Biełaruski Kaštunica — siakiera pad łaŭkaj
U minułuju subotu adbyłasia Sojmavaja kanferencyja BNF. Abmiarkoŭvali scenar budučaj prezydenckaj kampanii. Vyrašyli, što kandydat ad apazycyi musić być adzin, i nazvali krytery, jakim jon pavinien adpaviadać.
Biełaruski Kaštunica, pavodle frontaŭskich palitykaŭ, musić być niezaležnikam, demakratam, hatovym da reformaŭ, musić razumieć rolu nacyjanalnaje kultury i svabodna havaryć pa-biełarusku. A jašče — trymać słova, mieć kiraŭnicki dośvied i dośvied pracy ŭ kamandzie, być niekanfliktnym, ale ćviordym u pazycyi, nia mieć aŭtarytarnych rysaŭ. Heta ŭsio, tak by mović, ahulnyja pažadańni, ź jakimi nia staŭ by spračacca nichto. Chiba što sacyjał-demakrat Statkievič tut adpadaje, bo i rysy aŭtarytarnyja ŭ jaho jość, i słova nie strymaŭ — pajšoŭ na minułyja vybary, čym razburyŭ svoj udzieł u kamandzie — apazycyjnaj hrupie palitykaŭ novaj chvali, i kanfliktny — varta pakazać u televizary, jak kryčaŭ na mitynhu pra «cyhanskaha v...ka». Prynamsi, nieŭraŭnavažany.
A voś nastupny blok — elektaralnyja charaktarystyki — niepasredna ŭstupaje ŭ kanflikt z realnaściu. Inakš kažučy, kali ahulnym charaktarystykam bolš-mienš adpaviadajuć usie 10-20 apazycyjnych lideraŭ, dyk u elektaralnaj častcy pačynajecca sucelny «adsieŭ».
Naprykład, kandydat u prezydenty musić mieć minimalny admoŭny rejtynh. Štuka ciažka vyznačalnaja, kali ŭvohule rejtynh apazycyjnych palitykaŭ trymajecca na ŭzroŭni statystyčnaj pamyłki. A navat i tyja try-piać palitykaŭ, što nabirajuć u apytańniach ad adnaho da troch pracentaŭ, majuć pieravažna admoŭny rejtynh. Što Paźniak, što Šuškievič, što chto-niebudź inšy. Vyznačyć ža admoŭnaść ci stanoŭčaść rejtynhu palitykaŭ, jakich uvohule nichto nia viedaje, nierealna.
Dalej: adsutnaść padstavaŭ dla arhumentavanaha kamprametavańnia. Vierahodna, takoj charaktarystykaj vałodaje tolki toj, chto nie zajmajecca aktyŭnaj publičnaj i kuluarnaj palitykaj, hruba kažučy, nia mažacca, abo zusim nia robić pamyłak. Dastatkova pryhadać, što Anatol Labiedźka byŭ adnym z architektaraŭ-stvaralnikaŭ ciapierašniaha dyktatara, albo pakazać kadry, jak Vincuk Viačorka palić sajuznuju damovu, kab heta stała padstavaj dla arhumentavanaha kamprametavańnia i niedavieru da kandydataŭ. Kab paśla hetaha hałasavać za ich, treba ŭ pieršym vypadku mocna lubić Labiedźku, u druhim — mieć tryvałuju nacyjanalnuju śviadomaść. A ni pieršym, ni druhim biełaruski narod siońnia nie vyznačajecca.
Dalej — adnosnyja charaktarystyki — prezentabelny vyhlad i kamunikabelnaść. Jany adnosnyja, bo, pa-pieršaje, vobraz karala robić jahonaje atačeńnie, a pa-druhoje, razam z raniejšymi kryterami hetyja taksama nie vyklučajuć udziełu ŭ vybarach starych i novych łukašenak. Zrešty, adzin pretendent tut adsiavajecca — heta baradaty matros Ščukin. Napeŭna, jaho mieli na ŭvazie imidžmejkiery Frontu, kali dumali pra nieprezentabelny vyhlad.
Dalej. Zdolnaść upłyvać na dziaržaŭny aparat. Tut mohuć adpačyvać usie, pra kaho časta pišuć apazycyjnyja hazety i chto adnaznačna vykazvajecca suprać Łukašenki. Na aparat zdolny ŭpłyvać toj, chto vyjšaŭ z namenklatury — Lavonaŭ abo Domaš. Ale pieršy ź ich nie havoryć pa-biełarusku, a druhi — kałhaśnik. U tym sensie, što, admaŭlajučy partrabotniku Łukašenku, z čaho b heta hałasavać za partrabotnika Domaša? Kali ŭžo pieravybirać, dyk abaviazkova — kantrasna, čałavieka ź inšymi charaktarystykami. Kab nie kałhaśnik, nie načalnik i kab umieŭ pa-inhlišu, naprykład. Jość jašče Michaił Čyhir — «bylinny bahatyr», ale jon svoj «namenklaturny resurs» straciŭ na apazycyjnych prezydenckich vybarach.
I potym, chto prydumaŭ, što novaha prezydenta musić padtrymać namenklatura? Jana, biazvolnaja i biezinicyjatyŭnaja, budzie hałasavać, «jak usie ludzi».
Nastupny kryter — heta aŭtarytet siarod roznych, nia tolki kulturnickich, elitaŭ. Dobraje pažadańnie, jakoje faktyčna dubluje patrabavańnie nia mieć admoŭnaha rejtynhu.
Narešcie, prymalnaść dla stalicy i rehijonaŭ. Hety kryter napisany z tajnaj dumkaj jakraz pra Domaša, bo jakraz Domašu jon z usiaho śpisu musić spadabacca najbolš (choć naŭrad ci ŭ Homieli z bolšaj achvotaj buduć hałasavać za zachodnika-haradzienca, čym za mienčuka - zakon psychalohii). I tut nam raptam adkryvajecca sapraŭdny sens składańnia vyšejzhadanych charaktarystykaŭ. Apazycyjnyja lidery ŭskosna razvažajuć nad tym, jakimi jany sami musili b być, kab patrapić u prezydenckaje kresła. U śpisie kryteraŭ mižvolna adbiłasia i słabaść, i bojaź apazycyi, jaje imknieńnie padbadzioryć siabie i apraŭdacca pierad saboju. Što da realnaha kandydactva, dyk im tut i nia pachnie. Heta jak nabyŭšy štopar vy b zasieli vyvučać instrukcyju da jaho. Nie tamu, što nia viedajecie, jak adkarkavać butelku, a tamu, što ŭsialak adciahvajecie hety momant. Pryčyna — u niehatovaści apazycyi da taho, kab uziać uładu ŭ krainie, u hłybokaj unutranaj zvyčcy da hetaj svajoj apazycyjnaści, jakuju ciažka, a, pa vialikim rachunku, i nia chočacca pieraadolvać. Heta jak kinuć kuryć. I treba było b, ale ž pakul ništo nie prypiorła. Dyk i niama navošta.
Biełaruski narod, kali b jamu dali prahałasavać svabodna, naŭrad ci budzie kiravacca niejkim śpisam kryteraŭ. Jak ni prosta heta hučyć, ale vybirać jon budzie dušoju. Pry hetym va ŭjaŭleńni svaim jon budzie padstaŭlać prapanavanyja jamu vobrazy kandydataŭ — da Łukašenki — i paraŭnoŭvać. Heta i budzie hałoŭny krytery vybaru. Ci vyjhraje apanent u takim paraŭnańni, ci za hetkaha chočacca prahałasavać bolej, čym za ciapierašniaha. Naŭrad ci ŭ takim «dušeŭnym» paraŭnańni vyjhraje niechta z vyšejnazvanych pretendentaŭ. I spadar Hrušavy pobač z Łukašenkam budzie vyhladać kandydatam niajasnym, nieprazrystym, niezrazumiełym. Kažuć, što jaho chacieła b Niamieččyna. Zrešty, i pra Łukašenku tak kažuć. Tolki ž hetym razam schavać svaje intryhi niemcam budzie našmat ciažej, bo ŭ niedemakratyčnaj krainie takija «štuki» navidavoku, kali jany robiacca ŭ apazycyjnym lahiery.
Što da frontaŭskaha śpisu, dyk jon pakazvaje, što siarod dziasiatki-dvaccatki ciapierašnich apazycyjnych lideraŭ biełaruskaha Kaštunicy niama. Kaštunica — u druhim ešalonie, siarod tych, čyje kandydatury šyraka nie abmiarkoŭvajucca. Samaje hałoŭnaje, što jon jość i, darečy, najlepšym čynam adpaviadaje ŭsim zhadanym kryteram. Pytańnie — ci zdoleje abjadnanaja apazycyja jaho razhledzieć i vyłučyć.
Aleś Kiebik
