Fiermier Uładzimir Matusievič ź vioski Macki na Minščynie ŭžo dva dziasiatki hadoŭ demanstruje prykład spraŭna pastaŭlenaj haspadarki, jakaja prynosić nia tolki prybytak, ale i zadavalnieńnie. Spyniŭšysia ŭ vyniku ekśpierymientaŭ na vyroščvańni harodniny — pieradusim, raznastajnych hatunkaŭ kapusty — jon naładziŭ pakrokavuju sistemu viehietacyi, jakaja ciaham usiaho siezonu dazvalaje zdymać śviežy ŭradžaj. U «Majontku Matusievičy», pra nabližeńnie da jakoha apaviaščaje adpaviedny nadpis na
Dom Uładzimira Matusieviča, jaki jon u litaralnym sensie pieratvaryŭ u sučasnuju krepaść, dobra bačny ź miadzielskaj trasy. Mnohija tranzitnyja pasažyry pierakananyja, što heta nasamreč zamak, jaki zachavaŭsia ź niezapamiatnych časoŭ.Adpaviedny maštabu padvorak — dla adpačynku dušoj i ciełam: kvietki, sad, śviežaskošany traŭnik. Kvietki — asablivaje zachapleńnie haspadara: dla ŭnutranaha spakoju navat zasiejaŭ cełuju dzialanku ramonkaŭ.
Dla biznesu — 40 hiektaraŭ ziamli. Rabotnikaŭ davodzicca najmać zdalok — ź Vilejščyny, Miadzielščyny. U napaŭpustych Mackach pracazdolnaha nasielnictva ŭžo nie zastałosia.
Sioleta spadar Matusievič staŭ dziedam. Pieršuju ŭnučku Miłanu dva miesiacy tamu padaravaŭ syn Pavał. Jon zaraz — pravaja ruka baćki. Skončyŭšy prestyžnuju VNU ŭ Minsku i krychu papracavaŭšy na volnych chlabach, nie pryžyŭsia ŭ kamiennych džunhlach i viarnuŭsia dadomu. Ciapier z hałavoj u haspadarskich kłopatach — kanstatuje spadar Uładzimir, raskazvajučy pra zakuliśsie fiermierstva:
— Pracuju z drobnymi handlarami, jakija pradajuć na Kamaroŭcy, na inšych bazarach. Jany stajać tam hadami, pastajanna, da ich prychodziać pakupniki, pastajannyja klijenty, jakija viedajuć: na hetaj kropcy ŭsio budzie harantavana śviežaje. Voś z hetymi ludźmi ja i pracuju. Ale ž jany nie mohuć pradać usio. Tamu što asnoŭnaja masa ludziej idzie ŭ vialikija hipermarkiety i kuplaje tam impartnaje, jakoje lažyć i nie psujecca. A ŭ mianie pradukcyja adnaho dnia. Adrazu paśla razvału SSSR, kali była naturalnaja haładucha, było zusim inakš. Tady ž miali ŭsio biez razboru, my navat nie ŭpakoŭvali, a ŭsio hruzili na mašyny, prosta vałam. A adtul — miech hrošaj, potym ich tolki sartavali.
I sami ludzi miachami brali, biez razboru. Tolki pastupova niejak navučylisia, što nie treba miech kapusty kvasić i stavić na bałkon, kali možna ŭ zručny čas zajści ŭ lubuju kramu i nabyć pradukcyju ci zamiežnuju, ci svaju. Hałoŭnaje, što ŭsio budzie śviažejšaje.A potym źjavilisia inšyja kultury. Jak tolki bačyli niešta novaje — tuju ž «ekzatyčnuju» kapustu — adrazu pačynaŭsia chapun, chaciełasia pakaštavać. A raskaštujucca, i nie chočuć bolš brać.
Admysłova pryjazdžali roznyja kramki, prasili: nas, maŭlaŭ, na kirmaš honiać, treba vitrynu ŭpryhožyć, a ŭ vas, viedajem, jość niešta nieardynarnaje. Daj nam, choć by tolki ŭpryhožyć…
— Niadaŭna ŭ adnoj sietkavaj kramie nabyvaŭ tureckija pamidory pa 12 900 rubloŭ za kilahram. Pobač u šapiku pradavali biełaruskija — bolš čym pa 20 000. U čym sakret takoha cenaŭtvareńnia?
— Sprava, jak kažuć, u raździaleńni pracy. Usio ž u Turcyi bolš adpaviedny klimat — tam ciopła kruhły hod, tam vydatki na vyroščvańnie hetych pamidoraŭ mienšyja, bo možna znajści jašče dziešaviejšuju pracoŭnuju siłu.Jak ni kruci, tam heta abychodzicca tańniej. Nam, moža, lepš usio ž bulbu navučycca vyroščvać i potym jaje pradavać. A to ž my navat bulbaj siabie časam nie možam zabiaśpiečyć, nabyvajem tureckuju, marakanskuju. Tuju ž samuju kapustu, jakaja pieršaja idzie, kuplajem z Makiedonii. Choć ja pierakanany, što ŭ dastatkovaj kolkaści heta možna vyroščvać i ŭ nas. Mnie ciažka za niekaha adkazać, u čym pryčyna takoj dyspraporcyi. Mabyć, my jašče na pačatku hetaha šlachu. Prykładam, hałandski fiermier nie budzie stolki vyroščvać, kali viedaje, što nie pradaść, tamu ŭ jaho peŭnyja kvoty i h.d.
A ŭ nas jašče panuje dziki rynak. Letaś była prosta nievierahodnaja pieravytvorčaść morkvy, kapusty biełakačannaj. Viedaju, što navat da hetaha času na palach zastalisia lažać cełyja nierealizavanyja burty. U nas hety praces idzie hetkimi chvalami. Letaś było šmat, sioleta vyrašyli nie sadžać — stała mała.U minułym hodzie maja kviacistaja kapusta išła pa dobraj canie, dyk niekatoryja pahladzieli, skumiekali, pačali vyroščvać takuju ž kapustu, u vyniku maja cana ŭpała. Tamu starajusia stabilna, kožny hod nalahać na tyja svaje kultury, jakija daŭno vyroščvaju i viedaju, što vialikaj kankurencyi mnie nichto nie składzie. Jak toj ža sielderej.
-To bok peŭnaja śpiecyjalizacyja ŭsio ž zachoŭvajecca?
— Tak. Uziać tuju ž Stolinščynu — sapraŭdny ahurkovy raj. Ci Łuninieččyna, jakaja daje nam morkvu i truskałki. U hetych rehijonach klimat, ziamla dla sielskaj haspadarki adpaviednyja. Vioski tam dahetul vialikija, ludziej šmat, ale ziamli ŭradlivaj mała. Niadaŭna da mianie adzin pryjaždžaŭ, kaža — ja fiermier, mnie treba miljon sadžancaŭ jabłyni, chaču pasadzić takija, jak polskija. Ale jamu tam kažuć, što nie mohuć dać stolki ziamli, bo moža dajści da sacyjalnaha vybuchu. Bo pahladziać inšyja, skažuć — dajcie i mnie ziamli. A volnaj ziamli mała.
Heta ŭ nas jašče tut chapaje ziamli, a tam, na Bieraściejščynie, jana daŭno deficytam — pry jašče vialikaj doli sielskaha nasielnictva.
Darečy, heta maje samyja hałoŭnyja kankurenty, ź jakimi my kožny dzień sutykajemsia na rynku. Tolki jany adtul za 400 kiłamietraŭ viazuć siudy pradukcyju, kožnuju noč, a moj syn adsiul — za 25 kiłamietraŭ.
A treciaj nočy zbor, bo tuju ž kapustu jašče treba narvać, kab była naŭprost z pola.I tam, na Paleśsi, choć ciaplej, lepš usio raście, ale za košt taho, što daloka vieźci i što pradukcyju treba krychu raniej źbirać, ja vyjhraju.
— Ci možacie pra siabie skazać, što vy hnutki haspadarnik, zdolny prystasavacca da kanjunktury rynku?
— Ja nievialiki, i ŭ hetym peŭnyja plusy. Bo ja viedaju fiermieraŭ vialikich, što ich vielmi skoŭvaje. U nas užo jość fiermierskija haspadarki jak łatyfundyi — ź vialikaj kolkaściu rabotnikaŭ i takoj ža adkaznaściu.Pieradusim adkaznaść za toje, što ŭsio vyraščanaje treba pradać. A z hetym prablemy. U mianie pad Maładziečnam znajomy fiermier, jon uklučany ŭ dziaržaŭnuju prahramu raźvićcia aharodnictva. Dyk jon zaležny ad usich i ŭsiaho. Letaś, kali ŭ Maładziečnie ładzilisia «Dažynki», jaho prymušali pryvodzić da ładu kałhasnyja paletki ŭzdoŭž trasy. Jedučy z Radaškavičaŭ na Maładziečna, možna było z šašy ŭbačyć pryhožuju kapustu — voś heta jakraz fiermierskaja.
Dali kałhasnuju ziamlu — tolki pasadzi ŭ hetym hodzie, vielmi treba. Ale potym, uvosień, kali jon pačaŭ prybirać tuju kapustu, dyk jaje nichto nie prymaje. A heta dziasiatki tysiač ton kapusty! Kudy ty jaje padzienieš — nikoha ŭžo i nie chvalavała.Asobnyja aburalisia: maŭlaŭ, zima nastupaje, a ŭ fiermiera nie sabranaja kapusta, nie sabranyja buraki stałovyja. Pryjaždžaŭ navat karespandent, pakazvali pa biełaruskich navinach. A kudy źbirać? Jon zaklučyŭ damovu ź dziaržaŭnymi kambinatami, jakija zabiaśpiečvajuć uvieś Minsk, ale tym nie treba pa takoj canie, bo časam biaspłatna ludzi addajuć. I voś pakazvali siužet pra takuju niadbajnaść. Dyk jon potym ucichuju tyja pali i zaaraŭ.
Tamu, adrozna ad jaho, ja navat zaraz, u takuju paru, mahu sabie dazvolić kudyści źjeździć na rovary. Ja voś u syna ŭziaŭ try dni vychodnyja, dajechaŭ da Oršy, tam śpiešyŭsia, pierasieŭ na rovar, pajechaŭ uniz da Horak, zajechaŭ u Smalenščynu i hetkim ža maršrutam viarnuŭsia. A voś taki bujny fiermier, u jakoha visić na plačach vializnaja haspadarka, pasadka, realizacyja, dyk jon ni pra što takoje nie moža navat i maryć. Ja nie zajzdrošču ni im, ni ichnim hrašam. Mnie chapaje, kab zimoj źjeździć niekudy dalej, za miažu, u inšuju krainu. Chapaje i letam — jakraz płanuju praz paru tydniaŭ taksama na rovary pajechać.
— U Biełarusi niaredka narakajuć, što niama ŭ nas fiermierstva, što jano nie raźvivajecca…
— Viedajecie, niama ŭžo, napeŭna, ludziej, jakija chacieli bPahladzieŭ — aj, ciažka pracavać, lepiej mietałašukalnik na plačo, pašukajupa-sapraŭdnamu stać fiermierami. Navat pa svajoj akruzie hladžu, kolki ŭ nas urešcie atrymałasia hetych fiermieraŭ, kolki nie atrymałasia. Niekatoryja ludzi ź lohkaściu hetuju ziamlu pa błacie brali i z takoj ža lohkaściu potym jaje kidali, addavali.
— Voś ža, z adnaho boku — nie ŭmiejuć, ź inšaha — nie chočuć. Ale niama takoha, kab zusim nie dazvalali?
— Zbolšaha, surjoznych pieraškodaŭ niama. Adzinaje, što ŭ nas niekatoryja chočuć abaviazkova atrymać ziamlu ŭ Minskim rajonie. Ale heta ŭsio ž prystaličny rajon, hustanasieleny, i atrymać niešta tut abjektyŭna prablematyčna.Dumaju, što mnie zaraz, mahčyma, i nie dali b hetuju ziamlu. Ale dalej ad Minsku dajuć, nie baču prablemaŭ. Tak, napeŭna, jość miescy, dzie z roznych pryčynaŭ ziamlu abmiažoŭvajuć. Ale, ja dumaju, čym dalej ad stalicy, tym praściej spravu pačać.
