Vidavočnaje — nievierahodnaje, abo Što Rasija moža nasamreč zrabić na vybarach 21

Apošnim časam u apazicyjnych kołach, hetaksama jak u rasijskaj i mižnarodnaj presie, aktyvizavalisia śpiekulacyi nakont taho, chto budzie «kramloŭskim» kandydatam na nastupnych prezidenckich vybarach u Biełarusi.

Padstavaj dla takich śpiekulacyjaŭ stali pavodziny vyšejšaha kiraŭnictva Rasii ŭ adnosinach da Łukašenki, jakija pierakanali navat skieptykaŭ u tym, što, pa-pieršaje, kramloŭski tandem jaŭna stamiŭsia ad biełaruskaha lidera, pa-druhoje, što Maskva sapraŭdy realizuje ŭ Biełarusi ŭłasny palityčny prajekt, pryčym upieršyniu — praz hałavu Łukašenki.

Mety hetaha palityčnaha prajektu dosyć prazrystyja — «zafiksavać» Biełaruś u śfiery rasijskaha palityčnaha i ekanamičnaha ŭpłyvu, (što Łukašenka ŭžo daŭno nie choča harantavać, akramia jak za žaleznyja harantyi ŭłasnaj palityčnaj biaśpieki) i adpaviedna źminimizavać košty padtrymańnia ŭłasnaj hiehiemonii. Adnak mierkavać, što Kreml budzie vyrašać ułasnyja pytańni, zmahajučysia z Łukašenkam na staranna kantralavanaj im psieŭda-elektaralnaj arenie, davoli naiŭna. Ani Pucin, ani Miadźviedzieŭ nie źbirajucca być sparynh-partniorami ŭ čarhovaj «elehantnaj pieramozie." Dy i nie treba im nijakaha «prarasijskaha prezidenta» — adzin užo byŭ, dakładniej, i jość. Im patrebna prarasijskaja Biełaruś — prarasijskaja strukturna i instytucyjna, zaviazanaja na Rasiju ekanamična, palityčna i vajskova tak, što adtul nijak nie vyrvacca. U pieršuju čarhu, zafiksavać Biełaruś — značyć lehitymizavać svaje pretenzii na zonu ŭpłyvu, asabliva kali staryja instrumienty lehitymizacyi (toj ža sajuz Rasii i Biełarusi) zaminajuć samomu Kramlu i nie škodziać dałučacca da Uschodniaha partniorstva. Pieršy akt takoj lehitymizacyi byŭ davoli miadźviežy. «Prinuždienije» Biełarusi da mytnaha źviazu — adzin z prykładaŭ, jakim čynam staryja źniešniepalityčnyja mety Rasii dasiahajucca novymi mietadami.

Zadaču adchileńnia Łukašenki, kali takaja staić, tearetyčna možna było b vyrašyć destabilizacyjaj unutryekanamičnaj i palityčnaj situacyi da takoj stupieni, što niaŭhodny Kramlu kiraŭnik prosta hublaje ryčahi kiravańnia dziaržavaj.

Realizacyja takoha scenaru na pačatku hoda ŭ Kyrhyzstanie była demanstracyjaj taho, što čakaje niełajalnych Kramlu lideraŭ. U hetym scenary i svoj palityčny styl — nie «ŭłaziačy» ŭ bojku naŭprost, Maskva prosta «stvaryła ŭmovy» dla realizacyi pažadanaha scenaru.

Adnak realizavać kyrhyzski scenar u Biełarusi za karotki čas niemahčyma dy j niemetazhodna. Biełaruskaja ekanomika, niahledziačy na ŭsie jaje słabaści i absurdy, dosyć tryvałaja, kab pieryjad ad pačatku cisku da kałapsu zaciahnuŭsia na hady, a ad kałapsu da sacyjalnaha vybuchu — i to, nieviadoma nakolki. A miescaznachodžańnie i hieapalityčny kantekst u Biełarusi takija, što hety časavy pramiežak moža być vykarystany tym ža Łukašenkam dla taho samaha razvarotu, jaki Rasija zaraz imkniecca praduchilić raz i nazaŭsiody. Dziejničać «pa-miadźviežy» pad bokam u Jeŭropy — značyć pravakavać samu Jeŭropu da dziejańniaŭ. Da taho ž, treba ŭličvać, što čarhovaja ataka Kramla na blizkaje zamiežža ažyćciaŭlajecca (što nibyta viadzie da kanfrantacyi z Zachadam) ŭ kantekście vysiłkaŭ taho ž Kramla da madernizacyi (jakaja vymahaje chaŭrusu z tym ža Zachadam). Hety paradoks — častka 300-hadovaj historyi Rasii, pra što my tut nie razvažajem. Prosta zaznačym — u siońniašnim sutyknieńni Kramla z Łukašenkam pieršy maje cudoŭnuju mahčymaść lehitymizavać svaje hieapalityčnyja pamknieńni «pa jeŭrapiejskich standartach».

Jak? Scenar vielmi prosty. Kreml nie ŭłazić naŭprost u prezidenckuju kampaniju, ale… pa jaje vynikach mienavita Rasija zajaŭlaje ŭ poŭny hołas, što vybary ŭ Biełarusi nie adpaviadali nijakim demakratyčnym i jeŭrapiejskim standartam, faktyčna pazbaŭlajučy kiraŭnika Biełarusi lehitymnaści na ŭschodnim froncie.

Možna tolki ŭjavić, jak taki krok «pastavić na vušy» zachodnich hulcoŭ. ABSIE, kali jaje dapuściać da nazirańnia, kali i padzielicca tradycyjna na «česnych» i «niačesnych» naziralnikaŭ, to hetaja miaža ŭžo projdzie zusim nie pa miažy byłoha SSSR.

Što da ES, to brusielskaj biurakratyi taksama daviadziecca chutka pierapisvać padrychtavanyja teksty rezalucyj pra «peŭny prahres, niahledziačy na ŭściaž najaŭnyja parušeńni». Karystajučysia biaździejańniem i nierašučaściu jeŭrastrukturaŭ, Maskva moža zachapić liderstva i faktyčna vyznačyć nie tolki jeŭrapiejskuju palityku da Biełarusi, ale i zrabić svaju palityku de-fakta jeŭrapiejskaj. Stamiŭšysia ad biezvynikovaha dyjałohu, Brusiel budzie tolki rady addać inicyjatyvu ŭ nadziei, što choć Maskva zdoleje paŭpłyvać i niešta źmianić.

Da taho ž,

hety krok budzie mieć peŭnyja nastupstvy i na ŭnutrypalityčnym poli — prarasijskaja apazicyja adrazu nabudzie vahu i papularnaść. Zrešty, dziejničać praz apazicyju na hetym etapie Kreml usio roŭna nie budzie.

A što da biełaruskich uładaŭ, tut pole dla źniešniepalityčnaha manieŭru ŭžo nie prosta zvužajecca — jano źnikaje.

Ujavicie sabie, što pravakujecca čarhovy hazavy kanflikt nakštałt červieńskaha: Brusielu, Bierlinu i ŭsim astatnim papularna tłumačycca, što vientyl im pierakryvaje nielehitymny, niedemakratyčna abrany prezident. Biehčy płakacca na złuju i ahresiŭnuju Rasiju ŭžo budzie dakładna nie da kaho.

Što dalej? Zaležyć ad kankretnych pamknieńniaŭ Kramla i kiroŭnaha tandemu. Zaŭvažym, što taki scenar nie pryviadzie da spynieńniu handlova-ekanamičnych stasunkaŭ z Rasijaj- Łukašenku apošnim časam u Kramli i tak amal bajkatujuć, a raźvivać kantakty ź biurakratyjaj na krok nižej u Maskvie buduć tolki rady. Pryvatyzacyjnyja ździełki i kantrakty buduć padpisvacca i nadalej całkam lehitymnymi premjerami i ministrami.

Hałoŭnaje, što pry nielehitymnym na Uschodzie prezidencie Maskva atrymlivaje nieabmiežavanyja mahčymaści naŭprostavaha ŭpłyvu na biełaruskuju biurakratyju. Pieramoŭnaja pazicyja biełaruskich uładaŭ u dačynieńni z Maskvoj pry takim staŭleńni da biełaruskaha lidera robicca nadzvyčaj słabaj — čynoŭniki biez palityčnaha prykryćcia prezidenta apynucca sam-nasam ź niepamierna bolš mahutnym apanientam. Raźličvać što biełaruskaja namienkłatura budzie «baranić niezaležnaść» prosta nierazumna- naŭrad ci znojdziecca i tuzin jaje pradstaŭnikoŭ, dla jakich jana pradstaŭlaje bolšuju kaštoŭnaść, čym ułasny intares, — a stvarać zacikaŭlenaść u Maskvie ŭmiejuć.

Palityčny šantaž stanie normaj uzajemaadnosinaŭ i, urešcie, mietastazy naŭprostavaha ŭpłyvu Kramla na ŭładnuju mašynu dasiahnuć i samoha kiraŭnika dziaržavy. Spačatku prymusiać pryznačyć patrebnaha prem'jer-ministra.

Potym — pa kanstytucyi ŭ nas prem'jer-ministr u vypadku adstaŭki prezidenta… nu vy zrazumieli. Karaciej, voś vam i scenar namienkłaturnaha pieravarotu — ale zusim nie toj, pra jaki dziesiać hod bałbatała biełaruskaja apazicyja.

Čytačy viedajuć maje adnosiny da rasijskich palityčnych scenaroŭ u Biełarusi. Dumaju, što kali jon raptam realizujecca, u Biełarusi pabolšaje tolki Rasii, a nie svabody i demakratyi (pierajemnik prosta skapijuje rasijskija palityčnyja instytuty z pravam apazicyi vystupić u parłamiencie raz u hod — demakratyja vychadcu z łukašenkaŭskaj elity samomu budzie nie patrebna). Ale hutarka zaraz nie pra heta, a chutčej prosta pra mahčymyja varyjanty raźvićcia padziejaŭ u krainie u klučavym palityčnym siezonie.

Biezumoŭna, hety scenar na nastupny hod nie adziny mahčymy — ale jon padajecca całkam vierahodnym. I navat kali jon pačnie ažyćciaŭlacca — zusim nie fakt, što Łukašenka «nie vypłyvie».

Adnak, kab vypłyć samomu, jamu pryjdziecca vychodzić z našmat bolš žorstkaj izalacyi, čym taja, u jakuju jaho zahaniali sankcyi ES i ZŠA. Treba budzie prapanavać niešta našmat bolšaje, kab iznoŭ zacikavić zachodnich partneraŭ — a heta značyć ŭžo całkam pamianiać sistemu — što budzie našmat bolš składana, čym prosta prystojna pravieści prezidenckija vybary.

Vital Silicki, belinstitute.eu

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru «Našaj Nivy» ŭ TH