Mastak Aleś Taranovič trynaccać hadoŭ žyvie ŭ Bierlinie. Źjechaŭ paśla taho, jak isnavańnie ŭsich prajektaŭ ŭ Biełarusi stała nierentabielnym.
Mastak Aleś Taranovič.
Karciny Taranoviča zaŭsiody vyznačalisia eratyčnaściu.
A jašče vypusknikom Akademii mastactvaŭ jon byŭ poŭny aptymizmu. Dumaŭ navat, što zmoža źmianić śviet. «Heta byŭ pačatak 1980-ch. Siarod tvorčaj moładzi, mastakoŭ panavaŭ viaskovy ramantyzm, žadańnie adnaŭleńnia nacyjanalnaj kultury. Plus mahčymaść atrymać dom, ziamlu — razdolle dla rybaka i palaŭničaha. Pamiataju, jak listavaŭsia ŭ toj čas z redakcyjaj časopisa «Sielskaja mołodiež». Tady hety ruch uźniała siamja Barysa Citoviča. Jany žyli niedaloka ad nas, taksama ŭ Vilejskim rajonie. My sustrakalisia...»
Z dypłomam mastaka Aleś pajechaŭ u viosku Chamutnaje (siońnia Čaromuški). Pracavaŭ pad kiraŭnictvam načalnika adździeła kultury Vilejskaha rajvykankama.
Afarmlaŭ muziei, Damy kultury. Ale nadziei, uskładzienyja na viaskovaje žyćcio, nie spraŭdzilisia.«Heta była iluzija. U Karła Marksa jość fraza: «idyjatyzm viaskovaha žyćcia». Ja byŭ biełaj varonaj sa svajoj ramantykaj. Nie piŭ samahonku litrami, nie maciukaŭsia. Potym pačałasia pierabudova. A heta była ŭžo sapraŭdnaja revalucyja. I my kinulisia ŭ jaje vir».
Jak anholskija aficery stryptyz tančyli
Tolki i pierabudova «skončyłasia parazaj dla takich ramantykaŭ, jak ja». Mastaki andehraŭndu, što nieśli novaje dla savieckaha hramadstva mastactva pad nazvaj «madernizm», nie zavałodali «rozumami mas». Ale idei i ekśpierymienty na hetym nie spynilisia. Pačałosia svabodnaje płavańnie samastojnaj Biełarusi. Aleś Taranovič, jaki jašče sa studenckich hadoŭ byŭ i Alesiem Erocičam,
stvaryŭ teatr z pravakacyjnaj nazvaj «Stalovy arhazm».
«Teatr pryvablivaŭ mianie ŭ pieršuju čarhu jak kvintesencyja samych roznych bakoŭ rečaisnaści, jak sintez žyvapisu, pahanskaha kultu i mistyčnaha ekzistencyjalizmu. Heta było spałučeńnie tanca, stryptyzu, bodzi-arta, pierformansu i paezii. A paśla pracy z režysioram Barysam Łucenkam źjaviŭsia i psichałahična-mifičny padtekst. Za niekalki hadoŭ praz teatr prajšło bolš za sto čałaviek. Pieravažna heta dziaŭčaty, ale było i niekalki chłapcoŭ-kulturystaŭ i himnastaŭ. Byli navat niehry, byłyja aficery anholskaj armii. Vystupali pieravažna na načnych scenach u pryvatnych kłubach, bolš za ŭsio ŭ Minsku. Ale hastralavali i pa Biełarusi, u Maskvie, Vilni, Bierlinie».
Čamu nie abrali nazvu bolš miłahučnuju dla teatra — «Elehija» ci «Nakciurn»? Tamu što z samaha pačatku Aleś adčuvaŭ, što ŭsio chutka skončycca. U vyniku ŭsio atrymałasia tak, jak i pradbačyŭ. «Ludzi nie ŭsprymali heta jak mastactva, a tolki jak eratyčnuju ekzotyku». Aleś zaŭvažaje, što ŭ jaho teatra była «kryša», ale nie było padtrymki hledačoŭ. A adčuvańnie svajoj niepatrebnaści dapapaŭniałasia jašče i žabrackimi hanararami. «Načnaja publika — heta była nie naša aŭdytoryja. Ja byŭ mastakom-režysioram, a nie pradziusaram-biznesoŭcam. Toj adziny raz, kali my zaprasili prafiesijnych krytykaŭ na naša vystupleńnie, nie prynios čakanaha vyniku. Adzin z krytykaŭ nazvaŭ heta «kulturaj koka-koły». Jany prosta nie viedali, jak kłasifikavać takoje dziejstva. Paśla hetaha my pierajšli vyklučna na načnuju scenu».
A paśla było abrańnie pieršaha prezidenta krainy. Teatr «Stalovy arhazm», pa słovach Taranoviča, pačali zaciskać užo i pa ideałahičnych kryterach, nie davali vystupać. Tak uładalnik «teatra stryptyzu» zastaŭsia biez pracy. Znajomy haleryst ź Bierlina prapanavaŭ pracavać ź im. «Spačatku pa haściavoj vizie, potym — pa stałaj... «Mihrantam treba naradzicca», — pisaŭ Dastajeŭski. Pryjšoŭ čas, i ja zrazumieŭ, što heta pra mianie».
Mikałaj Trus uklučyŭ teatr Taranoviča ŭ svaju «Encykłapiedyju tajnaŭ i siensacyj», paličyŭšy jaho ekzotykaj dla Biełarusi.
Ci była heta pamyłka maładości, chacia Aleś i tady ŭžo byŭ daloka nie dvaccacihadovym studentam? «Nie. Heta byŭ pošuk. Sproba siabie prajavić. Majo staŭleńnie da taho času pazityŭnaje.
U pačatku pierabudovy ludzi byli lepšymi. Jany nie byli sapsavany kapitalizmam. Tady było mała hrošaj i šmat ramantyki. Navat bandyty byli ramantyčnymi.Ja dziasiatki razoŭ vystupaŭ nočču ŭ roznych biełaruskich haradach. Vosiemdziasiat pracentaŭ publiki — bandyty, časam uzbrojenyja. I tolki dvojčy ja atrymaŭ pa mordzie. Ale navat nie ad biełarusaŭ, a ad pryjezdžych rasijcaŭ. Vakoł było šmat brudu, ale ja rabiŭ usio čystymi rukami i z čystym sumleńniem. Heta było mastactva».
Aleś ličyć, što siońnia erotyki ŭ Biełarusi bolš, čym u Hiermanii. A tam, u niemcaŭ, daminuje «brutalnaje porna i homaseksualizm».
«Jak mastak ja tut skončyŭsia…»
Na čas isnavańnia teatra prypała i isnavańnie inšaha prajekta, jaki Aleś schilny zanosić u svaje pieramohi. Heta praca halerei «Šostaja linija», jakaja pradstaŭlała biełaruskaje niezaležnaje mastactva. Ale i ad jaje pryjšłosia admovicca. Čamu? «Dastała haleča, hrošy nie płacili… Karciny nie kuplali, a hałoŭnaje, niahledziačy na vialikaje pamiaškańnie i dobraje miesca, halereja nie stała pryciahalnym miescam dla mastakoŭ-nonkanfarmistaŭ».
Užo ŭ Hiermanii, u pačatku 2000-ch, jon stajaŭ la vytokaŭ fiestyvalu «niesvoječasovaha mastactva» «Dach». Ale siońnia nie prymaje madernizm. Praŭda, pieršy «Dach» u bierlinskaj halerei «Tachieles» byŭ kudy bolš kansiervatyŭnym, čym nastupnyja: na im značnaje miesca zajmała tradycyjnaje, pazityŭnaje i prafiesijnaje mastactva.
«Pieršaja i samaje hałoŭnaja pryčyna adychodu ad madernizmu — pryjšoŭ da Boha adrazu pa pierajeździe ŭ Bierlin.
Stała zrazumieła, što madernizm — heta padman, hulnia i avantura. Dla mianie stała hałoŭnym žadańnie znajści tryvałuju kropku apory ŭ žyćci.Siońnia ja nie tolki admaŭlaju kaštoŭnaści madernizmu, ale i viadu baraćbu za vyratavańnie maładych duš».
Ale paśla pika mastackaj aktyŭnaści ŭ Biełarusi za miažoj Taranovič hety zaniatak zrabiŭ prafiesijaj. «Jak mastak-žyvapisiec tut [u emihracyi] ja skončyŭsia, kali zrazumieŭ, što Parnas pusty, praces zacich. Staŭ litarataram: pišu ese. Na žyćcio zarablaju aŭtamatyčnym malavańniem karcin. Takija samyja spravy i ŭ astatnich mastakoŭ, chto zdolny zarabić. A litaratura idzie pa narastajučaj, bo ramki litaratury nieparaŭnalna šyrejšyja. Z dapamohaj internetu piśmieńnik moža upłyvać na vialikuju kolkaść ludziej.
Dla sapraŭdnaha tvorcy lubaja źmiena ŭ žyćci — pazityŭny krok. Emihracyja — heta zvyšvyprabavańnie, tamu i tvorčaść abvastrajecca».
Ci zastaŭsia Aleś mastakom unutry? «Mastak zastajecca zaŭsiody, čym by nie zajmaŭsia. Ja, naprykład, zajmajusia jašče i kulinaryjaj, bo liču, što heta, u pieršuju čarhu, mastactva. A žyvapiscam uvohule siabie nie liču, tolki vymušany hetym zajmacca».
***
Biełaruski stryptyz
«Amal umomant u Minsku i inšych haradach, na dziasiatkach małaprystasavanych scen, aficyjna i nieaficyjna pačałosia vystupleńnie našych artystak. Kolkaść biełaruskich stryptyziorak pastupova dasiahnuła sotni, da ich dałučylisia i mužčyny, źjavilisia hrupy «Niu», naš «Stalovy arhazm», «Sierž». Nieŭzabavie źjavilisia i śpiecyjalna ŭładkavanyja sceny ŭ Minsku — «Łahuna», «Maks», «Viernisaž», «Fłaminha». Pik raźvićcia biełaruskaha stryptyzu pryjšoŭsia na siaredzinu 90-ch hadoŭ, a siońnia … siońnia ŭžo možna havaryć pra zaniapad žanru. I pryčyn tut niekalki. Biezumoŭna, na pieršym miescy palityčnyja i ekanamičnyja źmieny, jakija adbylisia ŭ krainie. Pry tatalitarnych režymach erotyka i seks zaŭsiody padlahali hanieńniam — tolki ŭ nacysckaj Niamieččynie i ŭ SSSR parnahrafija karałasia jak kryminalnaje złačynstva na ideałahičnym hruncie. Seksualna źniavolenymi ludźmi lahčej kiravać. «Respublikanskaja ekśpiertnaja kamisija pa praduchileńni prapahandy parnahrafii, hvałtu i žorstkaści» aholenaje cieła inakš jak parnahrafiju nie ŭsprymaje. Stryptyzu ŭ Biełarusi byŭ pastaŭleny zasłon».
Aleś Erocič, 1998
***
Aleś Taranovič (Aleś Erocič) naradziŭsia ŭ 1955 hodzie ŭ Minsku. Vypusknik Biełaruskaj akademii mastactvaŭ (1984). Pracavaŭ ekśpiertam Biełaruskaha fondu kultury. Z 1998 žyvie ŭ Bierlinie. Aŭtar knih «Pieśnia emihranta» (2005), «Bierlinskaja mazaika» (2011). Stvaralnik mastackaj halerei «Šostaja linija», teatra «Stalovy arhazm». U Hiermanii admoviŭsia ad idej madernizmu. Žanaty, maje syna, jakija taksama zajmajucca mastactvam.
