Uviečary 17 vieraśnia sud u Varšavie pastanaviŭ nieadkładna vyzvalić z-pad varty Achmieda Zakajeva – lidera čačenskaha ŭrada ŭ vyhnańni. Piša Vital Taras.
Simvalična, što ŭ hety dzień adznačałasia siemdziesiat pieršaja hadavina napadu Savieckaha Sajuza na Polšču, jakaja na toj momant była napałovu akupavana hitleraŭskaj Hiermanijaj.
Vypuski navinaŭ na polskaj televizii pačynalisia sa zhadki hetaj daty. Druhoj navinoj było zatrymańnie Zakajeva.
Jon byŭ zatrymany polskaj palicyjaj u piatnicu, kali nakiroŭvaŭsia ŭ prakuraturu, kab dać tłumačeńni ŭ suviazi z svaim pryjezdam na kanhres čačenskaha narodu, jaki ciapier prachodzić u Polščy.
Vydačy Zakajeva zapatrabavała ad polskaha boku Rasija, jakaja ličyć byłoha ministra kultury va ŭradzie Respubliki Ičkieryja pry Maschadavu terarystam. Imia Zakajeva ŭklučana ŭ śpis asabliva niebiaśpiečnych złačyncaŭ, jaki składaje Interpoł i jaki abaviazvaje jeŭrapiejskija krainy zatrymlivać takich asob. (Darečy, jak vyśvietliła Gazeta Wyborcza, viadomy kinarežysior Raman Pałanski, aryštavany niekatory čas tamu ŭ Šviejcaryi pavodle patrabavańnia ZŠA, a zatym vyzvaleny, taksama ŭsio jašče zastajecca ŭ hetym śpisie.)
Pres-sakratarka polskaj prakuratury, vystupajučy pierad žurnalistami, zajaviła, što abvinavačańni rasisjkaha boku adnosna Zakajeva vielmi surjoznyja i patrabujuć uvažlivaha razhladu. Pytańnie ab departacyi pavinna razhladacca da saraka dzion, i ŭvieś hety čas zatrymany moh zastavacca ŭ viaźnicy. Ale rašeńnie suda było adnaznačnym – jon nie tolki vyzvaliŭ Zakajeva z-pad varty, ale pastanaviŭ, što polskija ŭłady abaviazany zabiaśpiečyć jaho achovu.
U 2003 hodzie sud u Łondanie, dzie žyvie Achmied Zakajeŭ, razhledzieŭ anałahičnyja abvinavačańni rasijskaj prakuraury i admoviŭ Rasii ŭ jaho ekstradycyi. Tak, jon udzielničaŭ u bajavych dziejańniach padčas pieršaj čačenskaj vajny, čaho sam nie admaŭlaje. Ale heta zusim nie aznačaje, što jon vinavaty ŭ vajennych złačynstvach. Dla Rasii ž sieparatyst (inakš kažučy, zmahar za niezaležnaść) = teraryst.
Ale sprava navat nie ŭ hetym. Zakajeŭ atrymaŭ u Vialikabrytanii palityčny prytułak. A heta aznačaje pavodle jeŭrapiejskich zakonaŭ, što jaho biaśpiekaj apiekujucca nie tolki Jaje Vialikaść karaleva, ale ŭsie krainy Jeŭrasajuza. Pra heta nahadała mižnarodnaja pravaabarončaja arhanizacyja Amnesty Internacional, jakaja nazvała aryšt Zakajeva niezakonnym.
Treba zaŭvažyć, što sprava Zakajeva vyklikała adnaznačnuju reakcyju amal usich palityčnych sił u Polščy. Nie tolki kansiervatyŭnaja PiS – asnoŭny apanient panujučaj partyi PA, ale i sacyjał-demakraty, mnohija inšyja rezka asudzili dziejańni prakuratury.
Varta nahadać, što Polšča histaryčna zdaŭna adčuvała simpatyi da Čačenii. Za časam savieckaha panavańnia u mnohich polskich viaskovych damach možna było bačyć partret Šamila. Nie Šamila Basajeva, zrazumieła, ale imama Šamila, jaki vioŭ vajnu za niezaležnaść Čačenii i Dahiestana ad Rasii ŭ 30-ja – 40-ja hady XIX stahodździa, kali Polšča była ŭ składzie Rasijskaj impieryi.
Zrazumieła, u ciapierašniaj Polščy mnohaje źmianiłasia. Palaki, miakka kažučy, nieadnaznačna staviacca da čačenskich uciekačoŭ, asabliva tych, što zachopolivajuć pasažyrskija ciahniki dy patrabujuć svajoj departacyi ŭ Hiermaniju.
Ale na fonie Francyi, jakaja praihnaravała jeŭrapiejskija zakony pry departacyi cyhan u Rumyniju, na fonie pavodzinaŭ prezidenta Sarkazi i ministraŭ jaho ŭradu, jakija zdymajuć ź siabie adkaznaść za parušeńni pravoŭ mienšaściaŭ i hramadzianskich pravoŭ, a krytyku Jeŭraźviaza ŭ svoj adras nazyvajuć abrazaj francuzskaj dziaržavy, palaki pakazali ŭrok hodnaści. Pierafrazujučy kłasika, možna skazać, što Polšča ŭratavała honar jeŭrapiejskaj demakratyi.
Varta ŭzhadać, što polski ŭrad akurat ciapier viadzie ciažkija pieramovy z “Hazpromam” vakoł kantrakta na pastaŭki haza da 2034 hodu. Biez hetaha kantrakta ŭ krainie mohuć pačacca pieraboi z palivam užo ŭ sioletnim kastryčniku. Ale biespredentny palityčny nacisk na Polšču z boku Rasii, jakaja patrabuje vydačy Zakajeva, šantažujučy Varšavu paharšeńniem miždziaržaŭnych adnosinaŭ, nie prajšoŭ.
Sumiesnaja pajezdka prezidenta Rasii Miadźviedzieva i prezidenta Ukrainy Janukoviča pa darohach dźviuch krain u suviazi ź jubilejem aŭtaprabiehu ŭ kolišniaj Rasijskaj impieryi, pakazvaje, da jakoha karykaturnaha stanu mohuć dajści hetyja adnosiny, kali ihnarujucca elemientarnyja ŭjaŭleńni pra hodnaść i zabyvajecca minułaje.
