Kamisija pa najmienavanni i pierajmienavanni pry Minharvykankamie davoli plonna pracuje apošnija hady. Jašče raniej minčanie zajmieli vulicy Napaleona Ordy, Jana Čačota, Ježy Hiedrojca, Uładzisłava Hałubka, Usievałada Ihnatoŭskaha, Alesia Haruna.
Na apošnim pasiadženni kamisii zaćvierdžanyja niekatoryja pierajmienavanni. Tak, vulicy Revalucyjnaj viartajecca histaryčnaja nazva Kojdanaŭskaja, vulicy Vyzvaleńnia — Uvaskrasienskaja, Handlovaja znoŭku budzie Zybickaj.
Kamunalnaja ŭźbiarežnaja stanie Trajeckaj uźbiarežnaj, vulica Hiercena — Biernardynskaj, Dzimitrava — Piatnickaj, Viciebskaja — Niamiha‑Rakaŭskaj.
Pa kamientar my źviarnulisia da siabra Kamisii, vykładčyka historyi BDEU Ivana Sacukieviča.
— Chaču źviarnuć uvahu, što vulicy jašče nie pierajmienavanyja, — adznačyŭ spadar Ivan. — Heta pakul što rašeńnie Kamisii. Zaraz my heta ŭsio publikujem u srodkach masavaj infarmacyi, a hramadzianie vykazvajuć svaje dumki na hety kont. Potym usie mierkavanni zbirajucca i, kali rezka admoŭnych mierkavańniaŭ niašmat, rašeńnie Kamisii vynosicca na siesiju Minharsavieta.
Jak pakazvaje praktyka, usie rašenni Kamisii harsaviet zvyčajna zaćviardžaje, bo jany, što nazyvajecca, vymieranyja ŭsimi mahčymymi liniejkami, prahledžanyja, pradumanyja z usich bakoŭ.
Kamisija składajecca z čynoŭnikaŭ Minharvykankama: namiesnika mera horada pa kultury i adukacyi, načalnika ŭpraŭleńnia kultury Minharvykankama, hałoŭnaha mastaka horada; z deputataŭ, a taksama pradstaŭnikoŭ hramadskasci — dyrektara Nacyjanalnaha histaryčnaha archiva Ały Hałubovič, viadomaha historyka Uładzimira Dzianisava, prafiesara Adama Maldzisa, niekatorych inšych ludziej.
Pavodle słoŭ Ivana Sacukieviča, peŭnyja prablemy ŭznikajuć, kali vulica ŭ roznyja časy mieła roznyja nazvy.
Kamisija vybiraje samuju pieršuju viadomuju histaryčnuju nazvu,
— kaža spadar Sacukievič. — Kali ž niama mahčymasci jaje padabrać, starajemsia vybirać z punktu hledžańnia estetyki i historyi.
Kankretnyja prykłady z apošnich pierajmienavańniaŭ spadar Sacukievič prakamientavaŭ asobna.
— Vulica Hiercena mieła nazvu i Biernardynskaja, i Małaja Biernardynskaja, i Zazybickaja — u jaje try nazvy. Ale najbolš časta sustrakałasia mienavita Biernardynskaja…. Vulica Dzimitrava ad XVI stahodździa sapraŭdy nazyvałasia Vialikaja Tatarskaja. Ale ž u nas užo jość Tatarskaja vulica ŭ Minsku — na tatarskich mohiłkach. Ja dumaju, niama nijakaha sensu nazyvać jaje Vialikaj Tatarskaj.
Lepiej užo potym łabiravać stancyju mietro «Tatarskaja słabada» — kali ŭ hetym rajonie budzie prachodzić treciaja linija mietro….
Nazva Niamiha‑Rakaŭskaja sustrakajecca ad kanca XVIII stahodździa, taksama jana nazyvałasia Niamihski zavułak. Ale nazva Niamiha‑Rakaŭskaja dobraja tym, što jana pakazvaje hieahrafičnuju łakalizacyju — pamiž vulicaj Rakaŭskaj i vulicaj Niamihaj.
Ivan Sacukievič kaža, što vialikaja prablema — vulicy, nazvanyja imionami savieckich dziejačaŭ,
mnohija ź jakich uvohule nie majuć dačynieńnia da Biełarusi.
— Heta surjoznaja prablema, — adznačaje spadar Ivan, — pra jaje pastajanna havorać i ekskursavody, i žurnalisty, i historyki. Sapraŭdy jość vulicy, nazvanyja ŭ honar ludziej, jakija nie majuć absalutna nijakich adnosinaŭ ni da Minska, ni da Biełarusi. Kali toj ža samy Lenin, Kiraŭ, Kalinin choć by byvali ŭ Biełarusi, to, naprykład, Vaładarski, Śviardłoŭ majuć da nas uskosnaje, kali nie admoŭnaje, dačynieńnie.
Heta prablema, i my budziem jaje pastupova vyrašać.
Razam z vulicami atrymali nazvy i niekalki skvieraŭ. Samaja ekzatyčnaja nazva — skvier imia Amara Chajama kala aŭtavakzała «Uschodni».
— Za apošnija 70 hod byŭ vielmi mocny pierakos u ruska‑saviecki bok, — kaža spadar Sacukievič. — Ja liču, što absalutna nieabhruntavana byŭ zabyty toj ža Amar Chajam — adzin z samych viadomych u śviecie paetaŭ!
Niachaj buduć i Chajam, i Šapen, i Bietchovien!..
Treba adznačyć, što, niahledziačy na vysiłki kamisii, mnohija minskija vulicy praciahvajuć nasić nieadnaznačnyja nazvy. Naprykład, Vilhielm Knoryn (vulica jaho imia znachodzicca niepadalok ad hadzinnikavaha zavodu) u 1918 hodzie pisaŭ: «My ličym, što biełarusy nie źjaŭlajucca nacyjaj i što tyja etnahrafičnyja asablivasci, jakija vyłučajuć ich… musiać być vyniščanyja. Našaj zadačaj źjaŭlajecca nie stvareńnie novych nacyj, a zniščeńnie starych nacyjanalistyčnych rahatak».
Šmat, šmat jašče pracy ŭ Kamisii pa najmienavanni i pierajmienavanni pry Minharvykankamie!..
Mierkavańnie skieptyka: «Pierajmienavańnie idzie chaatyčna i biessistemna»
Mahistr mastactvaznaŭstva, vialiki znaŭca minskaj historyi Siarhiej Chareŭski maje svajo bačańnie spravy:
— Biezumoŭna, ja vitaju pamknieńnie čynoŭnikaŭ viarnuć minskim vulicam histaryčnyja nazvy. Viadoma, kali ja čuju nazvy «Kojdanaŭskaja» ci «Zybickaja» — ciešusia!.. Adnak niekatoryja pierajmienavanni časam vyklikajuć u mianie pytanni. Skažam, ciapierašniaje pierajmienavańnie vulicy Dzimitrava ŭ Piatnickuju. Tak, da XVI stahodździa jana sapraŭdy była Piatnickaj. Ale ad taho času — i ažno da 1934 hoda! — jana nasiła nazoŭ Vialikaja Tatarskaja. Jak i Piatnicki kaniec nazyvaŭsia Tatarskimi Aharodami. Bo tam, atrymaŭšy ŭ svoj čas dazvoł ad kniazia, zaŭždy žyli tatary. Zachavaŭsia dakumient, dzie muła Salejman prosić u kniazia dazvoł pierabudavać sparachniełuju Piatnickuju carkvu pad miačeć — i taki dazvoł atrymlivaje!..
Z vulicaj Hiercena, jakuju pierajmienavali ŭ Biernardynskuju, taksama, liču, jość niedakładnaść. Jana raniej nazyvałasia Małabiernardynskaja, zatym — paśla paŭstańnia 1863 hoda — Małamanastyrskaja. A Starabiernardynskaja ci prosta Biernardynskaja nazyvałasia susiedniaja vulica, ciapierašniaja Kiryły i Miafodzija. Z vulicaj Viciebskaj uvohule niezrazumieła — kamu jana zaminaje? Hetaj naźvie bolš za 100 hadoŭ!.. A nazva Niamiha‑Rakaŭskaja zabłytaje narod: jość Niamiha, jość Rakaŭskaja — dyk voś vam jašče i Niamiha‑Rakaŭskaja!.. Uvohule, chaču adznačyć, što vulicy ŭ Minsku pierajmianoŭvajucca biessistemna i nie zaŭždy adnaznačna. Chaču pryviesci ŭ prykład susiedniuju Litvu — tam na pačatku 1990‑ch sabrałasia hrupa historykaŭ, i ŭsim vulicam adnym macham viarnuli histaryčnyja nazvy. A potym nadrukavali adpaviednyja buklety i karty, kab ludziam było lohka pryvyknuć. Inšy stanoŭčy prykład — našaje Maładziečna, dzie ŭ siaredzinie 90‑ch adnym rosčyrkam viarnulisia nazvy Zamkavaja, Hramadoŭskaja, Vialiki Hasciniec, Vilenskaja…
Tym časam
Razam z vulicami zakranuła kamisija i pytańnie z nazvaj stancyi mietro — «Płošča Lenina» ci «Płošča Niezaležnasci»? Pieramoh apošni varyjant. Hetaja sprava ciahnułasia 20 hadoŭ: za savieckim časam stancyja (i płošča) nasili imia pravadyra suśvietnaha praletaryjatu. Niezaležnaść Biełarusi pryniesła adpaviednuju nazvu i płoščy. Stancyju mietro pa iniercyi taksama stali nazyvać «Płošča Niezaležnasci» — choć na samoj stancyi praciahvała krasavacca imia Lenina. Paru hadoŭ tamu mietrapaliten raptam vyrašyŭ «prybrać niedarečnaść» — i ŭ ciahnikach znoŭ pačułasia «nastupnaja stancyja — Płošča Lenina». Biełarusy, jakija ŭžo pryzvyčailisia da Niezaležnasci, pačali aburacca. I voś kamisija, narešcie, naviała paradak. Ci źmieniać azdobu stancyi, pakul niajasna.
Cikava viedać
Što aznačaje nazva vulicy Amuratarskaj u Minsku? Ništo inšaje, jak «darohu da miačeci»!.. U kancy hetaj vulicy sapraŭdy stajała miačeć, a naŭkoł, adpaviedna, žyli tatary.
Vulicy Ślasarnaja, Andrejeŭskaja, Antonaŭskaja ŭ rajonie Płoščy Pieramohi nazyvajucca tak jašče ad carskaha času. Hetaksama jak i vulica Špalernaja, Dabramyślenski i Paŭnočny zavułki.
Kali spytać u luboha, jak zvali tavaryša Vaładarskaha, u honar jakoha nazvanaja vulica ŭ Minsku — adkažuć niamnohija. Tym časam, «Vaładarski V.» — prosta partyjnaja mianuška rasijskaha revalucyjaniera, jaki, darečy, nie mieŭ nijakaha dačynieńnia da Biełarusi.
Jubilejnaja płošča — heta daloka nie savieckaja nazva, jak davodzicca časam čuć. Nazvu płošča atrymała jašče ŭ 1880‑ch hadach — u honar jubileju Nikiejskaha carkoŭnaha sabora było dazvolena pastavić tut kaplicu i dać płoščy taki nazoŭ.
Samaja staraja nazva minskaj vulicy — Niamiha. Nievierahodna, ale na joj nie zastałosia nivodnaha budynka z taho času, kali vulica ŭžo tak nazyvałasia…
