Pavał Sieviaryniec
Era Maładoha Frontu
... Pačuŭšy hetaje,
car Irad zaniepakoiŭsia,
i ŭvieś Jerusalim ź im.
Mc 2:3
Słaŭlu Ciabie, Ojča,
Hospadzie nieba j ziamli,
što Ty ŭtoiŭ heta
ad mudrych i razumnych
i adkryŭ toje dzieciam!
Mc 11:25
III Sojm Maładoha Frontu staŭ adnym z samych haračych hitoŭ palityčnaha leta. I kali śpiarša mnohich uraziła napružanaja atmasfera ŭ zali, chłopańnie dźviaryma j sensacyjnaja raskładka hałasoŭ, dyk potym na źmienu imhnieńniu skandalnaści pryjšli razvažańni našmat hłybiejšyja: što takoje adbyvajecca ŭ nietrach Maładoha Frontu? Što za siła padymajecca z maładymi pakaleńniami? Adkul hetyja novyja słovy, novaje vymiareńnie nacyjanalnaje idei — i ŭvohule, čamu mienavita ciapier tak imkliva razhortvajecca śvietapohladnaja, duchovaja, chryścijanskaja evalucyja siarod biełaruskaje niezaležnickaje moładzi?
Čym jość Małady Front
U apošnija hady, pačynajučy ź Viasny-96, u Maładym Froncie, niby ŭ mahičnym kryštali, adlustroŭvalisia najvažniejšyja maładziovyja nastroi. Śpiarša ćmiany, niefarmalny, stychijny ruch junaje alternatyvy bepeesemu j apazycyi režymu štohod rabiŭsia ŭsio bolš kštałtavanym, vyraznym, prazrystym; z kožnym pieraŭtvareńniem asiarodździa ci sposabaŭ dziejańnia — radykalizmam, palityčnym ściobam, šoŭ ci kulturnictvam — nabyvajučy ŭsio bolš daskanałyja, cełasnyja arhanizacyjnyja j idealahičnyja hrani. Małady Front uvieś čas apynaŭsia na vastryi padziejaŭ, vypraboŭvajučy lazo ryzyki, zaŭsiody staviŭ pytańni rubam i bliskuča na ich adkazvaŭ akcyjami — słovam, byŭ fokusam nacyjanalnaha maładziovaha ruchu i syhnałam źmienaŭ dla ŭsiaho hramadztva. Za čatyry hady jarkaha j efektnaha staleńnia MF staŭsia i tym epicentram, u jakim prachodzili vyprabavańnie dy zahartoŭku maładyja kadry apazycyi, i akumulataram, u jakim kancentravaŭsia zaradžany patencyjał tendencyjaŭ dy idejaŭ.
Zrazumieła, što z samaha momantu ŭźniknieńnia Maładoha Frontu kožny chacieŭ bačyć u najbujniejšaj maładziovaj niezaležnickaj arhanizacyi štości svajo, abaviazkova pradkazalnaje i ŭ viadomaj stupieni kamsamolskaje. Kamuści zdavałasia, što raskručany MF narodžany praryvać specnazaŭskija kardony ci «mačyć» barkašoŭcaŭ, chtości ličyŭ hałoŭnaj zadačaj moładzi masavuju dapamohu starejšym tavaryšam, dla niekatorych maładafrontaŭcy mroilisia hetkimi revalucyjnymi «niaŭłoŭnymi mściŭcami» i tak dalej. Lubyja adchileńni ad vyznačanaje lehiendy ŭsprymalisia vielmi chvaravita. Krytykaŭ razdražniała «Alimpijada Maładoha Frontu» («nu, i što ludzi pra vas padumajuć...»), nie padabalisia ani Šoŭ biełaruščyny, ani dy-džei Adradžeńnia («chacia, kaniečnie, i mova, i kultura treba»), a kali ŭ Maładym Froncie pačali ŭsio čaściej zhadvać pra vieru j chryścijanskija pryncypy — stała absalutna jasna, što MF kančatkova pierastaje padparadkoŭvacca stereatypnaj lohicy j imkliva pierarastaje i školnuju formu, i kamuflaž, i partyjnyja pinžaki. Heta pierapałochała ŭsich, chto staviŭ na svaju moładź, na našych chłopčykaŭ, na maładniak. Duchovaja siła, što ŭzdymała maładafrontaŭskija pamknieńni, niaŭžart spužała tych, chto pryvyk usio vymiarać hrašyma, palityčnaj metazhodnaściu abo napruhaju nianaviści. Mienavita adsiul saŭkovyja štampy, padobnyja na skryhat zuboŭ: «u nas śvieckaja arhanizacyja», «zachapleńnie relihijaj», «artadoksy», «klerykały» — nie chapała tolki chiba «baptystaŭ-antysavietčykaŭ» dy žaleznaje repliki muraŭca Žahłova — «Miłasernaść — papoŭskaje słova!»
Było prosta škada hladzieć na hetkich dziejačoŭ paśla Sojmu. Jany nijak nie mahli daŭmiecca, što adbyvajecca. «Tolki nie kažy, što vam Boh dapamahaje,» — pry sustrečy padazrona papiaredziŭ mianie adzin z takich surazmoŭcaŭ. Dy ja j nie kažu — prosta chto maje vočy, toj bačyć.
Małady Front — heta adkryty vyklik, pryčym jak režymu j imperyi, tak i ŭsiamu złu, abyjakavaści, chłuśni ŭ siońniašnim hramadztvie. Vyklik novaje hieneracyi, jaki z bojem praryvajecca praz sastareły, spustošany, zarazny j śmiarotna chvory saŭkovy śvietaparadak — da hłybokaje viery j ščyraje lubovi, da poŭnaje praŭdy j svabody, da spraviadlivaści j jednaści. Nia dziva, a zakanamiernaść, što mienavita ŭ Maładym Froncie vyśvieciłasia j skryštalizavałasia padspudnaje duchovaje čakańnie spakutavanaj, padaŭlenaj nacyi. Nieprykmietnaje, ale paŭsiudnaje narastańnie sutnasnych pieramienaŭ u masach narodu i, najpierš, moładzi, nabližaje sapraŭdny vybuch Duchu, jaki ŭ chutkim časie prymusić kazać užo nie pra fenomen Maładoha Frontu, a pra abudžeńnie ŭsioj Biełarusi. Hrandyjoznaja chvala evanhielizacyi, pačataja jašče z razbureńniem imperyi zła, a ciapier šmatkroć uzmocnienaja milenijumam i niebyvałaj aktyvizacyjaj chryścijanaŭ na ŭsioj planecie, siońnia niepaznavalna źmianiaje śviet, zakładaje j farmuje na bližejšyja hady j dziesiacihodździ novyja hramadztvy. I maładafrontaŭskaja ŭspyška dla Biełarusi — tolki adzin ź pieršych probliskaŭ kalasalnaha azareńnia, jakoje na miažy tysiačahodździaŭ achoplivaje narody j krainy.
Kulminacyja Sojmu
Małady Front išoŭ da svajho prahramnaha piku ŭsie čatyry hady. Na Sojmie 1 lipienia skancentravalisia čakańni cełaha pakaleńnia maładziovaha ruchu — i tamu dla biełaruskaha nacyjanalnaha pracesu jon źjaviŭsia padziejaj epachalnaj. Mienavita na takich burlivych, krytyčnych źjezdach, u takich jaskravych i pryncypovych supraćstajańniach vyjaŭlajecca ŭsio śviatło j cieni, kryštalizujucca idei, jakija potym avałodvajuć sotniami tysiačaŭ i miljonami, farmujucca nastroi j śvietapohlady hieneracyjaŭ i dajucca impulsy hłybinnym hramadzkim pieraŭtvareńniam.
Vializnaja hułkaja zala DK «Sukno», dzie sabralisia 189 delehataŭ i čałaviek sto haściej dy žurnalistaŭ, dzie pustyja miescy byli zaviešanyja bieł-čyrvona-biełymi ściahami, vyhladała ad hetaha jašče ahramadniejšaj i ŭračystaj. Sojm pačaŭsia himnam «Mahutny Boža».
Padziei razhortvalisia z narastajučaj napruhaj. Užo ŭ vystupach zaprošanych lideraŭ apazycyi adčuvalisia pieršyja idealahičnyja notki j namioki. U spravazdačy j abmierkavańni dziejnaści Maładoha Frontu za 1999—2000 hady supiarečnaści litaralna praciali sprečki. U palityčnaj častcy na tle Viasny-2000, Kanhresu j vybaraŭ adpaviednyja pazycyi zamacoŭvalisia j abhruntoŭvalisia. I voś pryniaćcie Statutu: pieršaje kapitalnaje sutyknieńnie. Prapanujecca vyklučyć ź pieraliku maładafrontaŭskich metaŭ «chryścijanskija pryncypy». Ale «za» niečakana hałasuje ŭsiaho tolki 27 čałaviek. Nadychodzić abmierkavańnie Prahramy. Dva varyjanty: albo radykalnaja j elitnaja arhanizacyja prafesijanałaŭ, albo nacyjanalny ruch moładzi na duchovych padstavach. «Małady Front Pieramienaŭ» pieramahaje, nabirajučy ŭ dva z pałovaj razy bolš hałasoŭ. Dalej — vystupy kandydataŭ: u zali ŭsio haračeła, dyskusija časam pahražała pieraraści ŭ pierapałku. Tajemnaje hałasavańnie biuleteniami, kabinki j skrynki pad vartaj družyńnikaŭ, zdahadki, pierašeptvańni, nastrunienaje čakańnie... I, narešcie, vyniki.
Sychod z MF Alaksieja Šydłoŭskaha, Lošy Janukieviča, Uładzi Łabkoviča niepryjemna ŭraziŭ usich i staŭsia śviedčańniem najvastrejšaje stojenaje napruhi. Vielmi škada. Ale nakolki važnym, klučavym byŭ prahramny maładafrontaŭski Sojm, nakolki vysokimi byli staŭki, nastolki j dramatyčnym atrymaŭsia scenar. Vyrašalnyja skryžavańni nikoli nie byvajuć praličanymi ci biazbolnymi. Heta strašnaje siły vyprabavańni. 1 lipienia Małady Front akazaŭsia macniejšy za BNF-99: syšli tolki niekalki čałaviek. I, što jašče važniej, sutnasnyja vyniki Sojmu daloka pieraŭzyšli efekt psychalahičnaje raźviazki ci čyjeści asabistaje pieramohi.
Ciapier hałoŭnaje dla MF — ujavić, jakaja ahramadnaja prastora adkryvajecca pierad nacyjanalnym rucham moładzi, jakuju hihanckuju adkaznaść my biarem na siabie. Treba ŭzhadać, dziela čaho z takoj rašučaściu my adstojvali svaje pierakanańni. Uźniać vočy, raspravić plečy, hłyboka, da samych kareńniaŭ lohkich, udychnuć. Bo siońnia, siarod zadušlivaha niavierja i apatyi, z kraničnym brakam voli j deficytam lubovi, Biełarusi patrebny maksymalny razmach pytańniaŭ, niestandartnyja, małankavyja kroki, vyraznyja, da blasku vostryja mocnyja dziei. Novy čas patrabuje słovaŭ najvyšejšaje napruhi i cudaŭ Duchu ad nas.
Z Sojmam zaviaršyłasia cełaja maładafrontaŭskaja epocha, peryjad zachoplenaje junackaści i staleńnia. Ciapier nadychodzić novaja era — era duchovych pieramienaŭ, jakija treba pačynać ź siabie.
Narodžanyja BNF
Symbaličny fakt: 1 lipienia 2000 h. Małady Front pieražyŭ takuju ž kulminacyju svajoj historyi, jak i BNF. Bolš za toje, małdafrontaŭcam udałosia narešcie ažyćciavić hlabalnaje pieraŭtvareńnie, jakoje siem hadoŭ tamu pravaliłasia ŭ starejšym Froncie. Tady, u 1993 h., na piaty hod lehiendarnaha zmahańnia Biełaruski Narodny Front pravodziŭ prahramny treci źjezd — roŭna jak i zaraz, na piatym hodzie svajho jarkaha j ramantyčnaha stanaŭleńnia, sabralisia na treci Sojm maładyja, prymajučy svaju Prahramu.
U 93-m, kali chto pamiataje, byŭ unikalny momant: inercyja pieramožnaha antykamunizmu zapavoliłasia amal da nula, što vymusiła da transfarmacyi ŭschodnieeŭrapiejskija nacyjanalnyja revalucyi, i biełaruskaje hramadztva jašče mahło pajści šlacham niezvarotnym pieramienaŭ. Navat frontaŭskija antahanisty, Paźniak i Chadyka, u adzin hołas zajaŭlali pra patrebu pieraŭtvareńnia BNF u šyroki stvaralny Chryścijanska-demakratyčny ruch, pra nadańnie realnaha źmiestu duchovamu Adradžeńniu. Była padrychtavanaja Prahrama, hruntavanaja na chryścijanskich pryncypach (zuhadvajecie?), pravodzilisia kanferencyi, publikavalisia artykuły j knihi... Ale bolšaść delehataŭ źjezdu paŭstała suprać: navat aŭtarytetu dvuch najbolš upłyvovych lideraŭ u toj čas było nie pad siłu pieraadoleć tatalnyja savieckija kompleksy j stereatypy. Bolšaść ujaŭlała Front biaźlitasnaj baraćboj z hebe, namenklaturaj i Maskvoj, dzie niama miesca «relihii», daravańniu i lubovi. U vyniku 30 traŭnia (praz 6 hadoŭ mienavita ŭ hety dzień adbudziecca katastrofa Niamihi) z Prahramy BNF byli vyniščanyja amal usie zhadki pra chryścijanstva, stvaralnaja ideja razhromlenaja, «Adradžeńnie» pieratvaryłasia ŭ rytualny dadatak, a ź «Biełaruskaha» j «Narodnaha» sensoŭnym zastaŭsia adno «Front». Dalejšaja historyja BNF — šerah usio macniejšych parazaŭ: adychod ad Frontu cełych partyjaŭ i arhanizacyjaŭ, źniaćcio Šuškieviča, raskrutka Łukašenki, pryniaćcio Kanstytucyi-94 pad Kiebiča, projhryš na prezydenckich vybarach, a potym i kapitalny pravał usich kampanijaŭ 1995-ha... Frontaŭskaje adradžeńnie nadyšło tolki ŭ sakaviku 96-ha. Ale heta była ŭžo historyja inšaha, Maładoha Frontu.
I voś praz 7 hadoŭ paśla pamiatnaha 93-ha ŭładnaja hienetyka rubam pastaviła ŭsio toje ž klučavoje pytańnie i pierad MF. Jakoj budzie novaja chvala nacyjanalnaha Adradžeńnia? Usio zaležała ad taho, z čym idzie moładź: znoŭ ź nianaviściu albo usio-tki ź luboŭju, z tym ža stracham abo ź vieraju, z hetkaj ža pustoj dušoj ci z Boham. I taja rašučaść, ź jakoj maładafrontaŭcy vybrali hłybinnyja pieramieny duchu, nie pakidaje nijakich sumnieńniaŭ: na arenu vyjšła jakasna novaje pakaleńnie.
Zrešty, siońnia i sam BNF, jaki pacichu ačomvajecca ad katastrafičnych nastupstvaŭ raskołu, maje ŭsie šancy ŭzdychnuć z novaju siłaju, z novaj chvalaju, z moładździu — i znoŭ stać sapraŭdy ahulnanarodnym Frontam.
N.R.M.
Stratehičnaj prahramnaj zadačaj Maładoha Frontu zrabiłasia pieraŭvasableńnie MF u Nacyjanalny Ruch Moładzi. Formuła N.R.M. aznačaje zadzinočvańnie ŭsich maładziovych niezaležnickich arhanizacyjaŭ, salidarnaść u dziejańni na hruncie nacyjanalnaje idei j chryścijankich pryncypaŭ. Perspektyva va ŭmovach źmieny ŭłady — pieratvareńnie nacyjanalnaha maładziovaha ruchu ŭ ahramadnuju, raźličanuju na niekalki socień tysiačaŭ čałaviek systemu prahramaŭ dy inicyjatyvaŭ dla moładzi: ad aśvietnickich da sacyjalnych, ad spartovych da šoŭ-biznesovych, ad kamputaravych da ekalahičnych. Mienavita siońnia čas farmulavać i zakładać u takim ruchu kody j vobrazy budučych reformaŭ, adpracoŭvać firmovyja madeli, teksty, technalohii j mechanizmy, jakija potym zastavałasia b tolki raskručvać.
Siońnia masavy ruch biełaruskaje moładzi ŭjaŭlajecca najpierš jak arhanizavańnie haradzkich niefarmalnych asiarodździaŭ. Pryčym paniaćcie «niefarmały», jakoje čaściakom užyvajuć u dačynieńni da maładfrontaŭcaŭ, poŭnaściu apraŭdvaje siabie: MF pryncypova vybiraje nie farmalnuju, a sutnasnuju kancepcyju, nie tradycyi, a kaštoŭnaści, nie «relihiju» ci kanfesii, a vieru j luboŭ, nia litaru, a duch. Nie ŭmoŭny, nie partyjny ci zhurtavany pavodle intaresaŭ, a ščyry, adkryty, natchniony, taki raznastajny j taki jedny ruch!
Nasamreč, apošnim časam Maładomu Frontu bahata dastavałasia za tynejdžeraŭ. Mnohija niedaŭmiavali, čamu heta MF nie studenckaja arhanizacyja, čamu asnoŭnuju masu siabroŭ składajuć 15-20-hadovyja i navošta pracavać siarod padletkavych tusovak. Ale jakraz-taki tut i toicca vielmi istotny fenomen. Mienavita ŭ 13-15-hadovym uzroście siońniašniaja moładź abvalvajecca ŭ kryminał i samahubstvy, źbiahaje z domu, byccam zvarjacieŭšy, pačynaje spojvacca j kałocca, hublaje cikavaść da žyćcia. Heta čas vyprabavańnia charaktaru, unutranaha staleńnia j baraćby, farmavańnia asoby. Što charakterna, inšyja maładziovyja arhanizacyi abapirajucca ŭžo na starejšych — na tych, chto «vyžyŭ» paśla pierałomnaha peryjadu. A voś Małady Front — u samaj niebiaśpiečnaj uzrostavaj bramie, u junackim harnile, u epicentry, i tamu naturalna, što mienavita jon usie čatyry hady słužyŭ svojesablivaju kuźniaju maładych kadraŭ, rezervuaram papaŭnieńnia dla bajavych arhanizacyjaŭ i ZBS, šmatlikich NGO, apazycyjnych partyjaŭ i hazetaŭ.
Małady Front iznoŭ tam, dzie strašna, brudna j baluča. Małady Front musić tryvać, ratavać i hartavać hetuju moładź dziela Adradžeńnia — inakš jaje ŭmomant zhurtuje narkamanija, alkahol ci złačynnaść. Małady Front pavinien vystajać, bo aproč nas — niama kamu. Bo dva miljony čałaviek siońniašniaje moładzi — najbujniejšy ruchavik hramadztva i adziny realny šaniec ažyćciavić kardynalnyja pieramieny.
... Praź dzień paśla Sojmu siarod maładafrontaŭcaŭ na Ŭpravie pa rukach chadziła papierka, pryniataja na adnoj z rajonnych radaŭ. Niefarmalnyja tusoŭščyki, fanaty NRM i zaŭsiodniki viadomaje «truby» 2 lipienia sabralisia na terminovaje pasiedžańnie i pastanavili «vieści siabie prystojna, dyscyplinavana», «nie ŭžyvać maciernych słovaŭ», «poŭnaściu pierajści na biełaruskuju movu», «šanavać miesca zboru»... Viedajecie, ad hetaha robicca krychu ciaplej na sercy.
Prahrama
Narešcie, najvažniejšym vynikam papiaredniaje maładafrontaŭskaje evalucyi stałasia pryniataja na Sojmie Prahrama «Małady Front Pieramienaŭ». Joj, zacienienaj intryhaju vybaraŭ staršyni, addali nia tak užo j šmat uvahi. A darma. Prahrama ŭnikalnaja. Frontaŭskija pałažeńni, uzmocnienyja tezami Narodnaje Partyi Eŭropy (najbujniejšaha pravacentrysckaha abjadnańnia Eŭraźviazu) i Respublikanskaje partyi ZŠA, utvaryli mahutnuju bazu dla vysnovaŭ dvanaccacihadovaha biełaruskaha nacyjanalnaha ruchu i chryścijanskaha źmiestu. U troch častkach Prahramy — klasyčnaja tryjada: ahlad i acenka papiaredniaje historyi («Staleńnie MF»), farmulavańnie patreby siońniašniaha času («Nacyjanalny Ruch Moładzi») i poŭnamaštabnaja vyjava budučyni («Naš vobraz Biełarusi»). Raźvićcio maładafrontaŭskaha ruchu, ad stychijnych šeściaŭ, praz šoŭ, ściob i kulturnictva, da farmulavańnia nacyjanalnaje idei j chryścijanskaha śvietapohladu; plan zadzinočvańnia ŭ adziny front usiaho maładziovaha ruchu Biełarusi; prahrama-minimum ź 10 punktaŭ na bližejšyja paŭtara hady; pieralik asnoŭnych pahrozaŭ; perspektyva razhortvańnia reformaŭ («što my zrobim, kali pryjdziem da ŭłady») i, narešcie, fundamentalnaja idealahičnaja platforma, pačynajučy ad «nacyjanalnaje idei» da «dziaržaŭnaha ładu», «haspadarki j pryrody» i zaklučeńnia «Moładź — za Biełaruś!».
Na siońnia nivodnaja biełaruskaja maładziovaja arhanizacyja, ułučajučy j BPSM, nia maje ničoha padobnaha. «Małady Front Pieramienaŭ» — deklaracyja nacyjanalnaje perspektyvy, platforma dla salidarnaści ŭsich katehoryjaŭ i słajoŭ moładzi, pieršy maładziovy prajekt duchovaha Adradžeńnia ŭ novym pakaleńni. Małady Front zajaŭlaje značna bolš uražlivyja j dalokasiažnyja mety, čym prosta palityčny pośpiech, i systematyzuje klučavyja formuły, nacyjanalnyja symbali, mitynhovyja lozunhi j znakavyja vobrazy ŭ cełasnaje architektury.
Vidavočna, što prahrama, zasnavanaja na katehoryjach viery j lubovi, užo adnym faktam svajho isnavańnia vychodzić za ramki hramadzka-prykładnoje źjavy. Heta novaje słova dla ŭsiaho biełaruskaha nacyjanalnaha ruchu.
Spačatku zaŭždy słova. A ciapier Maładomu Frontu treba raspačynać frantalnaje ažyćciaŭleńnie svajoj prahramy — staracca ŭ kožnym radku, kožnym punkcie chacia b dotykam, lohkimi štrychami j kankretnymi spravami razhortvać usieachopny, ahulnabiełaruski Małady Front Pieramienaŭ, novy nacyjanalny ruch moładzi. Abnaŭleńnie musić adčuvać usia kraina. Start dadzieny, čas pajšoŭ.
U tempie hadzińnikavaj strełki budujecca novaje pakaleńnie — z hutarkami j vystupami, artykułami j akcyjami, ź pieražyvańniami j pieraasensavańniami. Novaje tysiačahodździe pačynajecca tut i ciapier. Novaja era Maładoha Frontu — heta čas vychodzić z vuzkaha, zamknionaha apazycyjnaha koła, z klubaŭ, asiarodkaŭ i tusovak u nacyjanalny ruch moładzi, u dvuchmiljonnaje mora chłopcaŭ i dziaŭčat. Čas rušyć pad bieł-čyrvona-biełym Ściaham Chrysta, jaki vymahaje ad nas vieličy viery j usioj vastryni adkaznaści, daje nam nievynosny bol za ludziej i nievymiernuju luboŭ da svajoj krainy. Čas Maładoha Frontu.
