«Miratvorstva Rasiei — blef»
Dźvie hutarki z rasiejskim pravaabaroncam Siarhiejem Kavalovym
U Miensku adbyłasia kanferencyja «Za svabodnaje hramadztva ad Bałtyi da Čornaha mora», zładžanaja Mižnarodnaj Chielsynskaj Federacyjaj i Biełaruskim Chielsynskim Kamitetam. Źbirałasia kanferencyja dziela taho, kab zaśviedčyć salidarnaść z baraćboj za pravy čałavieka ŭ krainach, dzie adbyvajecca restaŭracyja tatalitaryzmu, u tym liku, u Biełarusi. Adnak, ci ŭdałosia arhanizataram, jakich cikavili pravy i svaboda čałavieka, tak by mović, u čystym, «pazbaŭlenym nacyjanalnaje afarboŭki» vyhladzie, dasiahnuć mety? Na maju dumku, razmovy na zadadzienuju temu ŭ hetkim «labaratornym» vyhladzie nie atrymałasia. Parušalnikam eŭrapiejskaha akademična-neŭtralnaha padychodu staŭ viadomy rasiejski pravaabaronca Siarhiej Kavaloŭ. U jaho znajšłosia niekalki važkich «kamplimentaŭ» jak na adras biełaruskaha čynavienstva — za ichnuju demahohiju (jany začytali na kanferencyi «aptymistyčny» dakład, maŭlaŭ, u Biełarusi z pravami čałavieka ŭsio ŭ paradku), tak i arhanizataraŭ — za ich lajalnuju reakcyju na hety «aptymizm». Bolšuju častku svajho dakładu Kavaloŭ pryśviaciŭ pryrodzie ciapierašniaje rasiejskaje ŭłady, jakaja asabliva jaskrava prajaviłasia ŭ vajnie z Čačenijaj.
S.Kavaloŭ: Zhadajcie, dziela čaho Rasieja raźviazała hetuju vajnu. Kab uchilić tak zvany nielihitymny režym Dudajeva? Dudajeva ŭchilili, režym zastaŭsia. Kab zachavać Čačeniju ŭ składzie Rasiei? Ale pytańnie pra status vyrašaje ciapier sama Čačenija, biez Rasiei. Jašče adna meta — baraćba sa złačynnaściu. Siońnia tam złačynnaść u dziesiać razoŭ vyšejšaja, čym da vajny. Što jašče? Abarona niekarennaha nasielnictva? Ale siońnia ź hetym nasielnictvam taksama raźbirajucca tolki čačency. Nu i, narešcie, — baraćba z isłamskim fundamentalizmam. Jakim da vajny ŭ Čačenii navat i nia pachła i jaki ciapier raskvitnieŭ bujnym ćvietam. Takim čynam, vajna pryviała da całkam procilehłych nastupstvaŭ.
«NN»: Ci ŭsie palityki ŭ Čačenii pierakananyja, što daduć rady isnavać niezaležna?
S.K.: Ja viedaju niamała palitykaŭ, jakija kažuć, što Čačenii ciažka ažyćciavić svaju dziaržaŭnaść. Tamu jany zhodnyja, što pamiž Čačenijaj i Rasiejaj pavinny składvacca asablivyja dačynieńni paśla taho, jak Čačenija atrymaje niezaležnaść.
«NN»: Z čaho składajucca hetyja asablivyja dačynieńni?
S.K.: Ź piaci ŭmovaŭ, jakija ničym nie adroźnivajucca ad tych, što my abmiarkoŭvali jašče z Dudajevym. Ahulnaja armija, ahulnaja miaža, ahulnaja valuta, supolny źniešni kurs i supolnaje kiravańnie naftazdabyčaj i naftapierapracoŭkaj. Paŭstaje pytańnie: za što ž jany vajavali? Za vaŭka na ściahu? Bo ŭsio pieraličanaje — heta j jość suverenitet. Ja spytvaju rasiejski bok, čamu ŭ 94-m, zamiest taho, kab pryniać umovy čačenskaha kiraŭnictva, Rasieja pačała vajnu? Maŭčać. Tak što pryhožyja słovy pra mitarvorstva Rasiei akazalisia blefam. A mir u Čačenii — vajennaja pieramoha čačencaŭ.
Alena Łukaševič
«Ja daŭno pryzvyčaiŭsia, što pravaabaronca — jon zaŭsiody niedarečy. U Rasiei ja niedarečy, tamu što ličycca, što ja zdradžvaju intaresam rasiejskaha narodu... U Čačenii taksama nie asabliva darečy, tamu što z palityčnymi intaresami administracyi ja nie mahu, dy j nie liču nieabchodnym asabliva ličycca». Tak skančałasia majo interviju ź Siarhiejem Kavalovym 24 studzienia hetaha hodu ŭ adnym z čačenskich siołaŭ. My praciahnuli razmovu 6 śniežnia ŭ Miensku.
«NN»: Siarhiej Adamavič, na kanferencyi Vy skazali, što daviedalisia šmat novaha pra fakty chłuśni biełaruskich uładaŭ. Što Vy dumajecie z hetym rabić?
S.K.: Havaryć pra heta. Miarkuju, što ŭ nas u Maskvie buduć u bližejšy čas pres-kanferencyi. Akramia taho, ja taksama siabra Asamblei Rady Eŭropy ŭ Strasburhu. I imknusia byvać tam na sesijach rehularna. Urešcie heta ž eŭrapiejskija spravy!
«NN»: Jak vy aceńvajecie siońniašniuju sytuacyju ŭ Čačenii?
S.K.: Atrymaŭšy pieramohu, čačency stali panična bajacca adzin adnaho. Jany bajacca vyhladać niedastatkova patryjotami, niedastatkova dobrymi musulmanami, što zanadta miakka staviacca da Rasiei — tak by mović, prarasiejcami. Isnuje tak zvanaje zvyčajovaje prava horcaŭ — adaty tak zvanyja: čačeniec nie pakryŭdzić čačenca. Tamu čačeniec moža zastupicca za čačenca, kali jaho inšy čačeniec kryŭdzić. A za «čužoha», jakoha kryŭdzić čačeniec, jon zastupicca nia tak enerhična. Ciažka pavieryć, što ŭ maleńkaj Čačenii, dzie ŭsie adzin adnaho viedajuć, Maschadaŭ ci Basajeŭ nie zdahadvajucca, chto i dzie trymaje zakładnikaŭ-niečačencaŭ. Ale ichnyja imiony nie nazyvajuć. I nikoli nie nazavuć.
«NN»: Ci jość miaža pamiž stanoŭčymi i admoŭnymi rysami nacyjanalnaha charaktaru?
S.K.: Va ŭsich narodaŭ i samyja ŭźniosłyja, i samyja ahidnyja rysy charaktaru — z adnoj krynicy. U čačencaŭ heta —hipertrafavanaje pačućcio ŭłasnaj hodnaści. Jany praŭdzivyja i ščyryja ludzi, jany pahardžajuć śmierciu, jany hrebujuć bolem. Ja nikoli nia bačyŭ nivodnaha čačenca, jaki b stahnaŭ. Kali jon prytomny. Ale ichnaja svarlivaść, fanaberystaść, hanarystaść — taksama ichnaje pačućcio ŭłasnaj hodnaści...
Na hety kont jość staraja čačenskaja lehienda. Kaniec śvietu. Usio žyvoje hinie. Viecier taki mocny, što zabivaje ŭsich. I adzin voŭk staić na skale i strymlivaje hety viecier. A viecier taki mocny, što škuru ź jaho źniaŭ. I voŭk staić hoły, biaz škury. I što ž kaža hety voŭk? Jon kaža: «Kali b ja raniej viedaŭ, što ja taki mocny, ja b im usim pakazaŭ!»
Taciana Śnitko
