Praz 50 hadoŭ paśla zasnavańnia Eŭraźviaz zrabiŭsia vyspaj stabilnaści, adnak pakrysie pačynaje spaŭzać u abyjakavaść.
Eŭraźviazu — 50 hod. U zachodniaj presie achvotna pakieplivajuć: EZ, maŭlaŭ, sutyknuŭsia z typovym kryzysam siaredniaha ŭzrostu. Jon kampleksuje z‑za svajho vieku, adsutnaści kankretnych žyćciovych planaŭ dy prablemaŭ, vyklikanych rezkim pavieličeńniem masy cieła. Zrešty, heta prosta kidkaja žurnalisckaja metafara. Nasamreč Eŭraźviaz, chutčej, nahadvaje znervavanaha padletka, pierad jakim staić prablema vybaru svajho budučaha šlachu. Ale i hetaje paraŭnańnie niedaskanałaje: Eŭraźviaz uvohule ciažka z čym‑niebudź paraŭnoŭvać.
EZ maje vialikuju moc u sučasnym śviecie, ale dahetul nia maje vyraznaha imidžu, charyzmy. Nu chiba što možna ŭzhadać raspaŭsiudžany stereatyp pra toje, što praviły EZ nievierahodna zabłytanyja, i vypracoŭvaje ich biastvaraja eŭrabiurakratyja, padobnaja da armii kłonaŭ z halštukami.
Dobra heta ci drenna? Vidać, chutčej dobra. Siońnia Eŭraźviaz funkcyjanuje chutčej nie jak sajuz nacyjaŭ, a jak sajuz suverenitetaŭ, ad jakich tyja nacyi admovilisia. I kiruje tymi abstraktnymi suvierenitetami eŭrabiurakratyja. Jaje pavodziny i praviły niaredka razdražniajuć, adnak kali b niejkija siabry EZ vyrašyli raspačać pamiž saboj surjozny kanfiłkt, to eŭrabiurakratyja nastolki jaho zapavolić svaimi pracedurami, što ŭrešcie bojka zachłyniecca. Faktyčna, «halštuki» zrabili niemahčymaj vajnu ŭ EZ. Naturalna, zdarajecca, krainy svaracca pamiž saboj, adnak Eŭrakamisija praciahvaje pracu, nie zvažajučy na zvadki. Tak bolšaja častka Eŭropy pražyła ŭ adnosnym miry ŭžo paŭstahodździa — i heta paśla dvuch tysiačahodździaŭ vojnaŭ!
Urad dla narodu
Nasielnictva EZ składaje 500 miljonaŭ čałaviek — vializnaja ličba. I hetyja ludzi ŭ cełym žyvuć vielmi navat zamožna. Bolš za toje, svaje hrošy jany vydatkoŭvajuć z karyściu — hetak EZ źbirajecca da 2020 h. vyjści na pieršaje miesca ŭ śviecie pa vyrabu enerhii z uznaŭlalnych krynicaŭ, ratujučy, takim čynam, navakolle. Jość čym hanarycca, i zasłuha eŭrabiurakratyi tut niemałaja.
Brusel składaje praviły, jakija roŭnyja dy zbolšaha spraviadlivyja dla ŭsich krainaŭ‑siabroŭ EZ. Jon nie daje firmam abjadnoŭvacca ŭ hrabiožnickija karteli dy navat źbirajecca prymusić eŭrapiejskich aperataraŭ źnizić taryfy na mabilnuju suviaź. Čym nie ŭłada dla naroda?
Eŭrabiurakratyja — šeraja, i kali štości nadaje joj charyzmy, dyk heta roznakalarovaja Eŭropa. Anhieła Merkiel, federalny kancler Niamieččyny, krainy, jakaja pierajmaje prezydenctva ŭ EZ, ličyć: «Utvareńnie «federatyŭnaj dziaržavy Eŭropa» navat praź piaćdziasiat hod, niemahčymaje. My zachavajem raznastajnaść nacyjanalnych dziaržavaŭ».
Novyja krainy nie asłabili Eŭraźviaz, a nadali jamu śviežaści. Kanstytucyja, ź jakoj tak doŭha niama peŭnaści — sposab pieratvaryć EZ ź biurakratyčnaha abjadnańnia ŭ niešta, z čym čałaviek sapraŭdy zmoža siabie asacyjavać, nazyvajučysia eŭrapiejcam. U idejnym planie EZ budzie niapoŭny biez Bałkanaŭ, Turcyi dy Biełarusi z Ukrainaj. A eŭrabiurakratyja zdoleje cudoŭna ŭpraŭlacca ź jakoj zaŭhodna kanfihuracyjaj krainaŭ.
Raznastajnaść u Eŭropie, najpierš, moŭnaja. Niezdarma stalicaj EZ faktyčna zrabiŭsia Brusel — horad u adnosna nievialikaj krainie, dzie sutykajucca roznyja kultury dy roznyja movy. Vidać, Miensk taksama moh by być niebłahim miescam dla eŭrakiraŭnictva.
Postdemakratyja
Adnak razmovy pra «kryzys siaredniaha ŭzrostu» viaducca ŭsio‑taki niezdarma. «Eŭropa adčynienych dźviarej» — heta realnaść, adnak dźviery tyja adčynienyja tolki pamiž pakojami eŭrapiejskaha domu, a vokny dy hanak zakałočanyja doškami. Vonki — žorstki vizavy režym, patruli na miežach dy prynižalnyja dopyty ŭ ambasadach. Eŭraźviaz adchapiŭ sabie kavałačak zamožnaści dy spakoju, i žychary EZ nie žadajuć jaho hublać.
Eŭraźviaz efektyŭny ŭnutry siabie, tam, dzie ŭsie hulajuć pa adnych praviłach. Niabłaha ŭ jaho atrymlivajecca ŭpłyvać i na tyja krainy, jakija prahnuć siabroŭstva dy dobraachvotna prymajuć praviły hulni. Ale EZ fatalna nieefektyŭny za miežami svajho niepasrednaha ŭpłyvu, tam, dzie čchać chacieli na tyja eŭrapiejskija pryncypy. Kolki daviałosia papamučycca na Bałkanach! A da Biełarusi Eŭraźviaz voś užo 12 hod nia viedaje navat jak padstupicca.
Ci nabližajecca Biełaruś da Eŭropy? A moža, heta Eŭropa nabližajecca da Biełarusi?
Eŭrapiejskaja liberalnaja demakratyja zmahajecca za vyžyvańnie ŭ śviecie, dzie ŭ modu ŭsio bolš uvachodziać aŭtarytaryzm, fundamentalizm dy manipulacyi praź biznes, a taksama spekulacyi na nacyjanalnych pačućciach. Ludzi stamlajucca dy rasčaroŭvajucca ŭ palitycy, nie iduć na vybary. Tradycyjnyja partyi pačynajuć bajacca vybarščykaŭ, nie navažvajucca kazać pra ciažkija temy dy reformy, robiacca kvoleńkimy dy padobnymi adna da adnoj, jak bliźniaty. A marhinalnyja dy papulisckija partyi naadvarot uzmacniajucca, bo im usio roŭna, jakoj canoj zachapić uvahu elektaratu.
Usio čaściej kažuć pra peryjad «postdemakratyi» ŭ Eŭropie. Ameryka zahrazła ŭ Iraku dy Aŭhanistanie (zusim niedaloka ad Eŭropy, darečy), nafta skančajecca, ludzi žadajuć nie svabody, a peŭnaści ŭ zaŭtrašnim dni. Aby nia było vajny. I tut na scenu vychodzić «postdemakratyja» — farmalnaja demakratyja, hramadztva u jakim ptuška svabody maje padrezanyja kryłcy. Specsłužby ŭzmacniajucca dla baraćby z teraryzmam, Berluskoni ładzić z dapamohaj svaich telekanałaŭ medyjaspektakli ŭ samym sery staroj Eŭropy, a dla sapraŭdy demakratyčnych debataŭ zastajecca ŭsio mieniej prastory. Partyi robiać staŭku na asobaŭ, a nie na prahramy, palityka pieratvarajecca ŭ markietynh, infarmacyjnyja medyi — u zabaŭku. A ludziam heta ŭsio roŭna, jany žadajuć spakoju, i achvotna hałasujuć za tych, chto abiacaje stabilnaść.
Vystupajučy ŭ Berlinie, Anhieła Merkiel paabiacała zrabić u svajoj pramovie z nahody 50‑hodździa Rymskich pahadnieńniaŭ asablivy akcent na supolnych kaštoŭnaściach dziaržavaŭ EZ. «Pa sutnaści, ich možna sfarmulavać adnym słovam — talerantnaść», — skazała jana.
Talerantnaść — jakoje biełaruskaje słoŭca! Voś tolki ci nia źmienicca talerantnaść usieahulnaj abyjakavaściu? Heta — prablema, adnolkava aktualnaja jak dla Eŭropy, tak i dla Biełarusi.
