŭnaj ułady? I jak staviacca da novych padychodaŭ u kalektyvie pradpryjemstva?
— Ciapier my ŭžo majem pratakoł narady, jakaja adbyłasia na pradpryjemstvie z udziełam pieršaha namiesnika premjer‑ministra Uładzimira Siamaški. Pryniaty vielmi važnyja rašenni pa klučavych pytańniach i pa šmat z ich užo pravodzicca kankretnaja praca.
Što ž datyčycca kalektyvu, to spačatku bieź nieparazumieńniaŭ nie abychodziłasia. Niekatoryja ludzi, peŭna, dumali, što novy kiraŭnik pačnie šukać, chto vinavaty, i sprabavali schavać svaje «hrachi». Adnak kali stała zrazumieła, što vinavatych nie šukajuć, a dumajuć, što zrabić, to na hetym našy nieparazumienni skončylisia. Miarkuju, što na siońnia kalektyŭ, skažam tak, vystraiŭsia pad ahulnuju zadaču.
