Finlandyja, Biełaruś i Jeŭrapiejski sajuz 21

Artykuł Alaksandra Stuba, ministra zamiežnych spraŭ Finlandyi, śpiecyjalna dla biełaruskich ŚMI.

Finlandyja adznačaje 6 śniežnia 93-ja ŭhodki niezaležnaści. My hanarymsia svajoj paŭnočnaj dziaržavaj, jakaja ŭ 1917 hodzie ŭ adhałośsi Kastryčnickaj revalucyi ŭ Rasii zdabyła niezaležnaść, zmahałasia za jaje ŭ hady druhoj suśvietnaj vajny i raźviłasia ź biednaj sielskahaspadarčaj krainy ŭ adnu z najbolš zamožnych krainaŭ śvietu. Siońnia my šanujem pamiać tych, chto zahinuŭ u vojnach, i vykazvajem padziaku tym vieteranam, jakija jašče žyvuć.

Što tyčycca Finlandyi i Biełarusi, my čaściakom zaŭvažajem, što historyja našych krain maje cikavyja paraleli. Bo abiedźvie jany ŭ minułym uvachodzili ŭ skład mahutnych zachodnich dziaržavaŭ: Biełaruś — u skład Vialikaha Kniastva Litoŭskaha, a Finlandyja — u skład Šviecyi na praciahu amal 700 hadoŭ. Pa miery pasłableńnia hetych zachodnich dziaržavaŭ našy krainy patrapili pad upłyŭ mahutnaj dziaržavy, jakaja zaradžałasia na ŭschodzie, h. zn. Rasii: u 1795 hodzie — Biełaruś, a ŭ 1809 hodzie — Finlandyja. Padčas revalucyjnych padziejaŭ u Rasii ŭ 1917—1918 hh. abiedźvie krainy damahalisia niezaležnaści. Finlandyja dasiahnuła niezaležnaści ŭ 1917 hodzie i zdoleła jaje zachavać. Los Biełarusi składaŭsia pa-inšamu, pakul raspad Savieckaha Sajuza ŭ 1991 hodzie nie źmianiŭ suśvietny paradak.

Biełaruś — jeŭrapiejskaja dziaržava, jakaja maje prava na jeŭrapiejskuju budučyniu. Biełaruś — častka Jeŭropy, jak dziakučy svajmu hieahrafičnamu stanovišču, svajoj historyi i kultury, tak i — što jašče bolš važna — dziakujučy svajoj asabistaj voli. Spadziajemsia, što Biełaruś budzie efiektyŭna pravodzić reformy dla zabieśpiačeńnia bolš ščylnaha supracoŭnictva ź Jeŭrapiejskim Sajuzam.

Prykład Finlandyi moh by słužyć aryjenciram, bo intehracyja Finlandyi ŭ jeŭrapiejskija struktury prachodziła pastupova i stała častkaj doŭhaterminovaha pracesu.

Pramiežak pamiž udziełam Finlandyi ŭ HPTH (Hienieralnaje pahadnieńnie pa taryfach i handli — anh. GATT) i ŭdziełam u Jeŭrapiejskim Sajuzie skłaŭ 39 hadoŭ. U 1956 hodzie Finlandyja zrabiłasia siabram HPTH, arhanizacyi-papiarednicy Suśvietnaj handlovaj arhanizacyi (anh. WTO). Intehracyja Finlandyi ŭ Jeŭropu pačałasia ŭ 1961 hodzie, kali Finlandyja zrabiłasia asacyjavanym siabram Jeŭrapiejskaj asacyjacyi svabodnaha handlu (anh. EFTA). U 1972 hodzie było padpisana pahadnieńnie ab svabodnym handli ź Jeŭrapiejskaj ekanamičnaj supolnaściu (anh. EEC) i adnačasova ź im pahadnieńnie ab supracoŭnictvie z Savietam ekanamičnaj uzajemadapamohi (anh. CMEA). U 1986 hodzie Finlandyja zrabiłasia paŭnavartym siabram Jeŭrapiejskaj asacyjacyi svabodnaha handlu. U 1992 hodzie — padała zajavu na siabroŭstva ŭ Jeŭrapiejskim Sajuzie — i ŭ 1995 hodzie ŭvajšła ŭ skład ES.

Intehracyjny šlach Finlandyi był doŭhim i časam składanym u suviazi z tym, što jašče z časoŭ Savieckaha Sajuza staŭleńnie da volnaha handlu ŭ miežach JEES było niehatyŭnym. Finlandyja zdoleła, dziakujučy svabodnamu handlu i intehracyi, madernizavać svaju ekanomiku i vyjści šyrokim frontam na jeŭrapiejskija rynki. Z pryčyny praciahłaha padrychtoŭčaha pieryjadu sam praces atrymańnia statusu siabra ŭ ES u 1990-ja prajšoŭ chutka i adnosna biazbolna. Tut možna adznačyć, što intehracyja Finlandyi ŭ jeŭrapiejskija struktury prachodziła z adnačasovym zachavańniem dobrych stasunkaŭ z Savieckim Sajuzam, a potym — z Rasijaj. Handal z uschodnim susiedam zaŭsiody byŭ nadzvyčaj istotnym dla Finlandyi. Rasija i siońnia źjaŭlajecca adnym z najbujniejšych handlovych partnioraŭ Finlandyi.

Na padstavie finskaha dośviedu mahu ź pierakananaściu rekamiendavać Biełarusi surjozna abmierkavać prapanovy Jeŭrapiejskaha Cajuza, maksimalna vykarystoŭvajučy ŭsie najaŭnyja mahčymaści, ździajśniajučy reformy chutkimi tempami i vykonvajučy nieabchodnyja patrabavańni. Heta mahło b šmatkroć pavialičyć abjomy handlu i inviestycyj pamiž Biełaruśsiu i krainami ES.

Finlandyja vystupaje prychilnicaj volnaha pieramiaščeńnia hramadzianaŭ i spadziajecca, što Biełaruś moža ruchacca ŭ bok uviadzieńnia biaźvizavaha režymu. Volnaje pieramiaščeńnie ludziej uvachodzić u lik bazavych pryncypaŭ Jeŭrapiejskaha Sajuza.

U miežach Jeŭrapiejskaha Sajuza Finlandyja aktyŭna padtrymlivaje prahramu Uschodniaha partniorstva. My žadajem zrabić svoj uniosak u praces, jaki spryjaje zbližeńniu Ukrainy, Małdovy i Biełarusi, a taksama Armienii, Azierbajdžana i Hruzii ź Jeŭrapiejskim Cajuzam. Finlandyja prytrymlivajecca taho punktu hledžańnia, što Jeŭrapiejski Cajuz musić nadalej davać bolš adčuvalnuju padtrymku reformam krainaŭ-partniorak. Reformy adpaviadajuć intaresam jak zhadanych vyšej krainaŭ, taki i krainaŭ Jeŭrapiejskaha Sajuza. My padtrymlivajem biahučyja pieramovy ab zaklučeńni pahadnieńniaŭ ab asacyjacyi. Ličym, što biaźvizavy režym źjaŭlajecca metaj doŭhaterminovaj pierśpiektyvy ŭ dačynieńni kožnaj z šaści krain-partniorak.

Na padstavie svajoj ułasnaj historyi my, finy, nieparušna vierym u pryncypy demakratyi, viaršenstva zakonu i hramadzianskaj supolnaści. My vysoka aceńvajem hramadskuju rolu niaŭradavych arhanizacyj i ŚMI. My spadziajemsia, što niaŭradavyja arhanizacyi buduć šyroka dałučanyja da śfiery dziejnaści Uschodniaha partniorstva.

Hetymi słovami ja chacieŭ by zaachvocić Biełaruś da dalejšych reformaŭ.

Biełaruś maje ŭsie padstavy, kab hanarycca svaimi dasiahnieńniami. Biełarusy, jakija prajšli praź ciažkuju historyju, zarabili svaje dasiahnieńni, na fundamiencie jakich kraina moža budavać stabilnuju jeŭrapiejskuju budučyniu. My, finy, žadajem i nadalej zastavacca siabrami Biełarusi jak u miežach Jeŭrapiejskaha Sajuza, tak i praz našyja naŭprostyja kantakty.