Prablema źličeńnia času stajała z momantu zaradžeńnia cyvilizacyi. Doŭhija stahodździ ludzi žyli pavodle miascovaha času, vyznačali jaho pa soncy. I toje, što kožny horad pry hetym žyŭ pa ŭłasnym časie, da peŭnaha momantu asablivych niazručnaściaŭ nie vyklikała.
Ale raźvićcio čyhunak pastaviła śviet pierad nieabchodnaściu adzinaha časaźličeńnia. U kancy XIX stahodździa byŭ uviedzieny pajasny čas. Ziamny šar padzialili pa ekvatary na 24 hadzinavyja pajasy. Roźnica miž susiednimi pajasami składaje adnu hadzinu. Za kropku adliku byŭ pryniaty Hrynvicki meredyjan – centar nulavoha hadzinavaha pojasu.
Paŭsiudnaja elektrafikacyja znoŭ zrabiła aktualnym pytańnie racyjanalnaha vykarystańnia śvietłavoha dnia. Dla ekanomii elektraenerhii ŭ dvaccatyja hady ZŠA i krainy Zachodniaj Eŭropy (za vyniatkam Iślandyi) uviali letni čas. Ad krasavika da vieraśnia strełki hadzińnikaŭ pieravodziać na hadzinu napierad, a ŭzimku viartajucca da zvyčajnaha pajasnoha času.
Hałoŭnymi inicyjatarami j advakatami isnavańnia «letniaha» i «zimovaha» času byli enerhietyki, jakija čakali značnaj ekanomii. Adnak ekanamičnaj karyści zaŭždy supraćpastaŭlałasia škoda, jakuju źmiena času nanosić čałaviečamu zdaroŭju.
Viasnoj i ŭvosień navat biez časavaha zruchu arhanizm čałavieka pieranosić stres dziela sezonnaj pierabudovy, i mienavita ŭ pierachodnyja sezony abvastrajucca chraničnyja zachvorvańni, jak samatyčnyja, tak i psychičnyja. Štohod u momant pieravodu hadzińnikaŭ ź «letniaha» na «zimovy čas» i naadvarot, neŭrolahi rehistrujuć pavieličeńnie kolkaści pacyjentaŭ. Patok chvorych źmianšajecca tolki praź miesiac.
Pavodle materyjałaŭ šerahu daśledvańniaŭ, z-za zruchaŭ strełak padaje vytvorčaść pracy. Prymianieńnie režymu «letniaha i zimovaha» času viadzie da pavyšeńnia zachvorvajemaści nasielnictva, pavieličeńniu kolkaści DTZ, pavyšeńniu traŭmatyzmu na vytvorčaści, uzrastańniu zvarotaŭ pa medyčnuju dapamohu ŭ suviazi z abvastreńniem chraničnych zachvorvańniaŭ, rostu sprobaŭ suicydaŭ i da t.p. Aproč usiaho inšaha, navukoŭcy dakazali, što z-za hetkaj systemy źličeńnia času padaje naradžalnaść.
Vyśvietliłasia, što ŭ pieršuju piacidzionku paśla «pieravodu hadzińnikaŭ» vykliki «chutkaj» pavialičvajucca na 10%, samhubstvaŭ stanovicca bolej na 60%, ad infarktaŭ pamirajuć na 70% bolej. Prykładna na tracinu pavialičvajecca kolkaść niaščasnych vypadkaŭ. I tolki pry kancy treciaha tydnia paśla zruchu strełak pakaźniki viartajucca da zychodnych. Aproč taho, manipulacyi z strełkami pavialičvajuć ahulnuju śmiarotnaść.
Na dumku neŭrolahaŭ, najbolej škody pieravod strełak prynosić dzieciam školnaha vieku. Uviečary školniki nia mohuć narmalna zasnuć, a ŭrańni, naadvarot, ustajuć z kapryzami. Ad 30% da 50%. ranišniaj častki snu dziaciej składajuć samuju zdarovuju jaho fazu – «chutkaha snu», źmiena času nehatyŭna ŭpłyvaje na farmavańnie ich nervovaj systemy, raźvićcio mozhu. Poŭnaja adaptacyja da novaha časavaha režymu ŭ školnika tryvaje kala dvuch tydniaŭ. Pieramiena času adbivajecca i na zdolnaści vučniaŭ narmalna sačyć za tłumačeńniami nastaŭnika ŭ klasie. Pieršyja dva ŭroki ŭ hety čas praktyčna prapadajuć darma. Nastaŭniki nie zaŭsiody prymajuć da ŭvahi źmianieńnie času i zdolnyja ŭlapić niaŭvažlivamu vučniu dvojku, i nanieści tym samym dadatkovy ŭdar pa śviadomaści školnika.
Niamała turbotaŭ pieramiena času prynosić i žyviołavodam. Kab pierajści na novy režym, naprykład, prychodzicca pastupova mianiać čas karmleńnia parasiataŭ. Za try dni da pierachodu karmleńnie pačynajuć pasoŭvać na paźniejšy čas.
I ŭ jakaści epilohu. Samaja vysokaja praciahłaść žyćcia – u Japonii, dzie hadzińniki nikoli nie pieravodziać. Mo, i eŭrapiejskim prychilnikam «zimovaha» i «letniaha» času varta prysłuchacca da ŭschodniaje mudraści?
Pavodle Radyjo Praha
❏
Hruzija sioleta admoviłasia pieravodzić strełki
Hruzija bolš nia budzie pierachodzić na zimovy i letni čas. Hetkaje rašeńnie pryniataje prezydentam i ŭradam jašče letašniaj vosieńniu.
Adpaviedny ŭkaz «Pra adlik času, jaki dziejničaje na terytoryi Hruzii» byŭ padpisany 20 kastryčnika 2005 hodu. Adpaviedna, u Hruzii ŭ apošniuju niadzielu kastryčnika strełki hadzińnikaŭ bolš nie pieravodziacca na hadzinu nazad.
Jak raniej zajaŭlali pradstaŭniki ŭradu Hruzii, heta dazvalaje źnizić abjomy spažyvańnia elektraenerhii. Aproč taho, letni čas najlepš spryjaje bijarytmam nasielnictva krainy.
Pavodle LihaBiźniesInform
❏
Jak chodziać ciahniki ŭ noč źmieny času?
Zvyčajna pry pierachodzie na zimovy čas, kali strełki viartajucca na hadzinu nazad, ciahniki prosta spyniajucca i čakajuć, pakul minie «lišniaja» hadzina, abo daŭžej stajać na stancyjach, kab pryjści na kancavuju stancyju pa raskładzie. U niekatorych vypadkach pry pierachodzie na zimovy čas im pryznačajuć admysłovy raskład, asabliva ekspresnym ciahnikam. Admyłovaha raskładu ciahniki vymušanyja prytrymlivacca i pry pierachodzie na letni čas, kali noč stanovicca na adnu hadzinu mieniej. Tyja ciahniki, jakija pa raskładzie musiać adpraŭlacca z pačatkovaj stancyi miž 2-j i 3-j hadzinami nočy, zvyčajna adpraŭlajucca pa novym časie. Pieravod strełak adbyvajecca nia pieršy hod, i ŭ čyhunačnikaŭ jość napracavany dośvied.
Pavodle infarmahienctvaŭ
❏
Hladzi jašče:
Śpis krainaŭ, jakija nie pieravodziać strełki (pa-anhielsku).
Mapa krainaŭ i rehijonaŭ, jakija pieravodziać strełki"
kolerami paznačanyja krainy i rehijony:
błakitnym – jakija pieravodziać strełki
pamarančavym – jakija niekali pieravodzili strełki, a ciapier — nie
čyrvonym – jakija nikoli nie pieravodzili strełki
Spynić letni čas!
Rasiejskamoŭny prajekt suprać datrymańnia letniaha času.
