Kalandar
10 červienia 1925 h. pastanovaj Savietu narodnych kamisaraŭ BSSR Janku Kupału prysvoili zvańnie narodnaha paeta Biełarusi ŭ suviazi z 20-hodździem jahonaj tvorčaj dziejnaści. U 1925 h. Kupała praciahvaŭ svabodna vykazvać svaje dumki. Na antybiełaruskija tendencyi ŭ hazecie «Savieckaja Biełaruś» jon adhuknuŭsia vieršam «Akoŭ pałomanych žandar…»
13 červienia 1825 h. naradziŭsia Ŭołter Hant, jaki vynajšaŭ biaśpiečnuju špilku. Mister Hant musiŭ terminova addać pazyku — 15 dalaraŭ, adnak hrošaj da terminu nie znajšoŭ. Jahonaje stanovišča było bolš čym katastrafičnaje. U apošni dzień terminu Ŭołter Hant sieŭ, dobra padumaŭ i praz try hadziny vynajšaŭ nieabchodnuju kožnamu čałavieku drabiazu. Jon pradaŭ patent na špilku za 400 dalaraŭ (pa tych časach šalonyja hrošy).
14 červienia 1800 h. francuskija vojski pad kiraŭnictvam Napaleona razhramili značna bolšaje aŭstryjskaje vojska pad Marenha, što ŭ Paŭnočnaj Italii. U vyniku parazy aŭstryjcy vymušanyja byli pakinuć Paŭnočnuju Italiju. Try hady raniej ź inicyjatyvy hienerała Rečy Paspalitaj Jana Dambroŭskaha byli stvoranyja polskija lehijony pry francuskaj napaleonaŭskaj armii. Lehijony Dambroŭskaha ŭdzielničali ŭ bajach z aŭstryjskaj i rasiejskaj armijaj u Italii. U bitvie pry Marenha lehijony ŭdziełu nia brali. A ŭ chutkim časie ich pierakinuli na Haici zmahacca z paŭstancami-tubylcami.
17 červienia 1900 h. naradziŭsia rajchślajter Marcin Borman, adzin z kiraŭnikoŭ nacysckaj Niamieččyny, «cień Hitlera», kiraŭnik partyjnaj kancylaryi nacyjanał-sacyjalistaŭ. U traŭni 1945 h., kali savieckija vojski ŭžo stajali ŭ Berlinie, Marcin Borman… patajemna źnik. Kudy jon padzieŭsia, da hetaha času nieviadoma. Pavodle adnoj z versijaŭ, jon ščaśliva dažyvaŭ svaje hady na adnoj z fermaŭ u Paŭdniovaj Amerycy. U kancy 80-ch u savieckaj presie źjaviłasia hipoteza, što Borman byŭ savieckim raźviedčykam i paśla kapitulacyi Niamieččyny viarnuŭsia ŭ Saviecki Sajuz, dzie žyŭ da śmierci na leciščy pad Maskvoju.
Kala 1450 h. pamior Ryhor Cambłak, relihijny dziajač Vialikaha Kniastva Litoŭskaha. Cambłak, vychadziec sa znatnaha baŭharskaha rodu i vychavaniec kanstantynopalskaha patryjarcha Jaŭchimija, u 1409 h. pasialiŭsia ŭ Kijevie, što byŭ u składzie Vialikaha Kniastva Litoŭskaha. Tut u Kijevie jon paznajomiŭsia ź vialikim kniaziem Litoŭskim Vitaŭtam, prychilnikam stvareńnia ŭ Vialikim Kniastvie niezaležnaj pravasłaŭnaj mitrapolii. U 1414 h. ź inicyjatyvy Vitaŭta byŭ sklikany sabor pravasłaŭnych japiskapaŭ VKŁ, jaki vyłučyŭ Cambłaka na pasadu mitrapalita. Cambłak pajechaŭ u Kanstantynopal, kab tam jurydyčna paćvierdzić pryznačeńnie, ale patryjarch kateharyčna admoviŭsia pryznać jaho mitrapalitam. Tady sabor zachodniaruskich japiskapaŭ zaćvierdziŭ Ryhora Cambłaka mitrapalitam kijeŭskim i litoŭskim. U 1416 h. Cambłak zasnavaŭ u Vilni katedru, a svajoj rezydencyjaj zrabiŭ Navahradak. Praz dva hady na čale delehacyi z trochsot jararchaŭ vyjechaŭ na Kanstancki sabor, dzie vystupiŭ z pryvitalnymi pramovami ŭ honar novaha papy Marcina V. Častka vialikakniaskich japiskapaŭ, jak i maskoŭskich pravasłaŭnych dziejačoŭ admoŭna ŭspryniali stvareńnie litoŭskaj mitrapolii, da taho ž Cambłaka abvinavacili ŭ chaŭrusie z papam rymskim. Paśla 1419 h. źviestki pra jaho hublajucca. Pavodle adnoj z versijaŭ jon pakinuŭ u tym ža hodzie litoŭskuju katedru i źjechaŭ u Małdovu, dzie žyŭ samotna ŭ manastyry až da śmierci ŭ 1450 h.
U 1750 h. u v.Piacieŭščyna la Miensku naradziŭsia Ihnacy Bykoŭski. Ihnacy rana straciŭ baćku, i brat addaŭ jaho ŭ mienskuju jezuickuju škołu. U 1765 h. Ihnacy Bykoŭski pastupiŭ u pijarskuju škołu ŭ Viciebsku, ale skončyć jaje nie ŭdałosia. U 1766 h. paśla śmierci maci Bykoŭski pierajechaŭ u spadčynny majontak na Padolle i zaniaŭsia haspadarčymi spravami. Paśla paŭstańnia Barskaj kanfederacyi Ihnacy dałučyŭsia da jaje, ale paśla niekalkich parazaŭ u bajach z rasiejskimi vojskami i ranieńnia Ihnacy Bykoŭski prychodzić da vysnovy, što zusim nia ŭmieje vajavać i maje patrebu ŭ navučańni. I jon pastupaje... ŭ rasiejskuju armiju, dzie pad kamandavańniem Suvorava i Rumiancava biare ŭdzieł u tureckich vojnach. Paśla kantuzii ŭ 1775 h. jon viarnuŭsia ŭ Reč Paspalituju, zajmaŭsia pierakładami, pierakładaŭ na polskuju movu Valtera, Sumarokava, pisaŭ sentymentalisckija vieršy, paemy. Ihnacy Bykoŭski pakinuŭ nam taksama filazofskija tvory, dziońniki, memuary, epistalarnuju spadčynu.
Aleh Hardzijenka
