U Bałharyi znajšli siaredniaviečnuju mahiłu «vampira», jakim, jak miarkujecca, moh być viadomy pirat i mer horada Sazopala Kryvič.
Mahiła manastyrskaha niekropala, dzie byŭ znojdzieny škilet.
Čas i miesca pachavańnia «vampira z Sazopala» sapraŭdy dazvalajuć identyfikavać jaje jak mierkavanuju mahiłu Kryviča.
Jašče adzin prykład «vampirskaha pachavańnia» - žanočy čerap z cahlinaj, ustaŭlenaj u skivicy, byŭ znojdzieny padčas raskopak brackaj čumnoj mahiły ŭ Vieniecyi. Ličyłasia, što ažyłyja mierćviaki mohuć pakidać mahiły, pić kroŭ ludziej i raznosić čumu.
Ciapier, kab pahladzieć na niabožčykaŭ z alerhijaj na sonca i časnok, što vypaŭzajuć načami z sklapoŭ, kab pałasavacca kryvioju mirnych hramadzian, treba iści ŭ łunapark abo ŭ kino. Ale kaliści jany ŭsprymalisia jak nieadjemnaja častka realnaści, jakaja niasie pahrozu ludziam.
Jašče raz
uśviadomić mientalnuju dystancyju, jakaja adździalaje nas ad adnosna niadaŭniaha minułaha Jeŭropy, dapamahła archieałahičnaja znachodka ŭ bałharskim horadzie Sazopal, raźmieščanym na bierazie Čornaha mora niedaloka ad papularnaha kurorta Burhas.
Padčas raskopak siaredniaviečnaha niekropala ŭ rajonie manastyra Śviatoha Mikałaja, jakija ŭznačalvaŭ dyrektar Archieałahičnaha muzieja Sazopala Dzimitr Niednieŭ,
byli znojdzienyja 2 škilety, hrudnyja kletki jakich prabityja zavostranymi žaleznymi štyrami. Adzin škilet naležaŭ mužčynu, druhi — žančynie.
Forma i raźmiaščeńnie štyroŭ (jakija chutčej za ŭsio byli b vydalenyja ź ciełaŭ, kali b śmierć nastupiła ad ranieńniaŭ, što ŭ vypadku štyroŭ, jakija nie źjaŭlajucca zbrojaj, małavierahodna) nie pakidaje nijakich sumnievaŭ, što mocnyja i dakładnyja ŭdary ŭ hrudzi byli naniesienyja z rytualnymi metami ŭžo paśla śmierci. Mienavita tak —
paśmiarotnym prybivańniem niabožčyka — u siaredniavieččy žyvyja imknulisia zaścierahčy siabie ad chcivych miortvych,jakija, jak ličyłasia, mahli prynieści im škodu navat z mahił.
«U hetych škiletach niama ničoha niezvyčajnaha. Jany ŭsiaho tolki ilustrujuć viadomuju i daŭniuju tradycyju, jakaja isnavała ŭ niekatorych bałharskich vioskach až da pieršaha dziesiacihodździa XX stahodździa», — kamientuje znachodku dyrektar Muzieja nacyjanalnaj historyi Bałharyi prafiesar Bažydar Dzimitraŭ, sam uradženiec Sazopala.
Ciapier škilety adpraŭlenyja ŭ Safiju, kab stać častkaj pastajannaj muziejnaj ekspazicyi. Bałharskija archieołahi ličać, što
ŭ adnoj z «vampirskich» mahiłaŭ byli pachavanyja pareštki čałavieka pa imieni Kryvič, jaki žyŭ u XIV stahodździ.U Kryviča była reputacyja pirata i bandyta, jakaja, adnak, nie pieraškodziła jamu prabicca ŭ šerahi miascovaj šlachty i navat stać kiraŭnikom Sazopala:
u siaredniavieččy (zrešty, jak u niekatorych krainach i ciapier) navyki rabaŭnika i prajdziśvieta takoj karjery chutčej dapamahali, čym pieraškadžali.
Na pasadzie sazopalskaha mera Kryvič pakazaŭ siabie z najhoršaha boku: u niaprostyja časy, kali na mory haspadaryli piraty i rabahandlary, a pamiežny port byŭ pradmietam damahańniaŭ Bałharskaha carstva i Vizantyi,
Kryvič nie zdoleŭ zrabić žyćcio haradžan, jakija, miarkujučy pa śviedčańniach historykaŭ, naohuł ad jaho niamała naciarpielisia, bolš biaśpiečnym i spakojnym.U kančatkovym vyniku,
pakazaŭšy žachlivuju niekampietentnaść padčas čarhovaj abłohi, jon faktyčna zdaŭ Sazopal hienuezcam, jakija jaho razrabavali. Nie vyklučana, što heta było zroblena za chabarci harantyi, što mer i jaho pamahatyja nie buduć zabityja maradziorami.
«U takich mahiłach pobač ź vialikimi manastyrami chavali pradstaŭnikoŭ haradskoj šlachty. Miarkujučy pa ŭsim, u niabožčyka, prabitaha žaleznym štyrom, była takaja kiepskaja reputacyja pry žyćci, što paciarpiełyja ad jaho zababonnyja haradžanie vyrašyli achavać siabie paśla jaho śmierci, abstavinaŭ jakoj my pakul nie viedajem. „Sazopalski vampir“ sapraŭdy moh być Kryvičam», — kaža prafiesar Dzimitraŭ.
«Viadoma, vampiram, jakimi ich pradstaŭlajuć ciapier u kino, Kryvič pry žyćci nie byŭ. Ale miarzotnikam sapraŭdy byŭ.Zhodna z padańniami, raspaŭsiudžanymi siarod słavian u siarednija viaki, duša kiepskaha čałavieka nie adpraŭlałasia na toj śviet, ale zastavałasia ŭ ciele, pakutavała i časam mahła pakidać mahiłu i pić kroŭ žyvioł i ludziej. Takuju dušu simvalična zabivali — nie z dapamohaj zbroi, a z dapamohaj śpiecyjalna zavostranaha žaleznaha štyra», — tłumačyć prafiesar.
Sazopalskaja znachodka jašče raz nahadvaje, što
słavianskija Bałkany, a taksama zasielenyja słavianami Centralnaja i Uschodniaja Jeŭropa byli areałam, ź jakoha mify pra vampiraŭ raspaŭsiudžvalisia pa Jeŭropie, prymajučy časam formu sapraŭdnaj masavaj isteryi(dastatkova ŭspomnić znakamityja «Vampirskija spravy» XVIII stahodździa), pakul nie nabyli svaju kłasičnuju formu dziakujučy hatyčnym i viktaryjanskim ramanam — krynicam natchnieńnia sučasnych halivudskich scenarystaŭ.
Pavodle infarmacyi Dzimitrava, u Bałharyi znojdziena ŭžo kala sta pachavańniaŭ sa škiletami, prabitymi žaleznymi štyrami, i ŭ znachodcy jašče adnaho «bałharskaha vampira» niama ničoha ekstraardynarnaha. Niezvyčajnaje tolki hanarovaje miesca pachavańnia kryvasmoka — manastyrski niekropal, jaho prynaležnaść da šlachty i mahčymaja identyfikacyja z peŭnaj histaryčnaj asobaj. U hetym sensie
ŭ sazopalskaj znachodki jość usie šancy papoŭnić śpis znakamitych siaredniaviečnych kryvasmokaŭ z Ułada III Cepieša (Drakuły) i hrafini Lizaviety Batory jašče adnym vampiram — meram i piratam Kryvičam.
