4 krasavika i pravasłaŭnyja, i kataliki, i pratestanty śviatkujuć Vialikdzień Uvaskrasieńnia Chrystovaha. Tradycyjna ŭ hety dzień ludzi vitajucca adzin z adnym, kažučy: Chrystos uvaskros! I adkazvajuć na toje: Sapraŭdy ŭvaskros!
Śviatary pamianiali čornyja šaty na biełyja — u honar dnia pieramohi nad śmierciu. Vakoł cerkvaŭ iduć uračystyja pracesii.
«Chrystos uvaskros ź miortvych, Śmierciu śmierć zvajavaŭ, I tym, što ŭ mahiłach, Žyćcio daravaŭ!» — hety paschalny himn śpiavajuć u cerkvach na Vielikodnych nabaženstvach.
Vialikdzień — najbolšaje śviata, dzień, kali razam źbirajucca siemji, a taksama dzień, pierad jakim ludzi dahladajuć i paśla jakoha, na Radaŭničnyja dni, naviedvajuć rodavyja mahiły.
Tradycyja «chrystasavacca» — vitacca słovami «Chrystos uvaskros!» — vyjšła z zakliku, jakim apostał Pavał padbadziorvaŭ chryscijanaŭ horadu Karynfu.
Karani inšych tradycyjaŭ — jajek-krašanak, piraha-paski, supolnaha śviatočnaha abiedu — chavajucca ŭ lehiendach.
U paślavielikodnuju paru narod imknuŭsia być asabliva ščodrym i miłasernym. Žyła viera, što ad Vialikadnia da Ŭźniasieńnia (Ušeścia) Isus Chrystos chodzić pa ziamli ŭ vobrazie žabraka, i nichto nie advažvaŭsia admović tym, chto prosić miłaścinu.
* * *
Samaja lubimaja hulnia na Vialikdzień — bitki. Stukalisia śviatočnymi jajkami, i pieramožcam akazvaŭsia toj, u kaho jano zastavałasia cełaje («macak»). Niekatoryja ščaśliŭcy vyjhravali ažno poŭnuju šapku čyrvonych jajek. Znachodzilisia i žartaŭniki, jakija zamiest jajek padstaŭlali pafarbavany kamień kruhłaj formy i takim viasiołym padmanam zdabyvali pieramohu.
* * *
Napiaredadni śviata ci na samym jaho pačatku ludzi nieśli aśviačać u carkvu samyja roznyja stravy: pirahi, miasa, sała
(kazali, što kali zmazvać aśviačonym sałam ruki pierad vialikaj rabotaj, to na ich nikoli nia budzie treščynaŭ), syr, sol i ŭ pieršuju čarhu, viadoma, jajki, pafarbavanyja hałoŭnym čynam u advary šałupińnia cybuli ci kary drevaŭ, što nadavała im čyrvony koler (byli i «pisanki» — jajki, razmalavanyja roznymi ŭzorami). Jajka pry aśviačeńni raiłasia kryšačku abłupić, kab śviataść lepš prajšła ŭ jaho.
Abaviazkova treba dačakacca paŭnočy, kab pačuć zvany. U čas usianočnaj słužby pryhladalisia, jak harać śviečki. Kali jany traščać — leta pryjdzie daždžlivaje, z hromam i małankami. Doždž u Vielikodnuju noč abiacaŭ da Siomuchi bolš daždžoŭ, čym pahody, a zatym i chałodnaje leta; cichaje ciopłaje nadvorje varažyła na takoje ž leta.
Pasiejany na Vialikuju piatnicu chleb, jak pierakananyja na Viciebščynie, nie baicca ni vietru, ni daždžu, ni hradu. Na Paleśsi ž havaryli, što treba ŭ Vialikuju piatnicu siejać haroch — jon vielmi dobra zarodzić.
* * *
Subota — vialikaja, čyrvonaja, apošni dzień pierad Vialikadniem. U subotu farbujuć jajki, piakuć pirahi. U Chramach śvienciać pafarbavanyja jajki, pirahi i inšuju ježu. Mnohija nia śpiać usiu noč: iduć u carkvu ci ŭ kaścioł.
Raniej nočču z suboty na niadzielu palili na vulicy vohniščy, u chatach usiu noč hareła śviatło.
U piečy ŭ pieršy vielikodny dzień nia palać.Umyvalisia vadoj, u jakuju kłali čyrvonaje jajka, srebnyja i załatyja rečy. Stoł zaściłajuć bialutkim abrusam, upryhožvajuć zielaninaj. Na stoł stavia滜vianconaje» — jajki, sol, pirahi, viandlinu. «Razhaŭlacca» pačynajuć ź śvianconaha jajka. Dniom moładź huškałasia na arelach, jakija ładzili ŭ kožnym dvary. Usie adorvali adzin adnaho čyrvonymi jajkami i hulali ź imi. Charakternaja admietnaść mienavita biełaruskaha falkloru — vałačobnyja pieśni. Zvyčaj abychodzić dvary na Vialikdzień maje vielmi staražytnyja karani. Ličyli, što abychod dvaroŭ vałačobnikami prynosić žyviole pładavitaść, na palach — uradžaj, zaściarohu ad roznych pryrodnych stychijaŭ. Padychodzyčy pad vakno, vałačobniki śpiavali pieśni, u jakich uschvalali haspadara, haspadyniu, ich synoŭ i dačok.
Stoł, za jakim źbirajecca ŭsia siamja, ščodra nakryty raznastajnymi stravami. U centar stała staviacca stravy, aśviačonyja ŭ Vialikuju subotu abo paśla Rezurekcyi.
Pierad pačatkam śniadańnia čytajecca ŭryvak ź Śviatoha Pisańnia, potym usie razam čytajuć malitvy «Ojča naš» i «Chvała Ajcu», paśla čaho jaduć aśviačonaje jajka.
* * *
U vioskach paśla vielikodnaha śniadańnia ŭsie vychodzili na vulicu, bieručy z saboju pisanki. Ludzi vitali adno adnaho, dzielačysia radaściu i śviatočnym nastrojem, a dzieci ładzili raznastajnyja zabavy ź pisankami, jakimi «macalisia» i «kačali».
Cikavym i radasnym vielikodnym zvyčajem było naviedańnie moładździu roznych dvaroŭ, padčas čaho śpiavalisia vinšavalnyja vałačobnyja śpievy. Haspadary, da jakich prychodzili vałačobniki, ščodra dzialilisia ź imi roznymi prysmakami.
Na Vialikdzień asablivym čynam nazirali za soncam, bo ličyłasia, što ŭ im možna ŭbačyć uvaskrosłaha Chrysta. Ludzi kazali taksama, što sonca ŭ hety dzień «skača z radaści».
Paśla viartańnia ź śviatyni z aśviačonymi vielikodnymi stravami nakryvajecca śviatočny stoł i raspačynajecca ŭračystaje vielikodnaje śniadańnie. Napačatku haspadar, pryvitaŭšy ŭsich radasnymi słovami «Chrystos uvaskros!», dzielicca z kožnym aśviačonym farbavanym jajkam — pisankaju.
* * *
Čytać bolš pra tradycyjnyja vielikodnyja stravy. Choć jany vielmi roznyja ŭ roznych siemjach, jany va ŭsich i zaŭždy smačnyja.
