Listy ŭ redakcyju
Ja pinčuk, a nie ŭkrainiec
Chaču «padziakavać» niekatorym aŭtaram vašaje hazety za adkryćcio. Z ukrainskaha numaru «Našaj Nivy» ja daviedaŭsia, što ŭsie maje ziemlaki (i ja taksama) nie biełarusy, a ŭkraincy! Vielmi cikava. Kolki ja žyvu ŭ Pinsku, ani razu nia čuŭ, kab chtości ź pinčukoŭ zvaŭ siabie ŭkraincam.
Tak, ja zhodny, što naš dyjalekt (a moža, asobnaja mova?) značna adroźnivajecca ad biełaruskaj. Ale ž heta daloka nie ŭkrainskaja mova. Nia viedaju jak na Bieraściejščynie, ale na Pinščynie nikoli nie atajesamlali siabie z ukraincami. Bolš za toje, ledź nia kožnaja vioska maje svaju havorku: u adnym siale kažuć «kot», «koń», «dvor»; u druhim — «kit», «kiń», «dvir»; u trecim — «kut», «kuń», «dvur». U Motali zamiest «žaba», «jama», «ziać» vy pačujecie «žieba», «jema», «zieć».
U adnoj viaskovaj škole dzieci, pačuŭšy ad mianie biełaruskuju movu, prosta raźviesialilisia. Dla ich zusim niazvykła było čuć charakternaje dziekańnie i ciekańnie.
Mahčyma, što na Paleśsi — biełaruskim, ukrainskim, polskim — žyvuć pradstaŭniki niedafarmavanaha etnasu. Litaraturnuju movu nie było kamu raspracoŭvać, dziaržavy svajoj nia mieli. Dy j z samanazovam niešta nie atrymałasia. Słušna było zaŭvažana, što palešukami zvali ciomnych ludziej z addalenych, hłuchich siołaŭ. Maja mama kazała tak: pinčuki — heta žychary Pinsku; sialanie ź blizkich da horadu sieliščaŭ (jak ciapier kažuć — z pryharadu) zvalisia padharodcy, bo žyli pad horadam. A žycharoŭ addalenych viosak zvali palešukami. Hetak było na Pinščynie.
Apošnim časam ja sam staŭ prychodzić da toj dumki, što ja nie zusim biełarus, ci to biełaruskaja mova nie zusim rodnaja mnie. Ale vałodaju ja joj lepš, čym miascovaj, a tym bolš ukrainskaj. I, niachaj nie kryŭdujuć paŭdniovyja susiedzi, ja siabie ŭkraincam nie ŭvažaju.
A zachoŭvać i vyvučać paleskija havorki treba, bo heta najkaštoŭniejšy kamień u karonie biełaruskaj movy.
Z pavahaj,
Jaŭhien Salejčuk, pinčuk
***
Nia płačcie pa ŭkraincach, što im Łuka trochi «nastupiŭ na chvost» u Bieraści. Jany nikoli nie byli i nia buduć našymi pryjacielami. Pierad vajnoj u Vilni studenty-ŭkraincy abiacali studentam-litoŭcam dać pomač, kali b biełarusy mieli zamier Vilenščynu pryłučyć da Biełarusi.
Bieraście, Paleśsie, Biełastoččyna dla ŭkraincaŭ — heta Ŭkraina. Prezydent ukrainskaha emihracyjnaha ŭradu Lavicki padpisaŭ umovu ź litoŭskim uradam dać vajennuju pomač litoŭcam u vypadku nastupu biełarusaŭ z metaj dałučyć Vilenščynu da Biełarusi. Ale potym pasvarylisia: kožny ź ich chacieŭ mieć Horadniu.
U Zachodniaj Biełarusi mnohija nastaŭniki-palaki ździekavalisia nad biełaruskaj dzietvarčoj pa vioskach, vyśmiejvajučy biełaruskuju movu i karali za jaje: zatym zakładali «Kułka Młodziežy Viejskiej», i chto supraciŭlaŭsia z nasielnictva, dyk danosili ŭ defenzyvu, što heta kamunist. Mnohija praź ich papali ŭ Biarozu-Kartuskuju.
Pa «vyzvaleńni» Zachodniaj Biełarusi tyja ž samyja nastaŭniki-«palaki» stali ŭkraincami i zmušali nasielnictva — hałoŭnaje na Paleśsi — zakładać ukrainskija škoły zamiest biełaruskich: — «tady hetyja vioski pryłučać da Ŭkrainy, a na Ŭkrainie dobra rodzić pšanica...»
Mnohija z hetych nastaŭnikaŭ dastali pa łobie i musili rabić «machien-drachien». Za niamieckaj akupacyjaj jany padkazvali niemcam, chto kamunist, kamsamolec, partyzan... A jak pavodzilisia ŭkrainskija načalniki ŭ niamieckich lahieroch? — Słužyli vierna, jak kaliś «caru maskoŭskamu, dy karalu polskamu». A kolki viosak vypalili ŭkrainskija bataljony SS na poŭnačy Biełarusi, kolki pakinuli trupaŭ našaha nasielnictva, achoŭvajučy tyły adstupajučaj niamieckaj armii?
Niama ŭ nas pryjacielaŭ-susiedziaŭ! Heta ŭsio vaŭkałaki! Ab hetym nielha zabyvacca!
A.Č., Olštyn
