Eks-prezydenty Čechii i Polščy vystupili z artykułam, jaki byŭ nadrukavany siońnia ŭ viadučych niamieckich, polskich, českich hazetach. Prapanujem jaho vašaj uvazie.
Prezydenckija vybary ŭ Biełarusi nielha ličyć svabodnymi. Jak heta było ŭ krainach Siaredniaj i Ŭschodniaj Eŭropy da padzieńnia žaleznaje zasłony, biełaruskija hramadzianie siońnia nia majuć realnaj mahčymaści svabodna vyrašać svaju budučyniu. Aŭtarytarny režym prezydenta Łukašenki poŭnaściu kantraluje hramadzkaje žyćcio, ekanomiku i ŚMI; dziaržava jak hałoŭny pracadaŭca nie pakidaje nijakich sumnievaŭ, jak treba hałasavać na vybarach. U advarotnym vypadku pahražaje strata pracy dy vyklučeńnie z universitetaŭ.
Taho, chto praciahvaje pratestavać, aryštoŭvajuć.
Sytuacyja nia nadta adroźnivajecca ad toj, što była ŭ Polščy ci Čechasłavaččynie 70-ch ci 80-ch hadoŭ, i dakładna jak tady, mohuć siońniašnija ŭmovy na Biełarusi zdacca nievyrašalnymi ci navat bieznadziejnymi. I niahledziačy na ŭsio bolšyja pakarańni za kožnuju adkrytuju prajavu svabodnaj voli ŭsio ž raście praha hodnaha hramadzianskaha žyćcia i budučyni ŭ svabodnaj demakratyčnaj Biełarusi – pravavoj dziaržavie, jakaja budzie pavažać pravy čałavieka i hramadzianina. Tolki tak možna patłumačyć toje, što niahledziačy na roźnicu ŭ pohladach i idealohii – kanservatary, sacyjalisty, liberały, apazycyjnyja kamunisty dy dziesiatki pieraśledavanych i zabaronienych niaŭradavych arhanizacyj – abjadnalisia va ŭpłyvovuju demakratyčnuju apazycyju.
Asablivym pośpiecham źjaŭlajecca ŭsieahulny davier apazycyjnamu lideru Alaksandru Milinkieviču, jaki jość nia tolki pavažanaj asobaj, zdolnaj pryvieści Biełaruś da demakratyčnych vybaraŭ, ale j sapraŭdnym palitykam eŭrapiejskaj vieličyni. Biez sumnievu jon zasłuhoŭvaje mižnarodnuju padtrymku dy musić razhladacca i prymacca jak prademakratyčny pradstaŭnik Biełarusi.
Svabodny śviet musić prysłuchoŭvacca da prośbaŭ biełaruskich inicyjatyvaŭ, chaj hutarka idzie pra dapamohu achviaram palityčnych represij, pra padtrymku svabodnaha raspaŭsiudu infarmacyi ci pra admienu konsulskich zboraŭ za vizy dy zasnavańnie stypiendyj, jakija b raźmiarkovalisia niezaležna ad biełaruskich uładaŭ. Heta ŭsio moža vyrazna dapamahčy raźvićciu hramadzianskaj supolnaści ŭ Biełarusi.
Łukašenkaŭski aŭtarytarny režym nia moža biaskonca supraćstajać macniejučaj hramadzianskaj samaśviadomaści. Kali Eŭrapiejski Źviaz budzie zdolnym jaje efiektyŭna padtrymać, to razvalicca i apošni niedemakratyčny režym na jaho miažy tak chutka, jak kaliści razvalilisia režymy kamunistyčnyja. A čym bolš mocnaj budzie prademakratyčnaja apazycyja, tym mieńš balučym dy ciažkim budzie i pierachod da demakratyi dy transfarmacyja ŭ hramadztvie.
Vacłaŭ Havał,
Lech Vałensa
