- Pomysły ŭ sercy ŭ čałavieka —
Hłybokija vody,
Ale čałaviek razumny
Vyčerpvaje ich.
Vysłoŭi, 20:5
Vulicy Krašeŭskaha ŭ Pružanach, viadoma, niama. Aniahož: znakamity ziamlak, piśmieńnik, uniesieny ŭ Knihu rekordaŭ Hinesa jak samy pładavity ŭ śviecie aŭtar, što napisaŭ kala šaścisot(!) tamoŭ mastackaj litaratury i publicystyki; vydaviec i redaktar dziasiatka hazietaŭ i časopisaŭ, mastak, etnohraf i palityčny viazień, pavodle tvoraŭ jakoha Vialikuju Litvu i Reč Paspalituju ŭjaŭlali cełyja pakaleńni, Juzaf Ihnacy Krašeŭski sam vyznačaŭ siabie jak čałavieka ź lićvinskim sercam.
I voś kamuści z udziačnych naščadkaŭ akurat da 200¬hodździa Krašeŭskaha spatrebiłasia razburyć u jahonaj rodavaj siadzibie ŭ Doŭhim, za 7 km ad Pružanaŭ, staražytny sklep z pachavańniami. U Starym Kuplinie, jakim vałodała znakamitaja siamja (aproč Juzafa Ihnacyja, jahonyja braty, piśmieńnik i astranom Kaetan dy mastak Lucyjan Krašeŭskija), — tahačasnyja kaplicu i śviran, a ŭ Kuplinie siońniašnim zamiest muzieja raźmiaścić śpieckamiendaturu dla «chimikaŭ» z usiaho navakolla.
Vychodziš z kamiendy na pracu, truščyš vosieńskaje zołata, srebra dy miedź na darožcy, i ŭ šalaścieńni liścia starych drevaŭ, što pamiatajuć XIX stahodździe, i ŭ trapiatańni ptušynaha pierja u prysadach staraśvieckaje siadziby, pieratvoranaj u vajskovy haradok i potym zakinutaj, čuješ, jak z rypieńniem piara pa papiery padajuć śpisanyja listy na stoł u domie Krašeŭskich.
Narodžany ŭ navalničnym 1812, paddany carskaj Rasii, aryštavany ŭ 1830 u Vilni na 1,5 hoda za suviaź z paŭstancami, ledź uratavany ŭciokami ŭ 1863, sudzimy za «špijanaž suprać Prusii» ŭ 1883 (znoŭ 1,5 hoda ŭ krepaści ŭ Mahdeburhu), pišučy ciaham usiaho žyćcia, Krašeŭski adzinaasobna nanios taki ŭdar impieryi, usiu mahutnaść jakoha jana adčuła tolki praź dziesiacihodździ — u 1918, z paŭstańniem Druhoj Rečy Paspalitaj, u 1980, kali «Salidarnaść» uzłomvała lod maskoŭskaha kamunizmu. 600 tamoŭ Krašeŭskaha stalisia dynamitam, zakładzienym u padvaliny śviadomaści paniavolenych palakaŭ — i spracavali praź niekalki pakaleńniaŭ pa ŭsioj krainie macniej, čym arsienały paŭstancaŭ.
Pabožny katalik, Juzaf Krašeŭski ŭrablaŭ u palakach toje poŭnaje plonu ŭrodnaje pole viery, nadziei i lubovi da Radzimy, na jakim paśla źbirali i čytač Krašeŭskaha Piłsudski, i čytač Krašeŭskaha Valensa, i čytač Krašeŭskaha Jan Pavał II.
U knihi Krašeŭskaha hladziš praz stahodździ, by ŭ lustra, i paznaješ u siońniašniaj Biełarusi tuju, vialikalitoŭskuju, rodnieńkuju: toje, što ŭ Mickieviča — epičnaja paezija, u Karatkieviča — pryŭkrasnaja lehienda, u Krašeŭskaha — samo žyćcio jak jano jość. U vobrazach Vitaŭta i Jahajły, Januša Radziviła i Stanisłava Paniatoŭskaha, Panie Kachanku i Karala Chadkieviča — u słovach, abliččach, svarkach, podźvihach i słabaściach, uva ŭsioj nievyniščalnaj lićvinskaj biełaruskaści ŭhadvajem i sojmavaha maršałka Šuškieviča, i šlachcica Statkieviča, i vajavodu Kazulina, i kniazia Milinkieviča, i mahnata Niaklajeva, i karala Zianona.
Mova ź biełarusizmami dy ŭkrainizmami, historyja Polščy i Litvy, žyćcio ŭ Drezdenie i Ženievie — u hrudziach Krašeŭskaha biłasia serca Jeŭropy, zrodnaje Skarynu, Mickieviču, Miłašu.
Pracaholik Krašeŭski pisaŭ tak, što čytačy nie paśpiavali pračytvać, a vydaŭcy — vydavać. U nievierahodnaj płodnaści Krašeŭskaha, jak i ŭ vieličyni asobaŭ, sparodžanych adnoj siamjoj, adnym koraniem, skrazić nabryniałaja vodami i toŭščami historyi, kryvioju i žalezam, hnillu i žyćciovaj siłaj drymotnaja i stojenaja biełaruskaja hłybinia.
Tym viečnym biełaruskim žalejnikam, chto nyje dy apuskaje ruki, — maŭlaŭ, narod, jak dryhva, niama mocy, dušać. A adnamu režym dy impieryju nie pierałamać — treba pryjechać siudy, u Kuplin, utaropicca ŭ apietyja Juzafam Krašeŭskim hłybokija-hłybokija lustranyja bałaciaviny, i, dobra ŭhledzieŭšysia, ubačyć adkaz: JAK.
U lipieni nastupnaha, 2012, Juzafu Ihnacyju Krašeŭskamu spaŭniajecca 200. Rychtujecca Polšča, pamiatajuć bieraściejskija dy pružanskija krajaznaŭcy — a Biełaruś…
Kali ŭžo biełarus narešcie paznaje ŭ Krašeŭskim siabie?
U samym hłuchim kucie ziamli, u samy zmročny čas, na samym dnie historyi i adzin čałaviek zdolny pieramahčy, kali razam z hetym čałaviekam u asabistaj svabodzie, viery, mocy i pracy — Boh.
Hladzi jašče:Biełaruskaja hłybinia. Karani ŭ kryvi
Biełaruskaja hłybinia. Pad sercam Jeŭropy
Biełaruskaja hłybinia. Siem synoŭ Jova
Biełaruskaja hłybinia. Častka I
Biełaruskaja hłybinia. Kamienda
