Niadaŭniaja situacyja z masavym zaražeńniem kampjutaraŭ hramadskich dziejačaŭ «virusam KDB» moža pahražać lubomu čałavieku, chto karystajecca internetam. I naŭrad ci kamuści chočacca, kab jahonyja dziejańni niechta kantralavaŭ, pryčym niavažna, buduć heta śpiecsłužby ci
«Naša Niva»: Što rabić, kali skłałasia adčuvańnie, što niejkaja zaraza ŭžo padčeplenaja?
Prahramist Alaksiej: Tut usio vielmi prosta: adłučycca ad Sieciva — kab praduchilić adsyłku taho, što vy nabirajecie na kłavijatury (u tym liku parolaŭ). Heta varta zrabić na vypadak, kali vy padazrajecie, što ŭ vas na kampjutary staić
Antyvirus pažadana vykarystoŭvać płatny i kamiercyjny, łamanych viersijaŭ ci darmovych nie raju juzać, jany zazvyčaj mieniej nadziejnyja, dy i što heta za antyvirus, jaki zdoleli pałamać, kab nie kuplać?
Kali zarazy nie znajšli — adnieści kamp prafiesijanałam, niachaj spraŭdziać na najaŭnaść
Kali ž pačniacie prydumlać novyja paroli, pamiatajcie, jany pavinny być jak maha daŭžejšymi i źmiaščać vialikija i małyja litary, ličby i znaki (naprykład, pytalniki).
«NN»: Jak praduchilić pahrozy, kab nie davodziłasia, niervujučysia, zmahacca ź virusami?
PA: Što datyčyć prafiłaktyki — nie adkryvać nieznajomych *.exe i padobnych fajłaŭ, nie adkryvać navat listy ad ludziej, čyj adras padajecca vam nieznajomym, nie pierachodzić pa spasyłkach, što prapanujucca u listach (bo pad spasyłkaju adnaho vyhladu całkam mahčyma schavać spasyłku na zusim inšuju reč, tamu raju pstrykać pravaju knopkaju pa spasyłcy, abirać punkt copy link address (skapijavać miescaznachodžańnie spasyłki), ustaŭlać u braŭzer i hladzieć, ci sapraŭdy spasyłka viadzie tudy, kudy treba. Možna navieści kursor na spasyłku i ŭ statusnym radku prahladalnika ŭnizie pabačyć aktualnuju spasyłku, jakaja schavanaja pad tekstam. Chavańnie adnaje spasyłki pad inšaj nazyvajecca fišynh (fishing) — rybałka na davierlivaha karystalnika.
«NN»: Ci maje niebiaśpieku vychad u Facebook, «Ukantakcie» i inšyja sietki?
PA: U sacyjalnych sietkach — ni ŭ jakim vypadku nie stavić padazronych pryłažeńniaŭ, asabliva «Ukantakcie».
Varta być vielmi ŭvažlivymi da listoŭ i paviedamleńniaŭ u sacyjalnych sietkach, dzie prapanujuć pahladzieć fotki, navat kali jany zychodziać ad znajomaha čałavieka, jaki tearetyčna moh dasłać list z takim źmiestam.Sacyjalnaja inžynieryja stała značna bolš tonkaj, tamu ni ŭ jakim vypadku nie treba adkryvać toje, što choć na kaliŭca ličyš padazronym.
«NN»: Jakija sajty, aproč parnahrafičnych, možna nazvać patencyjna niebiaśpiečnymi dla kampjutaraŭ?
PA: Sacyjalnyja sietki — pry ŭstaloŭcy pryłažeńniaŭ — ale heta karystalnik zaŭsiody robić samastojna, tamu prosta nie staŭcie pryłažeńniaŭ. Usie sajty, na jakija viaduć fišynhavyja spasyłki (apisana vyšej), i sajty, prapanavanyja nieznajomcami.
«NN»: Nakolki raspaŭsiudžanaje zaražeńnie smartfonaŭ — ajfonaŭ i androidaŭ — praź internet?
PA:
Dla ajfonaŭ virusaŭ faktyčna niama, dla androidaŭ jość, ale daloka nie ŭ takoj kolkaści, jak dla Windows.Tamu treba kiravacca zvyčajnaj hihijenaj: nie stavić dziŭnyja pryłažeńni, jakija niechta paraiŭ, nie stavić nijakija pryłažeńni u sacyjalnych sietkach, nie adkryvać nieznajomyja spasyłki. Paprostu, myć ruki pierad ježaju.
Kali vy ličycie, što infarmacyja ŭsio ž vykradajecca, to Android možna skinuć na stan defaults, to bok na pieršapačatkovy nabor naładak i prahram. Zastaniecca tolki toje, što było na aparacie pry jahonaj kupli. Heta zvyčajna zdymaje ŭsie pytańni.
* * *
Prahramist Ivan vykazaŭ mierkavańnie, nakolki ŭsiomahutnyja chakiery śpiecsłužbaŭ, a taksama jakuju adkaznaść jany mohuć panieści.
«Naša Niva»: VyznačanyjaIP-adrasy , ź jakich rassyłalisia virusy hramadskim dziejačam. Jakaja vierahodnaść pakarańnia ich uładalnikaŭ?
Prahramist Ivan: Navat kali buduć pradjaŭlenyja pretenzii, vierahodna, što raźbiralnictva pa pošuku raściahniecca na doŭhi čas. U Biełarusi niemahčyma vyznačyć dakładny fizičny adras kampjutara pa IP. Maksimum — jakomu apierataru suviazi naležyć.
«NN»: Trajanskija prahramy, jakimi byli zaražanyja kampjutary — KeyloggerDetective, UFR Stealer, RMS Trojan, — možna nazvać surjoznymi, ci dla antyvirusa sa śviežymi bazami nie prablema ich vydalić?
PI: Kali heta metanakiravany virus, jaki robicca pad peŭnyja zadačy, naprykład, kab znajści peŭny fajł na kampjutary, to vyličyć jaho budzie składana, tamu što jon pišacca z ulikam patrebaŭ zamoŭcy. A kali jon šyrokaha profilu — jak tyja, što pieraličanyja, — dastatkova karystacca antyvirusam i peŭnymi normami infarmacyjnaj biaśpieki.
«NN»: KDB pakul nie raspracoŭvaje svaje «firmovyja» virusy?
PI: Tam pracujuć daloka nie durni. Ich nie varta niedaaceńvać.
«NN»: Ich zdolnaściaŭ i mahčymaściaŭ chapiła b, kab, naprykład, prosta vydalić sajt «Chartyi'97»?
PI: Dumaju, što tak. Nievyrašalnych zadač nie isnuje.Ale «Chartyja'97» naŭrad ci zachoŭvajecca na adnym sierviery, tamu vydaleńnie budzie kaštavać šmat pracoŭnaha času. Znoŭ ža, sajt zaŭždy možna adnavić z bekapa.
«NN»: a nakolki achoŭvajucca biełaruskija dziaržaŭnyja sajty?
PI: Ja ŭ svoj čas mieŭ razmovu ź ludźmi, što mieli dostup da sierviernaj častki Akademii kiravańnia — tut achova była davoli mocnaja.
Ale ž łamajucca sierviery Pientahonu i Ahienctva nacyjanalnaj biaśpieki ŭ ZŠA — i heta nas viartaje da pytańnia, ab metach i zadačach.
